پاییز 93، بهار روابط تهران - لندن؟

سه سال و اندی از ماجرای تسخیر سفارت بریتانیا در تهران می‌گذرد. در آذرماه سال 90 تعدادی تحت عنوان دانشجوی بسیجی به سفارت بریتانیا هجوم بردند و تلاش برای تسخیر این سفارت داشتند که این اقدام با واکنش‌های شدید بین‌المللی و حتی داخلی روبه‌رو شد و اگر چه وزارت خارجه ایران تلاش کرد با صدور بیانیه‌ای از عواقب این ماجراجویی بکاهد اما بریتانیا روابط خود را با ایران به طور یک‌جانبه قطع کرد.

پس از این اتفاق، دولت این کشور اعلام کرد که دیپلمات‌هایش را از خاک ایران خارج خواهد کرد و از دیپلمات‌های ایران نیز خواست که ظرف 48 ساعت خاک بریتانیا را ترک کنند.

پس از تعطیلی سفارت‌خانه‌های دو کشور، سفارت سوئد در تهران حافظ منافع دولت انگلستان و درمقابل، سفارت عمان در لندن، حافظ منافع دولت ایران شد.

اما در سال 92 پس از روی کار آمدن حسن روحانی به عنوان رئیس‌جمهور جدید ایران، بسیاری به خصوص کشورهای اروپایی برای وی پیام تبریک ارسال کردند. در میان این همه پیام تبریک، نامه دیوید کامرون نخست‌وزیر بریتانیا به روحانی در اواسط مردادماه مبنی بر بهبود روابط تهران - لندن در دولت جدید از اهمیت بالایی برخوردار بود زیرا این نامه اولین اقدام برای از سرگیری روابط دو کشور بود و نکته مهم این بود که بریتانیا خود در این روند برای از سرگیری روابط پیش قدم شده بود.

بر همین اساس سال گذشته در همین روزها محمدجواد ظریف، وزیر خارجه ایران و ویلیام هیگ، وزیر خارجه سابق بریتانیا در حاشیه نشست مجمع عمومی سازمان ملل دیدار کردند و یک گام رو به جلو برای بهبود روابط تهران لندن برداشتند و در 16 مهرماه در گفت‌وگویی تلفنی توافق کردند که ارتباط‌شان را به سطح کاردار غیرمقیم ارتقاء دهند.

در همین راستا در 20 آبان‌ماه، وزارت امور خارجه کشورمان محمدحسن حبیب‌الله‌زاده را به عنوان کاردار ترددی کشورمان در انگلیس تعیین و به طرف انگلیسی معرفی کرد و در مقابل، وزارت خارجه بریتانیا آجای شارما را به عنوان کاردار ترددی خود اعلام کرد.

پس از گذشت یک هفته، کارداران ترددی انگلستان و جمهوری اسلامی ایران، درباره گام‌های ابتدایی فعال شدن روابط دو کشور در تماس تلفنی با یکدیگر گفت‌وگو کردند و اعزام هیات‌هایی برای بررسی وضعیت اموال و اماکن دیپلماتیک و انجام مذاکرات بیشتر را مورد توافق قرار دادند.

بر این اساس، ابتدا آجای شارما به تهران آمد و پس از آن حبیب‌اللهی اواخر آذرماه به لندن رفت و با مقامات بریتانیا دیدار و گفت‌وگو کرد.

اما یک ماه مانده به عید نوروز، اتفاقی مهم در جریان روابط تهران - لندن روی داد و باردیگر پس از دو سال و اندی از یکم اسفندماه سال 92 پرچم‌های ایران و انگلیس در سفارت‌خانه‌های این کشورها برافراشته شد. در همین راستا مجید تخت‌روانچی، معاون اروپا و آمریکای وزارت خارجه خبر داد که از این پس روابط ایران و انگلیس در سطح کاردارغیر مقیم و بدون حضور حافظ منافع از سر گرفته شده و با پایان کار دفاتر حفاظت منافع، مسئولیت ارتباطات دو کشور به کارداران غیر مقیم سپرده می‌شود.

دو کاردار ترددی هنوز با یکدیگر بر سر مسائل باقی‌مانده در حال گفت‌وگو هستند و هر دو طرف از روند تعامل درباره بازگشایی سفارت‌خانه‌ها ابراز رضایت می کنند؛ به گونه‌ای که در دیدار ظریف با فیلیپ هاموند، وزیر خارجه جدید بریتانیا بار دیگر بر لزوم بازگشایی سفارتخانه‌ها و بهبود روابط دو کشور تاکید شد که این امر نشان‌دهنده اراده مقامات دو کشور برای بهبود روابط است.

در این میان، همچنان قانون «کاهش سطح روابط تهران و لندن» که اول آذرماه سال 92 در مجلس تصویب و به دولت ابلاغ شده است، پابرجاست. اما در عین حال، رئیس گروه دوستی پارلمانی ایران و انگلیس می‌گوید: «بازگشایی سفارت انگلیس در ایران و ارتقای روابط دو کشور در حد سفیر، نیازی به مصوبه مجلس ندارد و آنچه که در مجلس هشتم مصوب شده بود نیز دولت را موظف به کاهش سطح روابط با انگلستان کرده بود اما در همان مصوبه به دولت اجازه داده شده که اگر شرایط ایجاب کرد و تشخیص داد که منافع ما در گسترش روابط است، نسبت به ارتقای سطح روابط اقدام کند.» بر این مبنا شاید بتوان به نوعی این امر را چراغ سبز مجلس به دولت در زمینه ارتباط با انگلستان تلقی کرد.

به نظر می‌رسد که طی سال گذشته و امسال، نشست سالانه سازمان ملل برای ایران صحنه وقوع اتفاقات مهم دیپلماتیک بوده است. سال گذشته بت چند ساله سردی روابط تهران - لندن شکسته شد و امسال نیز قرار است برای اولین بار پس از 36 سال نخست‌وزیر بریتانیا و رئیس‌جمهور ایران دیدار کنند که این رویداد بر روابط پر فراز و نشیب دو کشور بی‌تاثیر نخواهد بود.