بربط یا عود، سازی زهی است که در خاورمیانه و کشورهای عربی و جنوب ایران رایج است و از قدیمیترین سازهای شرقی و ایرانی بهشمار میرود. این ساز در حقیقت نوعی سمبل تاریخی برای سازهای ایرانی است.
صدای ایران
بربت:
بربت (همچنین بربط) یا عود (همچنین رود) سازی ایرانی از ردهسازهای زهی زخمهای است که در خاورمیانه و کشورهای عربی شمال آفریقا رواج دارد. در ادامه با صدای ایران بیشتر با این ساز ایرانی آشنا میشویم.
پیشینه:
خاستگاه بربت با استناد به اکتشافات باستانشناسی به پنج هزار سال پیش، تمدن سومر و شهر اور بر می گردد. در نگارههای مصری به جای مانده از دوهزار سال پیش که نوازندگان را به تصویر کشیدهاند این ساز دیده میشود. پس از آن بربط به دیگر نقاط خاورمیانه از جمله ایران و عربستان دوره پیش از اسلام هم راه پیدا میکند. از بربت نوازان بنام ایرانی میتوان باربد، بامشاد، نکیسا و رامتین را نام برد. پس از اسلام و در پی خلافت اسلامی این ساز تکامل می یابد و گسترهٔ این ساز در سراسر جهان اسلام از چین تا اندلس گسترش میابد. در زمان حکومت عبدالرحمان دوم بر اندلس و دعوت او از یک نوازنده بنام به نام کمالالدین زریاب این ساز به اسپانیا وارد میشود. زریاب بربط را در این سرزمین گسترش و تکامل میدهد و از آمیختن این ساز با تار برای اولین ساز گیتار را میسازد. که هماکنون سالانه در اسپانیا بزرگداشتی به نام زریاب برگزار میشود. پاکو دلوسیا از مشهورترین نوازندگان گیتار در جهان برای گرامیداشت یاد او قطعهای به نام زریاب ساختهاست.
نام:
خوارزمی در مفاتیح العلوم نام این ساز را «بربط» آورده و گفته که در اصل «برِبت» است به معنی سینهٔ بت (مرغابی)، چرا که ظاهر آن شبیه به سینه و گردن مرغابی است.
احیاء عود (عود معاصر):
با تشکیل هنرستان عالی موسیقی در پنجاه سال پیش، استادانی چون اکبر محسنی، یوسف کاموسی و منصور نریمان که بیشترشان سهتار مینواختند، تلاش کردند با تهیهٔ عود و همنوایی آهنگهای پخش شده از رادیوهای عربی، شیوه درست نواختن عود را یاد بگیرند و به این ترتیب عود در عصر معاصر دوباره احیا شد.
عود نوازهای معروف جهان
از جمله نوازندگان معروف این ساز منیر بشیر بود. در کنار او میتوان به نامهایی چون ریاض سنباطی، فرید الاطرش و انور براهم اشاره کرد.
عود نوازان نامدار ایران:
در ایران نیز برای احیای ساز عود تلاشهای پرثمری صورت گرفت. از جملهٔ عود نوازان معروف میتوان به منصور نریمان، محمود رحمانی پور، اکبر محسنی،عبدالوهاب شهیدی و مجید ناظم پور اشاره کرد. در چند دهه گذشتهاستادان دیگری نیز به این جمع پیوستهاند و بیشترشان در نواختن این ساز نوآوریهایی نیز داشتهاند، از این افراد میتوان حسین بهروزینیا، محمد فیروزی، ارسلان کامکار و سالار ایوبی را نام برد.
عودسازان ایران:
عودسازانی مانند محمد رفیع اشعری در ساخت عود تبحر دارند و باعث رواج بیشتر این ساز ایرانی شدهاند.
هم چنین ابراهیم قنبری مهر با ایجاد تغییراتی در ساختار عود عربی از جمله کوچکتر کردن کاسه و بلندتر کردن دسته به قالب جدیدی دست یافته. این تغییرات مورد استقبال نوازندگانی چون حسین بهروزینیا قرار گرفتهاست.
پیشینه:
خاستگاه بربت با استناد به اکتشافات باستانشناسی به پنج هزار سال پیش، تمدن سومر و شهر اور بر می گردد. در نگارههای مصری به جای مانده از دوهزار سال پیش که نوازندگان را به تصویر کشیدهاند این ساز دیده میشود. پس از آن بربط به دیگر نقاط خاورمیانه از جمله ایران و عربستان دوره پیش از اسلام هم راه پیدا میکند. از بربت نوازان بنام ایرانی میتوان باربد، بامشاد، نکیسا و رامتین را نام برد. پس از اسلام و در پی خلافت اسلامی این ساز تکامل می یابد و گسترهٔ این ساز در سراسر جهان اسلام از چین تا اندلس گسترش میابد. در زمان حکومت عبدالرحمان دوم بر اندلس و دعوت او از یک نوازنده بنام به نام کمالالدین زریاب این ساز به اسپانیا وارد میشود. زریاب بربط را در این سرزمین گسترش و تکامل میدهد و از آمیختن این ساز با تار برای اولین ساز گیتار را میسازد. که هماکنون سالانه در اسپانیا بزرگداشتی به نام زریاب برگزار میشود. پاکو دلوسیا از مشهورترین نوازندگان گیتار در جهان برای گرامیداشت یاد او قطعهای به نام زریاب ساختهاست.
نام:
خوارزمی در مفاتیح العلوم نام این ساز را «بربط» آورده و گفته که در اصل «برِبت» است به معنی سینهٔ بت (مرغابی)، چرا که ظاهر آن شبیه به سینه و گردن مرغابی است.
احیاء عود (عود معاصر):
با تشکیل هنرستان عالی موسیقی در پنجاه سال پیش، استادانی چون اکبر محسنی، یوسف کاموسی و منصور نریمان که بیشترشان سهتار مینواختند، تلاش کردند با تهیهٔ عود و همنوایی آهنگهای پخش شده از رادیوهای عربی، شیوه درست نواختن عود را یاد بگیرند و به این ترتیب عود در عصر معاصر دوباره احیا شد.
عود نوازهای معروف جهان
از جمله نوازندگان معروف این ساز منیر بشیر بود. در کنار او میتوان به نامهایی چون ریاض سنباطی، فرید الاطرش و انور براهم اشاره کرد.
عود نوازان نامدار ایران:
در ایران نیز برای احیای ساز عود تلاشهای پرثمری صورت گرفت. از جملهٔ عود نوازان معروف میتوان به منصور نریمان، محمود رحمانی پور، اکبر محسنی،عبدالوهاب شهیدی و مجید ناظم پور اشاره کرد. در چند دهه گذشتهاستادان دیگری نیز به این جمع پیوستهاند و بیشترشان در نواختن این ساز نوآوریهایی نیز داشتهاند، از این افراد میتوان حسین بهروزینیا، محمد فیروزی، ارسلان کامکار و سالار ایوبی را نام برد.
عودسازان ایران:
عودسازانی مانند محمد رفیع اشعری در ساخت عود تبحر دارند و باعث رواج بیشتر این ساز ایرانی شدهاند.
هم چنین ابراهیم قنبری مهر با ایجاد تغییراتی در ساختار عود عربی از جمله کوچکتر کردن کاسه و بلندتر کردن دسته به قالب جدیدی دست یافته. این تغییرات مورد استقبال نوازندگانی چون حسین بهروزینیا قرار گرفتهاست.
در ادبیات
فردوسی:
چو نوروز شد هرمز فرودین
بیاسود از رنج تن، دل ز کین
چو نوروز شد هرمز فرودین
بیاسود از رنج تن، دل ز کین
بزرگان به شادی بیاراستند
می و رود و رامشگران خواستند
حافظ :
زهرهسازی خوش نمیسازد مگر عودش بسوخت
کس ندارد شوق مستی می گساران را چه شد
می و رود و رامشگران خواستند
حافظ :
زهرهسازی خوش نمیسازد مگر عودش بسوخت
کس ندارد شوق مستی می گساران را چه شد
با شاهد شوخ و شنگ و با بربت و نی
کنجی و فراغتی و یک شیشه می
کنجی و فراغتی و یک شیشه می
چون گرم شود ز باده ما را رگ و پی
منت نبریم یک جو از حاتم طی
منت نبریم یک جو از حاتم طی
خیام:
من هیچ ندانم که مرا آن که سرشت
از اهل بهشت کرد یا دوزخ زشت
جامی و بتی و بربتی بر لب کشت
این هر سه مرا نقد و ترا نسیه بهشت
این هر سه مرا نقد و ترا نسیه بهشت
مولانا:
ای لولی بربط زن، تو مستتری یا من
ای پیش چو تو مستی، افسون من افسانه
ای لولی بربط زن، تو مستتری یا من
ای پیش چو تو مستی، افسون من افسانه
آخرین اخبار
لینک های مفید