امروز سوم مهرماه، هشتاد و ششمین زاد روز حسن کسائی، موسیقی شناس، ردیف دان، نوازنده نی و سه تار است. هنرمندی که «احیاء کنندۀ ساز نی در موسیقی ایرانی» بود و به قول حسین خواجه امیری ( ایرج)، «از یک تکه چوب خشک چنان اصوات روح بخشی بیرون می کشید که هر شنونده ای را به وجد می آورد».

حسن کسائی در سال 1307 در اصفهان متولد شد. او آغاز کار خود را چنین روایت می کند: «در پاییز 1307 در شهر زیبا و تاریخی اصفهان در خانوادۀ تاجر پیشه ای به دنیا آمدم، پدرم اهل ذوق بود و موسیقیدان ها به خانۀ پدر من رفت و آمد داشتند، استادان بزرگ موسیقی مثل سید حسین طاهرزاده، سید عبدالرحیم اصفهانی، تاج اصفهانی، ادیب خوانساری و هنرمندان نوازنده ای مثل استاد صبا... این ذوق از بچگی با آمد و شد این اساتید در من پرورش پیدا کرد.»

حسن در آغاز گرایش به آواز خوانی داشت و از «تاج اصفهانی» و «ادیب خوانساری» تعلیم می‌گرفت. اما هنگامی که صدای نی را شنید، مجذوب آن شد.

« اول می‌خواندم و مورد تشویق هنرمندان مخصوصا آقای تاج بودم... صدای نی پیرمردی که از کنار خانۀ ما رد می شد را شنیدم، دوست داشتم. رفتم یک نی خریدم، دو سال هر کاری می کردم نمی توانستم صدای نی را دربیاورم. بعد دیدم که فایده ندارد باید بروم پیش استاد. رفتم پیش استاد مهدی نوائی که شاگرد استاد بزرگ نی نایب‌اسدالله بودند. و چون ابتدا محرومیت کشیده بودم برای در آوردن صدای نی حریص شده بودم... تا اینکه موفق شدم که صدای نی را عوض کنم و صدا را صاف دربیاورم».

نوجوان بود که با ابوالحسن صبا آشنا شد و سه تار را از او آموخت.

او نی را برای اولین بار در سال 1329 به ارکستر برد و با ارکستر رادیو ارتش اصفهان کار خود را آغاز کرد. این مقدمه ای بود برای فعالیت های بعدی حسن کسائی با ارکسترهای متعدد رادیو به سرپرستی هنرمندانی چون: ابوالحسن صبا، حسین یا حقی، حبیب الله بدیعی، محمد میر نقیبی، همایون خرّم.

کسائی به دعوت داوود پیرنیا از اولین گل های جاویدان (1335)، همکاری خود را با این سلسله برنامه آغاز کرد و در بسیاری از برنامه های رادیویی به اجرا و ارائه ی هنر نی نوازی پرداخت و بسیار مورد توجه شنوندگان قرار گرفت. او تا سال 1357 در« گلچین هفته» با این سلسله برنامه همکاری داشت. از سال 1344 پس از ازدواج، بیشتر به فعالیت خود در رادیو اصفهان ادامه داد : تکنوازی، همنوازی، آهنگسازی، سرپرستی در ارکستر رادیو، ریاست شورای موسیقی رادیو، تدریس در مرکز فرهنگی رادیو اصفهان و تدریس در دانشگاه فارابی اصفهان از جمله فعالیت های او در آن سال ها بود.

کسائی به همراه مرتضی نی داوود و حسین تهرانی در سال 1351 از وزارت فرهنگ و هنر نشان لیاقت هنری دریافت کرد. او در سال 1353 به اجرای ردیف موسیقی ایران با سه تار و آواز پرداخت ( رادیو اصفهان) ، و در اجراهای صحنه ای متعدد شرکت کرد.

سال 1354 بود که کمپانی C.B.S فرانسه اثری از او در مایه های شور و ماهور به همراه تنبک جهانگیر بهشتی را ضبط و در تمام نقاط جهان منتشرکرد. این اثر به همراه دیگر آثارمنتشر شده از طرف سازمان یونسکو و آثار موجود در آرشیو های موسیقی کشورهای مختلف، برای او پی آمد شهرت جهانی داشت.

به گفتۀ کتاب تاریخ شناسی موسیقی و ردیف موسیقی ایران، حسن کسائی «از سال 1378 تا 1389 وارد دوره ی جدیدی از ضبط نواخته ها و ساخته های خود شد ، تا بار دیگر نشان دهد که عشق به مردم و موسیقی سرزمینش، چگونه او را در سنین کهولت، آماده ساخته تا بنوازد آثار این چنین را، ... هر چند خود او اعتقاد دارد که سال های طلایی عمر هنری اش به ناچار در سکوت و در کُنج خانه گذشته است.»

در مرداد ماه سال 1385 مجدداً با سه تار و آواز- و در تیرماه 1386 با نی ، ردیفی از وی ضبط شد و در اختیار علاقه مندان قرار گرفت.

او در 1378سال نشان درجه یک فرهنگ و هنر را دریافت کرد و  در سال 1381 موفق به دریافت تندیس چهرۀ ماندگار در رشتۀ موسیقی شد.

کسائی از زمره موسیقیدانانی بود که کمتر حرف می‌زدند و بیشتر عمل می‌کردند. خود او می‌گفت آن‌‌‌‌ها که نمی‌توانند حرف‌شان را با ساز بیان کنند و « چیزی برای ارائه موسیقی ندارند، با صحبت‌های عجیب و غریب می‌خواهند خودشان را مطرح کنند.»

در شیوه ی نوازندگی کسائی علاوه بر تأثیر پذیری از شیوه ی قدما، ذوق و سلیقه و قریحه ی ذاتی و همچنین شرایط محیط و نیاز زمان نقش فراوانی داشته است،

او سال‌ها در اصفهان مکتب‌دار موسیقی اصفهان در رشته‌های نی، سه‌تار و آواز بود و اگرچه بیشتر آثار او بداهه‌نوازی است تا موسیقی پیش ساخته، ولی امروز بخش زیادی از ضربی‌ها و حتی آوازی‌های نوازندگان نی، بهره گرفته از نوازندگی‌های اوست.

یکی از مهم‌ترین آثار حسن کسائی، قطعه معروف سلام در دستگاه چهارگاه است که از معروف‌ترین قطعات موسیقی ایرانی به شمار می‌رود. آلبوم دختر گلفروش با تنظیم مهرداد یزدانی و آواز علی جهاندار و گفتگوی نی و تار که حاصل همنوازی وی با شهرام میرجلالی است، از آخرین آثار این نوازندۀ نی است.

کسائی شاگردان برجسته‌ای نیز پرورش داد که از میان آن‌ها می‌توان  به حسین عمومی ، محمد موسوی،  نعمت الله ستوده، منوچهر غیوری، بهزاد فروهری، جمشید عندلیبی، تقی سعیدی، شهرام میر جلالی، محمد بطلانی، ذبیح الله احمدی، اصغر قره خانی، مسعود اربابیان، محمد جواد و محمد خلیل کسائی و ... اشاره کرد.

حسن کسائی، ۲۵ خرداد ۱۳۹۱، پس از سپری‌کردن دو ماه در حالت کما، درگذشت. مراسم خاکسپاری او در سکوت خبری و به صورت شبانگاهی با حضور اعضای خانواده و شاگردانش برگزار شد و طبق وصیت، در تخت فولاد اصفهان به خاک سپرده شد.