«کریدور» سازمان ملل؛ روحانی و اوباما را به هم می‌رساند؟

سیزدهمین پرواز روسای جمهوری ایران به مقصد آمریکا در حالی امروز در نیویورک بر زمین نشست که چشم دنیا به کریدور سازمان ملل دوخته شده است تا شاید مسافر ایرانی این پرواز بعد از تابوشکنی سال گذشته، امسال هم تابویی دیگر را بشکند.

سران 190 کشور دنیا، زیر سقف سازمان ملل متحد و در هوای نیمه‌تابستانی- نیمه‌پاییزی «نیویورک» بزرگترین المپیک سیاسی دنیا را برپا خواهند کرد، نشستی که گویی قرار است باز هم حواشی‌ای پررنگ‌تر از متن را به خود ببیند. حاشیه‌هایی از جنس هسته‌ای یا داعش یا تابوشکنی در مراودات سیاسی یا ...

طیاره شیخ حسن روحانی در حالی امروز در ینگه دنیا بر زمین نشست که تا همین روزهای اخیر سخن از نرفتن رییس دولت به اجلاس مجمع عمومی سازمان ملل بود، روحانی اما در دومین سال حضورش در ساختمان سفید پاستور بالاخره تن به این سفر داد تا فارغ از سخنرانی در مقر سازمان ملل، خود ناظر حاضر و بینای مذاکرات هسته ای مردان هسته ای دولتش در نیویورک باشد. مذاکراتی که چشم‌های کنجکاو دنیا را به خود معطوف کرده است تا شاید بعد از سال‌ها قفل پرونده هسته ای ایران باز باز شود.

کارت دعوت های دیدار با روحانی اما هنوز پای روحانی به نیویورک نرسیده بود پیشاپیش فرستاده شده بود و بان کی مون دبیرکل سازمان ملل متحد رسما اعلام کرد منتظر دیدار با روحانی و ظریف در محل اقامت شان در نیویورک است. او که در سخنان خود دست همکاری این سازمان را به سوی ایران برای برقراری امنیت در منطقه خاورمیانه دراز کرده بود، اظهار داشت«همان‌طوري كه در گذشته نيز بارها گفته‌ام وقتي كه موضوع به صلح و امنيت و هماهنگي در منطقه مربوط باشد، ايران بازيگر و كشور مهمي در منطقه است. » 

این سخنان بان کی مون رونمایی از یکی از مهمترین کارویژه های روحانی در سفر خود به نیویورک بود. کارویژه ای گره خورده با نام داعش.

موضع بان کی مون در مورد نقش ایران در حل بحران داعشی منطقه خاورمیانه در حالی مطرح شد که این روزها دنیا درگیر ائتلاف‌های رنگارنگ مبارزه با تروریست‌های داعش است. یک روز جده میزبان آمریکا و کشورهای عربی منطقه و اروپاییان برای مبارزه با داعش می شود و روزی دیگر پاریس مرکز ثقل اخبار مبارزه با ترورییسم است. در این میان آمریکایی‌ها که در ابتدا دست کمک به سوی ایران دراز کرده بودند بعد از آنکه با مخالفت صریح ایرانی ها روبرو شدند موضع خود را تغییر دادند و از در مخالفت با این امر درآمدند و حتی جلوی دعوت ایران برای حضور در اجلاس پاریس را هم گرفتند.

حضور روحانی در قلب آمریکا اما گویی امید را به بین مقامات این کشور بازگردانده است تا شاید از فرصت حضور روحانی در نیویورک برای طرح دوباره پیشنهاد خود برای همکاری دو کشور در مبارزه با داعش استفاده کند. آنگونه که سامنا پاور نماینده آمریکا در سازمان ملل در آستانه سفر روحانی به آمریکا، خواستار استفاده از نفوذ ایران برای حل ریشه ای بحران داعش شد.  وی گفت: تمام عملیات ما حول محور هدف نابودی داعش می چرخد؛ ما منتظریم تا بشنویم آیا ایران نیز در این خصوص نقش سازنده ای دارد یا نه.

جان کری وزیر امور خارجه آمریکا هم هفته گذشته گفته بود تمام کشورها از جمله ایران نقش خاص خود در مبارزه علیه داعش را دارند.

داعش حتی بازار گمانه زنی‌های رسانه‌ای را هم داغ کرده است، آنگونه که رویترز در گزارشی مدعی شد شد ایران به آمریکا پیشنهاد داده است در قبال انعطاف 5+1 در موضوع پرونده هسته ای ایران حاضر به همکاری علیه داعش خواهد بود. 

همین اظهارنظرهاست که حضور روحانی در ینگه دنیا را حساس و مهم ساخته است، آمریکا و همراهان اروپایی‌اش در کنار بان کی مون دبیرکل سازمان ملل در تلاشند با رایزنی‌های پشت پرده با رییس جمهوری کشورمان، از قدرت ایران در منطقه به نفع مبارزه با داعش بهره گیری کنند.

در همین راستاست که گویی قرار است بان کی مون حتی پا را فراتر از رفتن به محل اقامت حسن روحانی و دیدار با وی بگذارد.چنانچه برخی شنیده ها حکایت از آن دارد که دبیرکل سازمان ملل تمهیداتی اندیشیده است تا حسن روحانی و همراهانش حتما در ضیافت او که رسمی هرساله برای سران کشورهای عضو سازمان ملل است، حضور داشته باشند. ضیافتی که حسن روحانی سال گذشته به دلیل سرو مشروب از حضور در آن خودداری کرده بود ولی گویا امسال قرار است در ضیافت بان کی مون قسمتی مجزا بدون سرو مشروب و مطابق با خواست مقامات ایرانی و برخی دیگر از کشورهای اسلامی تدارک دیده شود. 

نه داعش و نه اجلاس مجمع عمومی سازمان ملل، بدون شک هیچکدام برای حسن روحانی آنقدر حائز اهمیت نیستند که پرونده هسته ای و مذاکرات ایران و 5+1. مذاکراتی که این روزها در حاشیه اجلاس سازمان ملل در حال برگزاری است و گرچه طرفین مذاکره کننده هنوز موضع گیری رسمی و خاصی در خصوص دستاورد این چند روز مذاکره نداشته‌اند اما خبرهای منتشر شده حکایت از ارائه طرح‌هایی جدید از سوی آمریکا به ایران است. 

حضور هسته ای روحانی در نیویورک از آن روی حائز اهمیت است که ایران برخلاف 5+1 تمایلی به ادامه یافتن مذاکرات بعد از پایان مهلت تمدید 4 ماهه توافقنامه ژنو و 3 آذر ندارد و تمام تلاش خود را برای به سرانجام رساندن این دور از مذاکرات به کار بسته است. در همین راستاست که برخی احتمالات از ارتقا مذاکرات به سطح سران کشورها هم خبر می‌دهند تا برمبنای آن حسن روحانی خود علنا دور میز مذاکره ای بنشیند که باراک اوباما رییس جمهور آمریکا و دیگر اعضای 5+1 هم نشسته اند.

اما فارغ از این دو بحث استراتژیک، بی شک حضور روحانی در نیویورک با نام باراک اوباما هم پیوند خورد است. پیوندی که سال گذشته به مدت 15 دقیقه برقرار شد و تابوی مذاکره مستقیم سران ارشد دو کشور بعد از بیش از 30 سال شکسته شد. مذاکرات هسته‌ای بهانه برقراری این تماس بود و در خلال آن اوباما از روحانی به خاطر ترافیک وحشتناک نیویورک عذرخواهی کرد و روحانی هم برای اوباما روز خوشی را آرزو کرد! و در نهایت «خداحافظ» فارسی که باراک اوباما بر زبان راند. 

شکستن شدن همان تابو بود که امسال چشم‌ها را خیره به کریدور سازمان ملل کرده است تا روسای جمهوری دو کشور اینبار نه غیرمستقیم و تلفنی، که شاید در عبوری اتفاقی و یا حتی برنامه ریزی شده ولو برای چند دقیقه رودرو گفتگو کنند. 

گرچه سخنگوی دولت ایران و سخنگوی وزارت خارجه آمریکا از عدم برنامه ریزی برای این دیدار سخن گفته اند اما برگزاری مذاکرات هسته ای در حاشیه اجلاس سازمان ملل این دیدار دور از ذهن نمی نماید. ضیافت شام بان کی مون هم می تواند محفلی دیگر برای رویارویی روسای جمهور دو کشور باشد. همچنان‌که خود روحانی نیز در مصاحبه‌ای با شبکه تلویزیونی ان بی سی آمریکا در پاسخ به سوالی درباره ملاقات با اوباما درصورت سفر به نیویورک گفت: فعلا در برنامه من چیزی به‌عنوان ملاقات با رئیس‌جمهور اوباما وجود ندارد اما در دنیای سیاست همه چیز امکان‌پذیر است. 

از سویی دیگر همه منتظرند ببینند در روز بعد از سخنرانی اوباما، یعنی همان روزی که حسن روحانی سخنران مجمع عمومی سازمان ملل است چه اتفاقاتی رخ خواهد داد. چه آنکه به نظر می رسد اوباما اگر نتواند دیداری را با روحانی رقم بزند این احتمال وجود دارد که پای سخنرانی او در سازمان ملل بنشیند. اقدامی که به اندازه همان تماس تلفنی می تواند دنیا را تکان دهد.

این احتمال در حالی مطرح می شود که برخی رسانه‌های آمریکایی چون آسوشیتدپرس حتی انتظار دست دادن این دو رییس جمهور با یکدیگر را هم بعید می دانند. امری که باید ریشه آن را در موانعی که آمریکایی ها در مذاکرات هسته‌ای ایجاد کرده اند دید که بر دورنمای دیدار این دو رییس جمهور سایه انداخته است. 

رابین رایت عضو انستیتو ویلسون و انستیتو صلح در واشنگتن در همین رابطه می گوید:«وضعیت روابط ایران و آمریکا اکنون انقدر شکننده است که نمی تواند شوک یک دیدار رو در رو را تحمل کند.» با این وجود مقامات دولت اوباما می گویند که نتیجه ی مذاکرات مشخص می سازد که دیدار احتمالی اوباما و روحانی چه دستاوردی خواهد داشت.

باید دید سه دهه بعد از آنکه مهدی بازرگان نخست وزیر دولت موقت ایران به همراه مصطفی چمران و ابراهیم یزدی در الجزیره رو دروی زبیگنیو برژینسکی مشاور امنیت ملی جیمی کارتر نشستند تا درباره آینده روابط تهران-واشنگتن پس از پیروزی انقلاب ایران مذاکره کنند تاریخ ورق خورد و باراک اوباما رئیس جمهوری ایالات متحده امریکا که مسبب تماس تلفنی و تابوشکنی رابطه دو کشور بعد از 30 سال شده بود، در دومین حضور روحانی در نیویورک خود را در مسیر رویارویی با او هم قرار خواهد داد و شیخ ایرانی تن به دست دادن و گفتگو با وی می دهد یا ....