پشت پرده پاکسازی در وزارت دفاع عربستان

به گزارش صدای ایران سلمان بن عبدالعزیز، پادشاه عربستان سعودی روز سه‌شنبه ۱ سپتامبر (۱۱ شهریور) با صدور احکامی دو شاهزاده و چهار تن از فرماندهان نظامی این کشور را در جریان تحقیق بر سر فساد در وزارت دفاع از کار برکنار کرد.

 بر این اساس شاهزاد فهد بن ترکی بن عبدالعزیز آل سعود که فرماندهی نیرو‌های مشترک ائتلاف به رهبری عربستان را در یمن بر عهده داشت و پسرش شاهزاده عبدالعزیز بن فهد که فرماندار منطقه الجوف بود از پست‌های خود عزل شدند.

گفته می‌شود برکناری‌های اخیر براساس تحقیقات کمیته ضد فسادی انجام گرفته که محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان برای ردگیری تراکنش‌های مالی مشکوک در وزارت دفاع برپا کرده است. به این ترتیب می‌توان این تصمیم را به ولیعهد عربستان که حاکم واقعی این کشور است نسبت داد نه پدرش.

محمد بن سلمان پس از رسیدن به مقام ولیعهدی در سال ۲۰۱۷ میلادی کارزاری ضدفساد را به راه انداخت که طی آن شماری از برجسته‌ترین افراد خاندان پادشاهی شامل شاهزادگان، وزرا و تجار در هتل ریتز-کارلتون ریاض بازداشت شدند. بسیاری از آ‌نان پس از دستیابی به توافقی با حکومت برای پرداخت جریمه آزاد شدند.

محمد بن سلمان مقابله با فساد را یکی از ستون‌های اصلاحات جدید خود در کشور می‌داند. این در حالی است که منتقدان وی می‌گویند این حذف کردن ها با هدف به حاشیه راندن رقبا و مهیا سازی موقعیت برای زمانی است که جانشین پدرش خواهد شد.

پیش‌تر در ماه مارس مقامات عربستان سعودی از دستگیری ۳۰۰ مسئول مملکتی شامل افسران امنیتی و نظامی به اتهام دریافت رشوه و سوءاستفاده از جایگاه دولتی خبر داده بودند.

در پی برکناری شاهزاده فهد، فرمانده نیرو‌های مشترک ائتلاف به رهبری عربستان در یمن، ژنرال مطلق بن سالم بن مطلق آل عظیمه جانشین وی شده است.

ائتلاف به رهبری عربستان از سال ۲۰۱۵ میلادی در جنگ با انصارالله یمن و حوثی‌ها قرار دارد. جدالی نابرابر که دستاوردی برای عربستان سعودی نداشته و به بن بست رسیده است و حتی می‌توان گفت قدرت حوثی‌ها را هم افزایش داده است.

برکناری فرمانده جنگ عربستان در یمن هر چند با عنوان مبارزه با فساد مطرح شده است، اما می‌تواند پشت پرده سیاسی دیگری را هم داشته باشد. آماده سازی شرایط برای تثبیت قدرت ولیعهد و همچنین احتمال تغییر سیاست عربستان در یمن از دلایلی است که کارشناسان عنوان می‌کنند.

در همین حال شب گذشته «بوریس جانسون» نخست وزیر انگلیس با «محمدبن‌سلمان» ولیعهد عربستان سعودی درباره بحران یمن که تاکنون هزاران قربانی و خسارت‌های زیادی به‌جای گذاشته تلفنی گفتگو کردند.

دکتر علی بیگدلی استاد دانشگاه و تحلیلگر مسائل بین‌الملل درباره این تحولات  گفت: «با توجه به اینکه پادشاه عربستان بیمار است و احتمال بهبودی او اندک است، محمد بن سلمان ولیعهد عربستان به دنبال این است که نوعی پاکسازی به جریان بیاندازد که بعد از پدرش با مشکلی مواجه نشود. او هنوز هم رقبایی در سیستم‌های امنیتی و نظامی عربستان دارد و ممکن است در آینده هم دست به پاکسازی وسیع تری بزند تا بتواند پس از پدرش با بلند پروازی‌هایی که دارد حکومتش دوام داشته باشد.»

این استاد دانشگاه ادامه داد: «بحث دیگر این است که بن سلمان اگر بخواهد بعد از پدرش دوران پادشاهی آرامی داشته باشد باید نقطه‌های کور پس از پدرش را آرام آرام برطرف نماید، او باید کانون‌های ناآرامی را از بین ببرد. حالا مهمترین مسئله جنگ یمن است. او باید به این جنگ پایان دهد و قطعا این کار را خواهد کرد. بن‌سلمان به این نتیجه رسیده که در یمن موفق نبوده است و بسیاری از طرح هایش با شکست مواجه شده است. پس قطعا به جنگ یمن پایان خواهد داد.»

این تحلیلگر مسائل بین الملل معتقد است که «عربستان سعودی پس از امارات، بحرین، عمان و قطر احتمالا به سمت اسرائیل سوق پیدا می‌کند. عربستان این کشور‌ها را برای ارتباط رژیم اسرائیل جلو انداخته است تا بتواند واکنش‌های جهان اسلام را بسنجد و نهایتا عربستان به این حلقه خواهد پیوست.»

بیگدلی در ادامه اظهار کرد: «هدف دیگر محمد بن سلمان این است که نفوذ علمای وهابی عربستان را کاهش دهد و تا حدودی این کار را هم کرده است. او با دادن آزادی‌های اجتماعی در عربستان به ویژه برای زنان توانسته رویکرد تازه‌ای از خود نشان دهد. این اقدامات بن سلمان در راستای محدود کردن کانون قدرت در عربستان برای تثبیت حاکمیت خود است.»

او درباره احتمال توافق عربستان با حوثی‌ها و انصارالله یمن گفت: «در یمن جنگ فرسایشی شده است و شیعیان زیدی این کشور شور و حرارت سابق را ندارند آن‌ها خسته شده‌اند و مردم نیز از گرسنگی و فشار اقتصادی به تنگ آمده اند؛ بنابراین حالا زمان مناسبی برای پایان دادن به جنگ یمن است و عربستان می‌تواند با دادن امتیاز‌هایی به شیعیان یمن جنگ را پایان دهد. تصور می‌کنم در شرایط کنونی مسئله یمن در حالا رسیدن به یک راه حل سیاسی است.»

این استاد دانشگاه درباره گام‌های بعدی بن سلمان برای تثبیت قدرتش گفت: «مردم عربستان مشکل چندانی با او ندارند. او آزادی‌های اجتماعی برای عربستان آورده و مردم از این مسئله استقبال می‌کنند. مشکل بن‌سلمان با مدعیان قدرت است. او خلاف عرف در خانواده آل سعود عمل کرده در حالیکه یکی از برادران پادشاه در قید حیات است او خودش جانشین ملک سلمان شده است و به این اقدام به سلسله مراتب خاندان سعود لطمه وارد کرده است. این برای ولیعهد عربستان نگران کننده است چرا که هنوز سنت سیستم حکومتی در عربستان طرفدار زیادی دارد و آن‌ها خواهان حفظ روند موجود هستند. بن سلمان در حال پاکسازی ارتش است و از سوی دیگر نهاد‌ها و سازمان‌های امنیتی موازی که وظیفه آن‌ها کشف کانون‌های تهدید علیه ولیعهد است.»

بیگدلی افزود: «البته شرایط به گونه‌ای نیست که بن سلمان با اتفاق ویژه‌ای روبه‌رو شود و احیانا کودتایی علیه او صورت گیرد. دلیل اصلی هم این است که ارتش عربستان توسط انگلیس طراحی شده و هنوز هم انگلیسی‌ها در آن دخالت و نفوذ دارند. بن سلمان هم رابطه خوبی با انگلیس دارد و بعید است در ساختار ارتش توطئه‌ای جدی علیه او طراحی شود.»

بیگدلی در پایان با اشاره به احتمال برقراری ارتباط دیپلماتیک میان عربستان و اسرائیل و پوست اندازی وضعیت منطقه گفت «پایان جنگ یمن به نفع بن سلمان است و او می‌تواند با دیپلماسی کارش را در یمن پیش ببرد و این برای ایران یک هشدار است که ابزار قدرتش را در یمن از دست می‌دهد. متاسفانه نشانه‌هایی به چشم می‌خورد که ایران فضا‌های سیاسی و امنیتی اش را از دست می‌دهد. آمدن اسرائیل به امارات و سفیر اخیر مکرون به لبنان و عراق و به ویژه ملاقات با آیت الله سیستانی، نشانه‌هایی است که حلقه‌های فشار به ایران نزدیک‌تر و تنگ ترمی شود و ممکن است جمهوری اسلامی  مناطق نفوذ سیاسی خود را از دست دهد؛ بنابراین مقامات کشور باید به این موضوع توجه ویژه داشته باشند.»