موضع ایران در مناقشه قره باغ چیست؟

به گزارش صدای ایران، درحالی که موضع رسمی جمهور اسلامی ایران در قبال مناقشه قره‌باغ بی‌طرفی است، اما در روز‌های اخیر موضع دیگری از سوی برخی نمایندگان مجلس و چهره‌های سیاسی مطرح شده که بحث برانگیز است.


به نوشته فرارو، پس از گذشت چهار روز از درگیری‌های در منطقه قره‌باغ میان جمهوری آذربایجان و ارمنستان، تنش‌ها همچنان ادامه دارد. جامعه بین الملل خواستار پذیرش آتش بس از سوی دو کشور شده‌اند.

شورای امنیت سازمان ملل متحد روز سه شنبه با موافقت همه اعضاء خواستار «توقف فوری» درگیری‌ها در ناگورنو قره باغ شده بود.

گزارش‌ها از این حکایت دارد که بیش از ۱۰۰ نفر در درگیری‌ها کشته شده‌اند. ارمنستان، ترکیه را متهم به اعزام نیرو و حمایت از آذربایجان می‌کند و البته ترکیه هم به طوررسمی گفته از جمهوری آذربایجان حمایت می‌کند. از طرف دیگر ارمنستان متحد استراتژیک روسیه به حساب می آید، با این حال روسیه خواستار اعلام آتش‌بس شده است.

رهبران جمهوری آذربایجان و ارمنستان با گذشت چهار روز از درگیری‌های سنگین در منطقه ناگورنو قره‌باغ ضمن رد مذاکرات صلح یکدیگر را به کارشکنی در مسیر انجام گفتگو‌ها متهم کردند.
 

در این وضعیت ایران به عنوان همسایه ارمنستان و آذربایجان و همچنین کشوری که با مناطق اشغال شده مرز دارد در موقعیت ویژه‌ای قرار گرفته است. حتی در روز اول خمپاره و راکتی هم به خاک ایران برخورد کرد البته تلفاتی در پی نداشت.

جمهوری اسلامی از همان ساعات اول آغاز درگیری‌ها تلاش کرد فضا را آرام کند. محمد جواد ظریف با وزاری خارجه دو کشور گفتگو کرد و پس از آن به طور رسمی اعلام کرد که موضوع باید از مسیر دیپلماتیک حل شود و حاضر به میانجیگری است.

سعید خطیب‌زاده سخنگوی وزارت خارجه در این باره گفت: "ما فکر می‌کنیم که باید یک آتش‌بس فوری و ترک مخاصمه در منطقه به وجود آید که در ادامه آن گفتگو‌هایی بین دو کشور صورت بگیرد. چرا که گفتگو‌های دو جانبه تنها راه حل، حل این مناقشات است. سیاست ایران در مورد این مناقشات تغییری نکرده و ما خواهان کمک برای تسهیل این گفتگو‌ها بوده و هستیم و معتقدیم که راه حل نظامی راه حل پایداری برای حل این مسائل نیست."

همچنین علی ربیعی سخنگوی دولت در این باره گفته است: «اختلاف دو کشور همسایه جمهوری آذربایجان و جمهوری ارمنستان راه حلِ صلح‌آمیز دارد و ایران و ترکیه و روسیه می‌توانند در جهت اجرایی‌سازی قطع‌نامه‌های سازمان ملل، آن دو همسایه را کمک کنند تا اختلافات خود را در اشکال مسالمت آمیز حل کنند.»

در همین حال در روز‌های اخیر شایعاتی هم مبنی بر ارسال محموله‌های نظامی از ایران برای ارمنستان منتشر شده که ایران قویا آن‌ها را تکذیب کرده است.

درحالی که موضع رسمی جمهور اسلامی ایران در قبال مناقشه قره‌باغ بی‌طرفی است، اما در روز‌های اخیر موضع دیگری از سوی برخی نمایندگان مجلس و چهره‌های سیاسی مطرح شده که بحث برانگیز است.

نمایندگان مناطق ترک‌نشین کشور در شبکه‌های اجتماعی از جمهوری آذربایجان حمایت کردند. موضعی که در واقع خلاف رویکرد رسمی دولت ایران است.

سید کاظم موسوی، نماینده اردبیل نیز با انتشار تصویری از صحبت‌های آیت الله سید حسن عاملی نماینده، ولی فقیه در استان اربیل این طور واکنش نشان داد که «ضمن عرض تسلیت به مردم مسلمان جمهوری آذربایجان علی الخصوص خانواده‌های داغدار شهدای قره باغ. ‏ پیرو نظر صریح مقام معظم رهبری، هیچ تردیدی برای دفاع از حق حاکمیتی جمهوری آذربایجان وجود ندارد، قره باغ خاک اسلام است و خاک اسلام باقی خواهد ماند.»

سید غنی نظری نماینده خلخال و کوثر با هشتک قره باغ نوشت: «منافع قدرت‌های بزرگ، قره باغ را از ریشه خود جدا کرده و آن‌ها با شیطنت‌هایی همچون تغییر در ترکیب جمعیت در سال‌های گذشته خیانت خود را اثبات کرده اند. قره‌باغ هم تاریخش، هم هویتش و هم نامش اجزای همیشگی شناسنامه آذربایجان است.»

مهدی عیسی‌زاده نماینده میاندوآب نیز گفت: «ارمنستان، اسراییل و آمریکا مثلث شوم اسلام ستیزی در منطقه هستند. همانطور که به گرانی و تورم حساس هستیم به مساله قره باغ و ملت‌ها و مسلمانان مظلوم جهان حساسیت داریم. دستگاه دیپلماسی تعارفات ظاهری را کنار بگذارد. مبنای نظر ما در مورد قره باغ بر اساس مواضع رهبر انقلاب است.»
ارمنستان می گوید ترکیه یه فروند جنگنده سوخو25 این کشور را سرنگون کرده است

روح‌اله حضرت‌پور نماینده ارومیه هم در نامه‌ای به «عبدالعلی علی عسگری» رئیس صدا و سیمای این کشور نسبت به «ارمنی‌نشین» خواندن منطقه قره باغ در گزارش‌ها و برنامه‌های صداوسیما اعتراض کرد.

در این نامه آمده است: "متاسفانه صداوسیما در بخش خبر ساعت ۲۱ یکشنبه ۲۳ تیر ماه، منطقه اشغالی قره‌باغ را ارمنی‌نشین نامیده که دور از واقعیت تاریخی، سیاسی و اجتماعی است. این منطقه مسلمان و شیعه نشین بوده و خواهد بود، انشالله."

نماینده ارومیه خواستار آن شده است که به منظور جلوگیری از اختلافات و ایجاد تنش، ضمن بررسی و اصلاح موضوع نسبت به تبعات پخش آن تذکرات لازم صادر و نتیجه به شخص وی اعلام شود.

فقط نمایندگان مجلس نیستند که موضع متفاوتی با موضع رسمی ایران دارند برخی فعالان سیاسی هم دیدگاه مشابهی دارند از جمله علی مطهری نماینده پیشین تهران که در توئیتی در این باره به وزارت خارجه هشدار داد. مطهری نوشت: "وزارت خارجه باید مراقب باشد مثل درگیری قبلی آذربایجان و ارمنستان بر سر قره باغ به خاطر ملاحظات قومی جانب ارمنستان را نگیرد. صرف درخواست آتش بس و دعوت دو طرف به مذاکره هم کافی نیست؛ باید دید حق با کدام طرف است همانطور که ما در جنگ تحمیلی انتظار داشتیم."
 
با این حال اغلب فعالان سیاسی و تحلیلگران موضع ایران را مناسب ارزیابی می‌کنند. عبدالله رمضان‌زاده فعال سیاسی اصلاح‌طلب معتقد است: «مناقشه ارمنستان و جمهوری آذربایجان به ما مربوط نمی‌شود. اصل تغییرناپذیری مرز‌ها از اصول منشور ملل متحد است. ما فقط وظیفه دعوت به حل مسالمت آمیز اختلافات و در صورت خواست طرفین، میانجیگری داریم.»
 
البته این زاویه دید با انتقادات فراوانی روبه رو شد و رمضان زاده را مجبور به ارائه توضیح بیشتر کرد.

علی اکبر رائفی‌پور سخنران مشهور اصولگرا هم در این باره موضع گرفته است. او ضمن تاکید بر این که "قره باغ پاره تن اسلام است و باید بازگردد"، نوشت: «اما آنچه هم اکنون در حال وقوع است خیمه شب بازی طراحی شده بین مثلث الهام علی اف، اردوغان و پوتین است؛ که هرکدام منافع خود را دارند.»

این مواضع متفاوت البته در شبکه‌های اجتماعی سروصدا به پا کرده و به ویژه دیدگاه نمایندگان مجلس مورد نقد قرار گرفته است. برخی کاربران می‌گویند موضع‌گیری نمایندگان خلاف موضع گیری رسمی کشور اقدام درستی نیست و می‌تواند تبعاتی برای منافع ملی در پی داشته باشد.