آیا آمریکا از مکانیسم ماشه علیه ایران استفاده می‌کند؟

صدای ایران-شکست سخت جمعه شب برای ترامپ گران تمام شده است. او حالا می‌گوید که هفته آینده؛ از مکانیسم ماشه علیه ایران استفاده می‌کند تا عرصه را بر کشورمان تنگ‌تر کند. او که انتخابات ریاست جمهوری را در پیش روی خود دارد، شکست سیاست هایش در قبال ایران را نپذیرفته و تلاش دارد تا خود را برنده بازی نشان دهد. حالا که ترامپ موضوع مکانیسم ماشه را پیش کشیده و برای عملی کردن آن عجله داره، حتی کسانی مانند جان بولتون هم معتقدند که این تصمیم عاقلانه نیست. با این حال به نظر می‌رسد که رئیس جمهور آمریکا می‌خواهد هر طور شده شکستش را جبران کند تا شاید فشاری که در داخل کشور بر روی اوست کم شود.

با اردشیر سنایی کارشناس مسائل بین الملل در مورد جلسه شورای امنیت و تصمیمات آینده ایلات متحده به گفتگو نشسته ایم:

روز جمعه ایالات متحده شکست سختی در جامعه جهانی خورد و قطعنامه‌ای که به شورای امنیت برده بود مورد بی اعتنایی کشور‌ها قرار گرفت. چرا کشور‌ها تصمیم گرفتند تا با آرای خود، دست رد به قطعنامه واشنگتن علیه ایران بزنند؟

اتفاقی که روز جمعه رخ داد یکی از اتفاقات نادری است که شورای امنیت در طول دوران حیاتش به خود دیده است. آمریکا به عنوان یکی از قدرت‌های اصلی این شورا، نتوانست آرای لازم را برای قطعنامه‌ای که علیه ایران تنظیم کرده بود؛ فراهم کند. البته این اولین بار نیست که یک قطعنامه که به شورای امنیت می‌رود، تصویب نشود و موارد دیگری از این دست را می‌توانیم پیدا کنیم. اما اتفاقی که برای ایالات متحده افتاد این بود که آمریکا نتوانست آرای لازم را برای تصویب قطعنامه اش کسب کند و وضعیت آرا به شکلی بود که اصلا نیازی نشد تا روسیه و چین دست به وتوی قطعنامه آمریکا بزنند. این که قطعنامه حتی در میان متحدان غربی آمریکا هم مورد استقبال قرار نگرفت و با واکنش مثبت آن‌ها روبه‌رو نشد، اتفاق جدیدی در تاریخ شورای امنیت است.

دلایل زیادی برای مخالفت کشور‌ها با امریکا وجود داشت. اما مهم‌ترین بحثی که که مطرح شده، این است که کشور‌ها در حقیقت علیه یک جانبه گرایی ایالات متحده ایستادند و سیاست‌هایی که حتی متحدان آمریکا را هم دچار مشکل کرده نقد کردند. در واقع می‌شود گفت که ایالات متحده در شرایط خاصی قرار گرفته و به خاطر سیاست‌های خاصی که ترامپ در دوران ریاست جمهوری اش اتخاذ کرده، با شکست عجیبی رو به رو شده است.

برخی معتقدند که متحدان آمریکا به خاطر خشمی که از رفتار ترامپ در حوزه بین الملل دارند، دست به چنین تصمیمی زده اند. شما این تصمیم را از سوی تروئیکای اروپائی چطور تفسیر می‌کنید؟
‌
نمی‌توانیم منکر شویم که تلاش‌های زیادی توسط دستگاه دیپلماسی ایران در چند ماه گذشته صورت گرفته است. ایران تمام تلاش خود را کرد، اما موضوع دیگری که باید به آن توجه کرد این است که رای ممتنع کشور‌ها تنها بهدلیل منافع ایران نبود بلکه به دلیل مبارزه با یک جانبه گرایی ترامپ هم بود. چین و روسیه البته تکلیفشان روشن است و مشخص بود که طرف ایران می‌ایستند. اما باقی کشور‌ها همگی در مقابل نوعی از سیاست خارجی هستند که در دوران ترامپ شکل گرفته است. تلاش‌های ایران در شکست ترامپ در شورای امنیت اهمیت داشت، اما در کنار آن عامل دیگری که به شکست انجامید، نارضایتی متحدان آمریکا از رفتار این کشور بود.

اتفاقی که برای ترامپ در جلسه شورای امنیت افتاد، یک نوع انزوای عمیق تفسیر شده است. آیا این وضعیت ادامه دار خواهد بود یا او به زودی برای پیشبرد اهدافش راه تازه‌ای را امتحان می‌کند؟

هر احتمالی ممکن است. اینکه فکر کنیم آمریکا تصمیم خود را کنار بگذارد امکان پذیر نیست و آن‌ها تلاش‌های خود را از همین حالا دوباره آغاز کرده اند تا هر طور شده نگذارند تحریم‌های تسلیحاتی ایران لغو شود.

به نظر می‌رسد که ترامپ همه تلاشش را می‌کند تا در چند ماه باقی مانده تا انتخابات ریاست جمهوری بتواند اهداف خود را در خصوص ایران پیش ببرد و بعید نیست که راهکار‌های مختلفی از جمله ایجاد تنش را امتحان کند. اما اینکه او تا چه اندازه در نقشه‌هایی که می‌کشد موفق شود، مشخص نیست.

بیشتر بخوانید: آمریکا توانایی فعال کردن مکانیسم ماشه را دارد؟
آرایی که از جانب کشور‌های اروپائی به قطعنامه آمریکا داده شد تا چه اندازه قابل اعتماد است؟ آیا می‌شود روی همین وضعیت تا ۱۸ اکتبر حساب کرد یا ممکن است اوضاع به سود واشنگتن برگردد؟

این که رای ممتنع اعضا قابل تغییر است یا نه، بستگی به پارامتر‌های زیادی دارد. از جمله چالش های، مذاکرات و بده بستان‌هایی که ممکن است در هفته‌های پیش رو ایجاد شود. تقابل با معاهدات بین المللی و خروج از آن‌ها مشکلات خاصی را به وجود آورده و متحدان آمریکا را ناراضی کرده است و این نارضایتی در جا‌های مختلفی خود را نشان می‌دهد و یکی از این موارد اتفاقی است که در شورای امنیت افتاده. آمریکا دسته بندی‌های جدیدی ایجاد کرده و همه از این رفتار ترامپ ناراضی هستند و اگر یک بار دیگر قطعنامه به شورای امنیت برود، نتیجه همان خواهد شد. پس ایالات متحده راه‌های دیگری را امتحان می‌کند.

دقیقا نمی‌توان حدس زد که چه اتفاقاتی ممکن است بیفتد. ترامپ از مکانیسم ماشه حرف زده و اروپائی‌ها می‌گویند او نمی‌تواند از چنین فرصتی استفاده کند. اما تا زمان انتخابات ریاست جمهوری، ایالات متحده زمان دارد و اتفاقات خاصی ممکن است رخ دهد. روابط بین آمریکا با ایران، اروپا و حتی روسیه و چین بعید نیست که دستخوش تغییر شود و اتفاقات هنوز قابل پیش بینی نیستند. ترامپ حالا که به انتخابات نزدیک شده، متوجه است که فضا خیلی به نفعش نیست و در چنین مرحله‌ای بعید نیست اگر تصمیمات عجیب بگیرد تا به هر شیوه‌ای که شده به یک پیروزی در سیاست خارجی اش در قبال تهران دست یابد. می‌توانیم این طور بگوییم که در این سه ماه باقی مانده، ممکن است شاهد روز‌های عجیبی باشیم چرا که فرد غیر قابل پیشبینی، چون ترامپ در کاخ سفید حضور دارد.

آنطور که مشخص است آمریکایی‌ها از قبل هم می‌دانستند که کسی با آن‌ها در این جلسه شورای امنیت همکاری نخواهد کرد. با این حال چرا اصرار به رای گیری داشتند؟

به نظر می‌رسد که آمریکایی‌ها به دنبال سناریویی هستند که قبلا توسط یک نشریه هم از آن صحبت شده بود. ایالات متحده به دنبال این بود که قطعنامه را به شورای امنیت ببرد و، چون می‌دانست احتمال وتو وجود دارد در محاسباتش می‌خواست که پس از این اتفاق فوری به سراغ مکانیسم ماشه برود و آن را فعال کند. آن‌ها نمی‌خواستند که زمان را از دست بدهند و برای همین با وجود اینگه از احتمال بالای شکست خود آگاه بودند، قطعنامه را به شورای امنیت کشاندند. آن‌ها احتمالا با خود گفته اند که اول شانس خود را با شورای امنیت و کشور‌های عضو در آن امتحان میکنند و بعد اگر نتیجه‌ای که می‌خواهند را نگرفتند فوری به سراغ مرحله دوم نقشه، یعنی فعال کردن مکانیسم ماشه بروند. اما هنوز بحث بر سر اینکه آن‌ها تا چه اندازه بتوانند در ماه‌های باقی مانده تهران را تحت فشار قرار داده یا موفق به حذف لغو تحریم‌های تسلیحاتی کشورمان شوند، هنوز مشخص نیست.

به نظر می‌رسد که آمریکایی‌ها از نظر حقوقی وارد استدلال‌های مختلفی می‌شوند و تلاش خواهند کرد تا از راه قطعنامه ۲۲۳۱ وارد شوند، چون می‌دانند که از طریق برجام، ممکن نیست و بر روی توافق هسته‌ای نمی‌توانند مانور دهند. آن‌ها البته یک بار موضوع حضور در توافق هسته‌ای را مطرح کردند، اما متوجه شدند که این حرف خریداری ندارد پس آن را کنار گذاشته و تلاش دارند تا از طریق ۲۲۳۱ راهی بیابند. از نظر حقوقی به نظر نمی‌رسد که چنین امکانی برای ایالات متحده وجود داشته باشد. اما اینکه به لحاظ سیاسی چطور پیش برود و آمریکا تا چه اندازه قدرت داشته باشد تا شورای امنیت را وادار کند تا به خواسته هایش تن دهد، موضوعی است که نیاز به صبر بیشتری دارد.