انواع سردرد و روش های درمان آن

صدای ایران- سردردها انواع مختلفی دارند و دلایل آن ها می تواند بسیار پیچیده باشد. در واقع بافت مغز، عاری از حسگرهای درد می باشد. سردرد ناشی از التهاب بافت هایی است که اطراف مغز را احاطه کرده اند.

راه های متفاوتی برای تعریف و دسته بندی سر درد ها وجود دارد: بر اساس طبقه بندی انجمن بین المللی سردرد International Headache Society (IHS) ، سردردها به دو دسته سردردهای اولیه و سردردهای ثانویه دسته بندی می شوند.

سردرد های اولیه

سردردهایی هستند که در اثر تغییر یا فعالیت بیش از حد، در ساختارهای اطراف مغز که به درد حساس هستند، به وجود می آید. مانند: سردردهای تنشی، میگرن و سردردهای خوشه ای.

سردردهای ثانویه

سردردهایی هستند که به شرایط بیرونی نسبت داده می شوند. وقتی که عواملی باعث تحریک اعصاب حساس به درد سر می شوند، این سردرد ها بروز می یابند.

از شرایط و عوامل ایجاد کننده سردردهای ثانویه، می توان مصرف زیاد الکل، تومورهای مغزی، لخته های خونی، خون ریزی درون یا اطراف ساختار مغز، سردردهای مسمومیت ناشی از کربن مونواکسید، تکان یا شوک ناگهانی سر، دهیدراته شدن، آنفولانزا، حمله های پانیک، سکته، استفاده بیش از حد از داروهای مسکن را نام برد.

سردرد ها می توانند علائمی از یک بیماری جدی باشند. در صورت مداوم بودن، منظم بودن و شدیدتر شدن باید به پزشک مراجعه کرد. به خصوص هنگامی که همراه با سرگیجه، تغییر در حواس، تب، و گرفتگی عضلات گردن باشد.

سردرد های رایج

این نوع سردرد رایج ترین نوع سردرد از نوع اولیه است. به صورت تدریجی و آرام در اواسط روز شروع شده. فرد احساس می کند که نواری به صورت محکم روی سرش بسته شده است. درد تیز و یکنواختی در دو طرف سر ایجاد می شود. هم چنین از گردن نشئت می گیرد و یا به سمت آن پخش می شود. این نوع درد می تواند کرونیک و یا اپیزودیک باشد. برای چند ساعت و یا حتی چند روز و در یک بازه زمانی سه ماهه، به مدت 15 روز ادامه دارد.

سردرد میگرنی

سردردهای میگرنی معمولا به صورت یکطرفه و دردهای نبض دار ظاهر می شوند. این درد ممکن است با تیره و تار شدن دید سبک شدن سر light headedness و حالت تهوع، اختلال در حواس،  که به عنوان آئورا شناخته می شود، اتفاق بیفتد. میگرن، دومین نوع رایج سردرد اولیه میباشد. طبق آمار سازمان بهداشت جهانی WHO سردردهای میگرنی، ششمین عامل ناتوان کننده افراد برای انجام کارهای روزانه هستند و می توانند از چند ساعت تا 2 یا 3 روز به طول بینجامند.

سردردهای بازگشتی rebound headaches

این نوع سردردها معمولا در اثر استفاده بیش از حد از داروها برای درمان علائم سردرد ایجاد می شوند. رایج ترین نوع سردردهای ثانویه هستند. معمولا در ابتدای روز شروع می شوند و برای کل روز ادامه دارند. با خوردن مسکن ها، درد آن ها کاهش یافته اما با از بین رفتن اثر مسکن، درد ، بیش از پیش میشود. همراه با سردرد ممکن است علائمی مانند درد گردن، احساس خستگی، احساس گرفتگی بینی، کاهش کیفیت خواب، اتفاق بیفتند.

سردردهای خوشه ای (cluster headaches)

این نوع سردرد بین یک ربع تا سه ساعت به طول می انجامد. ممکن است از یک بار تا 8 بار در طول روز اتفاق بیفتد. دوره های هفته ای و یا ماهانه دارد. این نوع سردرد در یک طرف سر وجود دارد، درد آن به عنوان درد سوزنی توصیف می شود، و مکان آن معمولا در اطراف یک چشم واقع شده. قسمتی از سر که تحت تاثیر قرار می گیرد متورم و قرمز می شود، افتادگی پلک ایجاد می شود.

سردردهای  thunderclap

سردردهایی شدید و ناگهانی هستند. به عنوان بدترین سردرد در طول زندگی توصیف می شوند. در طول کمتر از یک دقیقه به ماکسیمم شدت خود می رسند و تا پنج دقیقه ادامه دارند. این سردردها جزء سردردهای ثانویه هستند و در پاسخ به شرایط خطرناک و تهدید کننده به وجود می آیند. مانند خونریزی ها یا هموراژی داخل مغزی، ترومبوسیس سیاهرگی در مغز، مننژیت و اپوپلکسی هیپوفیز.

اشخاصی که دچار این نوع سردردها می شوند، باید فورا به پزشک مراجعه کنند.

درمان سردرد

گاهی برای تسکین سردرد نیاز به استفاده از داروها می باشد. این داروها را می توان به سه گروه تقسیم کرد.

Symptomatic therapy

Abortive therapy

Preventive therapy

اغلب پزشکان هنگام تجویز دارو، برای اثر بخشی بهتر آن ها، به بیماران توصیه می کنند که تغذیه مناسب، خواب حداقل 7 تا 8 ساعت، نوشیدن آب کافی، ورزش و مدیشتیشن را رعایت کنند.

Symptomatic therapy

این گروه از داروها، برای تسکین علائمی که همراه با سردرد به وجود می آید، استفاده می شوند. مانند تسکین درد سردرد و یا احساس تهوع و استفراغ که در اثر میگرن به وجود می آید. بسیاری از این داروها بدون تجویز دکتر در دسترس هستند. هنگام استفاده، بهتر است از خوردن غذاها و داروهای دارای کافئین و داروهای دیگر، خودداری شود، به ویژه داروهایی مانند باربیتورات ها (butalbital) و نارکوتیک ها (codeine). بسیاری از داروهای این دسته به ویژه آسپیرین نباید برای کودکان و افراد جوان استفاده شوند.aspirin، acetaminophen, paracetamol، ibuprofen، naproxen sodium، Antiemetics promethazine HCI، chlorpromazine، prochlorperazine، trimethobenzamide HCI، metoclopramide HCI از این دسته می باشند.

Abortive Therapy

این گونه داروها در ابتدای شروع سردردهای میگرنی باید استفاده شوند که از علائمی مانند تهوع/استفراغ وحساسیت به نور و صدا، جلوگیری کنند. این داروها بیشترین اثرگذاری خود را در شروع علائم دارند . بعضی از آن ها نباید در طول میگرن آئورا استفاده شوند.

هنگامی که سردردها به ویژه سردردهای میگرنی، بیش از 24 ساعت ادامه دارند، در کلینیک ها و بیمارستان ها اتاقی مخصوص وجود دارد که تحت کنترل پرستار  می باشد. بیماران تحت درمان تزریق داروهای داخل وریدی قرار می گیرند. معمولا این روش، به سردرد آن ها خاتمه میدهد. بیماران ممکن است از چند ساعت و یا کل روز را لازم باشد در کلینیک یا بیمارستان بمانند.

مانند: Ergot, dihydroergotamine, mesylate، Triptans, Sumatriptan succinate*, zolmitriptan*, rizatriptan*, naratriptan HCI†, almotriptan malate*$, frovatriptan succinate، eletriptan hydrobromide،

Preventive therapy

این دسته از داروها روزانه برای جلوگیری از سرردها استفاده می شوند. در واقع برای بیماری ها و در شرایط دیگری مصرف می شده اند و به صورت اتفاقی تاثیر آن ها در جلوگیری از سردردها کشف شده است. در درمان سردردها تاثیری ندارند و برای کاهش دفعات، شدت و طول مدت سردرد استفاده می شوند.

این داروها عادت ایجاد نمی کنند، اما ممکن است مانند همه داروهای دیگر اثرات جانبی داشته باشند. به همین دلیل دزهای مصرفی بهتر است با مشورت پزشک باشد.

مانند: amitriptyline HCI، Antihistamines cyproheptadine HCI، Selective Serotonin Receptor Inhibitors (SSRI)، Beta Blockers atenolol, Propranolol HCI، Calcium Channel Blockers, verapamil, flunarizine، Anticonvulsants valproic acid

روش های نوین

تحریک مغزی tDCS

در تحقیقی که در سال 2016 انجام شد، تاثیر درمان انواع سردردهای اولیه و ثانویه توسط tDCS، مورد مطالعه قرار گرفت. افرادی که تحت درمان tDCS قرار گرفته اند، با افرادی که با دارو درمان شده بودند، مقایسه شدند. داده های جمع آوری شده شامل داده های الکتروانسفالوگرام EEG، تست های مختلف، گزارش افراد از وضعیت بهبودی آن ها، مورد ارزیابی قرار گرفت.

در نهایت اثر بخشی این نوع درمان، در این مطالعه به اثبات رسید. هم چنین در سال 2013 درمان میگرن با آئورا، توسط تحریک الکتریکی مغز، مورد تایید سازمان اف دی ای قرار گرفت.

تسکین درد میگرن با تحریک عصب سه قلو

عصب سه قلو یک عصب مغزی با ریشه های حسی و حرکتی است. در سال 2017 در ژورنال sneurological science، محققان یافته های خود را در مورد تاثیر چشمگیر روش تحریک عصب سه قلو جهت درمان سردردهای میگرنی، به اشتراک گذاشتند که توسط سازمان غذا و داروی آمریکا نیز مورد تایید قرار گرفته است. در یکی از این تحقیقات، اشخاصی که مبتلا به میگرن کرونیک بودند را به مدت 4 ماه، هر روز به میزان 20 دقیقه، با این روش درمان می کردند. نتایج نشان داد که میزان روزهایی که این بیماران به سردرد مبتلا بودند به 50 درصد و میزان داروی مصرفی آن ها نیز ماهانه به 50 درصد کاهش یافت. همچنین مطالعه ای که توسط انجمن بین المللی سردرد نیز صورت گرفت، نشان داد در 29 درصد بیماران، با یک ساعت تحریک عصب سه قلو، به طور کلی احساس درد از بین رفت و 79 درصد به صورت چشمگیری درد آن ها کاهش و تسکین یافت.

بیوفیدبک و نوروفیدبک در درمان میگرن

طبق مطالعات استفاده از روش های تلفیقی بیوفیدبک، نوروفیدبک و بیوفیدبک رگی و تنفسی که بهبود عملکرد افراد و از بین رفتن علائم سردرد آن ها، نشان داده شده است. (انجمن معتبر دارو و غذا ) کاربرد آن را برای تعدادی از اختلال ها از جمله سردردهای میگرنی، تائید کرده و هم اکنون  به عنوان یک روش درمانی در 1000 مرکز درمانی در بیش از 50 کشور پیشرفته ی دنیا در حال انجام است.

درمان سردرد توسط ترکیب واقعیت مجازی و بیوفیدبک در کودکان

سردرد پدیاتریک با کاهش کیفیت زندگی و افزایش استرس، همراه است. درمان دارویی سردردهای کرونیک در کودکان موفقیت آمیز نبوده است.  همچنین، گاهی ممکن است استفاده بیش از حد از درمان های دارویی اثرات عکس نیز داشته باشد. بنابراین، استفاده از درمان های موثرتر بسیار مورد نیاز می باشد.

بر همین اساس عده ای از محققان تلاش کردند که تاثیر روش های تلفیقی مانند واقعیت مجازی و نوروفیدبک را مورد مطالعه قرار دهند. در این مطالعه،  ده کودک که به سردرد مبتلا بودند و توسط متخصص اعصاب تایید شده بودند، تحت درمان توسط این سیستم قرار گرفتند. نتایج، بهبود علائم را در این کودکان نشان داد.