چرا عربستان دیگر برای آمریکا جذاب نیست؟

صدای ایران- در بهار امسال، همانند اوایل دهه 1970، سعودی ها دوباره از اهرم نفت استفاده کرده و با کاهش عمدی قیمت در زمان فروپاشی اقتصاد جهانی در میان بیماری همه گیر ویروس کرونا به اقتصاد آمریکا آسیب زدند. قانون گذاران در کنگره مدت‌ها است علاقه چندانی به سعودی‌ها ندارند و از ادامه نقض حقوق بشر در پادشاهی سعودی، جنگ وحشیانه به رهبری سعودی‌ها در یمن و از همه بدتر سلاخی وحشیانه روزنامه نگار واشنگتن پست جمال خاشقجی گله‌مند‌اند.

فارین پالیسی به قلم کیت جانسون و رابی گرامر نوشت: در اواخر نوامبر 1973، تنها شش هفته پس از آنکه عربستان سعودی و اوپک تحریم مخرب نفتی را علیه اروپا و آمریکا آغاز کردند، هنری کیسینجر، مشاور امنیت ملی آمریکا در یک نشست مخفی در کاخ سفید، علیه سعودی‌ها اقدام کرد. کیسینجر در این جلسه با عصبانیت گفت: این مسخره است که جهان متمدن در معرض اقدامات 8 میلیون وحشی است!

به نوشته انتخاب؛ در ادامه این مطلب آمده است: سه ماه بعد، حتی قبل از رفع تحریم نفتی، کیسینجر در کاخ پادشاه سعودی، ملک فیصل ادای احترام کرد و وعده کمک‌های اقتصادی، فنی و نظامی به ریاض را داد. وی در این دیدار با پادشاه سعودی گفت: هدف ما کار با اعلیحضرت و تقویت دوستی ما به مدت طولانی است.

روابط واشنگتن و ریاض بارها در مقاطع مختلف با چالش رو به رو شد، اما از زمان اغاز روابط دوستانه در دوره فرانكلین روزولت، رئیس جمهور آمریكا و پادشاه وقت سعودی در روزهای پایانی جنگ جهانی دوم به این سو این دوستی 75 ساله همچنان پایدار مانده است.

در بهار امسال، همانند اوایل دهه 1970، سعودی ها دوباره از اهرم نفت استفاده کرده و با کاهش عمدی قیمت در زمان فروپاشی اقتصاد جهانی در میان بیماری همه گیر ویروس کرونا به اقتصاد آمریکا آسیب زدند. قانون گذاران در کنگره مدت‌ها است علاقه چندانی به سعودی‌ها ندارند و از ادامه نقض حقوق بشر در پادشاهی سعودی، جنگ وحشیانه به رهبری سعودی‌ها در یمن و از همه بدتر سلاخی وحشیانه روزنامه نگار واشنگتن پست جمال خاشقجی گله‌مند‌اند.

سعودی‌ها با استفاده دوباره از سلاح نفتی‌شان، در واقع صبر جمهوری خواهان را که مدت‌ها سرسخت ترین حامیان آنها در کنگره بودند، آزمایش کردند. اگرچه آمریکا، عربستان سعودی، روسیه و دیگر تولیدکنندگان بزرگ نفت به منظور کاهش تولید و جبران خسارت در این ماه به توافق رسیدند، اما این توافق عملا نتیجه‌ای نداشته است. قیمت نفت خام آمریکا از ابتدای قرن بیست و یکم در پایین ترین سطح خود قرار دارد. در 20 آوریل، قیمت نفت سقوط فاحشی را تجربه کرد و برای اولین بار در تاریخ حتی منفی شد!

اکنون، نمایندگان ایالت‌های نفتی مانند تگزاس، لوئیزیانا، داکوتای شمالی و آلاسکا، عربستان سعودی را به جنگ اقتصادی متهم کرده و لایحه‌ای را تهیه کرده‌اند که بلافاصله نیروهای آمریکایی را از این کشور بیرون می‌کشد تا چتر امنیتی دهه‌های گذشته واشنگتن از سر ریاض برداشته شود.

سناتور کوین کرامر، نماینده جمهوریخواه داکوتای شمالی، که مسئول تهیه این قانون است، به فارین پالیسی گفت: رفتار سعودی‌ها به هیچ عنوان دوستانه نبوده است. آنها پاسخ آمریکا به این مسئله را به اشتباه محاسبه کردند.

فراتر از این، بسیاری در واشنگتن به دنبال بازنگری در روابط 75 ساله میان دو کشور هستند، اساساً امنیت آمریکا به اطمینان از جریان آزاد نفت عربستان بستگی دارد.

دونالد ترامپ که تا همین اواخر عمدتاً از رابطه با سعودی‌ها دفاع می‌کرد، حالا آشکارا این سوال را مطرح می‌کند که آیا آمریکا اصلاً نیازی به محافظت از نفت عربستان دارد؟ امروز نفت عربستان بیشتر از اروپا و آمریکا به چین و سایر خریداران آسیایی فروخته می‌شود. انقلاب انرژی آمریکا طی دهه گذشته، اعتماد آمریكا به عربستان سعودی و خاورمیانه را برای تأمین نفت به طرز چشمگیری كاهش داده و همین امر بسیاری از ناظران سیاست خارجی را به سمت یافتن پاسخی برای این پرسش سوق داده كه چرا باید از بودجه آمریكا و جان آمریکایی‌ها برای محافظت از حاکمانی هزینه شود که پیش‌تر نقش آنها در حوادثی مثل 11 سپتامبر هم به اثبات رسیده است. اکنون با تغییرات ژئوپلیتیکی و افزایش نارضایتی در میان قانونگذاران آمریکایی از ریاض، رسانه‌ها و عموم مردم نسبت به نوع رابطه با عربستان شک و تردید دارند.

کرامر گفت: من به سختی می‌توانم برای رای دهندگان خود توضیح دهم که چرا ما برای دفاع از کشوری مثل عربستان باید این همه هزینه کرده و زندگی سربازانمان را به خطر بیاندازیم، اکنون دفاع از آنها بسیار دشوار شده است. مسائل بین دو کشور به زودی می‌توانند حتی بدتر شوند.

بروس ریدل، متخصص امور عربستان سعودی و عضو سابق سازمان سیا که مدیر پروژه اطلاعات در موسسه بروکینگز است، گفت: تنها چیزی که اکنون روابط دو کشور را محکم نگه داشته شخص ترامپ است، او علاقه خاصی به عربستان دارد. با غلبه جو بایدن بر ترامپ شرایط تغییر خواهد کرد. بایدن، معاون سابق رئیس جمهور، بارها از عربستان سعودی انتقاد کرده و گفته است که فروش سلاح به این کشور را قطع خواهد کرد.

برخی از کارشناسان بر این باورند که روابط آمریکا و عربستان سعودی تنها به دلیل ترس از ایران تا این حد پایدار مانده است. بلال ساب، تحلیلگر موسسه خاورمیانه و مشاور سابق در امور خاورمیانه برای وزارت دفاع آمریکا درباره روابط ریاض و واشنگتن معتقد است که تصور قطع روابط آمریکا و عربستان بسیار دشوار است.

ریدل نیز در این باره معتقد است: من فکر می‌کنم لحظه بسیار مهمی در روابط دو کشور فرا رسیده است. همواره فراز و نشیبهایی در روابط دو کشور وجود داشته، اما این رابطه دوام آورد و بهبود یافت چرا که هنوز عهد و پیمان اساسی بین دو طرف وجود دارد. با این حال ما دیگر نیازی به سعودی‌ها نداریم، چرا که شرایط ژئوپلتیکی امروز متفادت از دهه‌های قبل است.

حال پرسش اصلی اینجا است که آیا روابط دوستانه آمریکا و عربستان سعودی که از سال 1945 آغاز شد امروز به پایان خود رسیده است؟

از برخی جهات، اصول اساسی که همیشه در رابطه دو طرف تاثیرگذار بوده‌اند، به ویژه از سال 1980 به این سو به تدریج و بی سر و صدا کنار گذاشته شده‌اند. برای سالهای متمادی، آمریکا قول می‌داد که از عربستان سعودی و جریان آزاد نفت به نفع اقتصاد جهانی حمایت کند. دولت ترامپ با اعلام دوران رقابت قدرتهای بزرگ، سعی دارد منابع آمریکا را از خاورمیانه دور کند تا با رقبای جهانی خود روسیه و چین مقابله نماید.

در تابستان سال 2019، هنگامی که حملات ایران به تانکرهای حمل و نقل نفتی در نزدیکی خلیج فارس جریان نفت را تهدید می‌کرد، پاسخ ترامپ این بود که بهتر است متحدان خود مانند ژاپن و کره جنوبی برای محافظت از کشتی‌های خود هزینه کنند. در مرحله بعد تاسیسات اصلی نفت عربستان مورد حمله قرار گرفتند و در عرض چند دقیقه 5 درصد از تولید جهانی نفت مختل شد، پاسخ آمریکا به این اقدام نیز که به ایران نسبت داده می‌شود چیزی بیش از چند توییت نبود.

استیون کوک، کارشناس حوزه خاورمیانه در فارین پالیسی گفت: همیشه این باور در همه وجود داشت که حمله به عربستان سعودی نیاز به واکنش آمریکا دارد، این دکترین کارتر هیچ استثنایی نداشت و هنوز ... این رابطه حالا ممکن است نیاز به ارزیابی مجدد داشته باشد. به نظر من مشکل این است که خشم بسیاری از نحوه برخورد عربستان با این وضعیت وجود دارد و این امر برای پیکربندی مجدد رابطه خوب نیست. این نشانه خوبی برای ایجاد بی اعتمادی و تفرقه است.

چیزی که در دهه اخیر تغییر کرده نیاز کمتر آمریکا به نفت عربستان و سایر کشورهای خاورمیانه است. این امر به تنهایی روابط آمریکا و عربستان سعودی را دستخوش تغییر خواهد کرد. کوک گفت: منافع آمریکا در خاورمیانه متفاوت از گذشته است. حتی اگر رونق انرژی آمریکا استقلال انرژی ایجاد کرده باشد، جایی که تولیدکنندگان آمریکایی هنوز گروگان قدرت نفتی عربستان و فشارهای بازار جهانی هستند، چشم انداز آمریکای آزاد پس از این همه دهه از نفت خاورمیانه این کار را آسان تر می‌کند.

با این حال بسیاری از کارشناسان معتقدند تا زمانی که آمریکا به ایران به عنوان یک تهدید بزرگ نگاه کند، روابط نزدیک با عربستان سعودی جذابیت زیادی خواهد داشت.