گزارشی دردناک از حمله لودرها

 اگهان لودرها آمدند و به جان خانه‌های تاریخی شیراز افتادند. خانه‌های بی‌دفاع یکی پس از دیگری تخریب شدند. فعالان میراث فرهنگی آمدند جلوی لودرها خوابیدند که شاید چند خانه تاریخی کمتر خراب شود اما نه آنها زورشان به تخریب‌چی‌ها رسید و نه حتی ماموران یگان ویژه حفاظت از میراث فرهنگی. آنها را مضروب کردند و باز لودرها را به راه انداختند. حالا از بافت تاریخی شیراز در محله اسکندری، جز آهی، جز حسرتی نمانده است.

اواخر هفته بود که خبر رسید بافت تاریخی شیراز در خطر است و بولدوزرها در هجوم شبانه‌شان به بافت تاریخی شیراز تخریب بخشی از بافت باارزش تاریخی بازمانده از دوره ایلخانیان را آغاز کرده‌اند. در همان نخستین روز پیش از آن‌که نامه‌نگاری‌ها و تماس‌های تلفنی اثر کند پنج خانه تاریخی در شیراز تخریب شد.

تخریب‌کنندگان می‌گفتند قرار است به جای این خانه طرح «بین‌الحرمین» یا همان «حرم تا حرم» بین دو امامزاده شهر اجرا شود. بولدوزرها مشغول کار بودند که فعالان میراث فرهنگی رسیدند. عده‌ای از آنها جلوی لودرها خوابیدند و درنهایت کار به جایی رسید که در میان انبوه خانه‌هایی که از آنها جز آواری نمانده بود یک خانه تاریخی از تخریب کامل نجات پیدا کرد: «خانه «پورنواب» متعلق به دختر فتحعلی‌شاه قاجار. یک روز بعد اما بولدوزرها بار دیگر به راه افتادند و این بار راهشان را به سمت خانه دختر فتحعلی‌شاه کج کردند. ساعاتی بعد از همان تنها خانه نجات‌یافته، از خانه دختر فتحعلی‌شاه قاجار هم نشانی نبود. تا چشم کار می‌کرد کاشی‌های رنگی و درها و پنجره‌های چوبی و تزیینات تاریخی بودند که گواهی می‌دادند این‌جا زمانی یک خانه تاریخی نفس می‌کشیده؛ خانه‌ای که دیگر جز تلی از آوار از آن نمانده بود. خانه «پورنواب» متعلق به دختر فتحعلی‌شاه بود؛ خانه‌ای که نشانه‌هایی از معماری دوره‌های مختلف تاریخی را در خود داشت، که در سال‌های گذشته به‌ دلیل تخریب‌های انجام‌شده از فضای ٢٥٠٠متری آن تنها یک بخش ٥٠٠متری باقی مانده بود. این خانه هم در ادامه تخریب‌های روزهای اخیر سرانجام چهارشنبه‌شب ٢٦ شهریور به سرنوشت مرگبار تخریب زیر پای بولدوزرها و لودرها تن داد.

«عملیات تخریب خانه دختر فتحعلی‌شاه به طورکامل با پشتیبانی برخی افراد که با ضرب و جرح و استفاده از وسایلی مانند چماق دو نفر از فعالان میراث فرهنگی شیراز و سه نفر از اعضای یگان حفاظت اداره کل میراث فرهنگی این استان را مضروب کردند، انجام شد.»

ماجرای تخریب بافت تاریخی به سال‌ها پیش بازمی‌گردد؛ ‌سال ١٣٧٣ که قرار شد در طرحی با نام «بین‌الحرمین»، امامزاده شاهچراغ و علاءالدین حسین به هم متصل شوند تخریب بخشی از خانه‌های تاریخی شیراز هم شروع شد اما آنچه در روزهای اخیر بر شیراز و بافت تاریخی‌اش گذشت در نوع خود اتفاقی تکان‌دهنده و کم‌سابقه بود. این نخستین بار بود که در راستای اجرای طرح بین‌الحرمین، بافت تاریخی شیراز چنین با هجوم بولدوزرها و لودرها مواجه می‌شد. هجوم شبانه بولدوزرها به بافت تاریخی شیراز را باید یکی از اتفاقات نادر و تکان‌دهنده دهه‌های اخیر دانست و نشانه‌ای دال بر این‌که میراث فرهنگی کشور آن هم در شهری تاریخی مثل شیراز آن‌قدر ضعیف و بی‌دفاع شده‌اند که بی‌هیچ واهمه‌ای از مجازات بولدوزرها و لودرها را سروقت آنها می‌فرستند.

خبرگزاری‌ها گزارش داده‌اند شدت تخریب‌ها به‌حدی بوده که در اولین روز حمله به بافت تاریخی، ٥ خانه را به‌طور کامل تخریب کرده بودند. دو روز پس از آن‌که اقدامات و پیگیری‌ها در سازمان میراث فرهنگی شیراز به نتیجه نرسید و تخریب‌چی‌ها و حمله‌کنندگان به بافت تاریخی حتی به فعالان میراث فرهنگی و ماموران یگان ویژه میراث فرهنگی حمله‌ور شدند و آنها را مضروب کردند، «مسعود سلطانی‌فر» معاون رئیس‌جمهوری و رئیس سازمان میراث فرهنگی و گردشگری سرانجام ناگزیر شد آستین‌ها را بالا بزند. او به هر کسی که فکر می‌کرد دستورش می‌تواند برای نجات بافت تاریخی شیراز کارساز باشد نامه نوشت؛ از دفتر مقام معظم رهبری گرفته تا تولیت آستان حرم احمد بن موسی (ع). سلطانی‌فر در شش نامه جداگانه به دفتر مقام معظم رهبری، وزیر کشور، دادستان کل کشور، استاندار فارس و تولیت آستان حرم احمد بن موسی (ع) خواستار توقف آنی روند تخریب بافت تاریخی شیراز شد.

به گزارش مرکز روابط عمومی سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، مسعود سلطانی‌فر در این نامه‌ها اجرای هرگونه طرح توسعه و عمرانی در بافت تاریخی را منوط به اخذ مجوز از مراجع قانونی نظیر سازمان میراث فرهنگی، شورایعالی معماری و شهرسازی و داشتن طرح مصوب دانسته و نوشته است: «دفتر مقام معظم رهبری، وزیر محترم کشور، دادستان محترم کل کشور، استاندار محترم فارس، تولیت محترم آستان حرم احمد بن موسی (ع)، با سلام؛ حسب اطلاعات واصله و بازدید کارشناسان اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان فارس از بافت تاریخی اطراف مجموعه شاهچراغ، متاسفانه بخشی از بافت ارزشمند تاریخی جهت الحاق به طرح بین‌الحرمین تخریب شده است. این سازمان حسب وظایف قانونی خود موضوع را از طریق مرجع قانونی در دست پیگیری دارد. سپاسگزار خواهد بود دستور فرمایید به منظور جلوگیری از تخریب عناصر ارزشمند موجود در بافت تاریخی، دستور توقف آنی عملیات مذکور صادر شود. بدیهی است اجرای هرگونه طرح توسعه و عمرانی در بافت تاریخی پس از اخذ مجوز از مراجع قانونی نظیر سازمان میراث فرهنگی و شورایعالی معماری و شهرسازی و داشتن طرح مصوب امکان‌پذیر خواهد بود.»

علاوه بر اینها پنجشنبه‌شب یک هیأت کارشناسی رسمی از سازمان میراث فرهنگی و گردشگری شامل مدیرکل دفتر محوطه‌ها و بافت‌های تاریخی، نماینده معاونت دفتر حقوقی سازمان میراث فرهنگی و گردشگری و مدیرکل حراست این سازمان به شیراز رفتند تا بنا بر اعلام روابط عمومی سازمان میراث فرهنگی و گردشگری، علت آسیب به بافت تاریخی شیراز را بررسی کنند. این هیأت از سوی رئیس سازمان میراث فرهنگی و گردشگری به این سفر رفته‌اند.

پس از تخریب بافت تاریخی شیراز مسئولان میراث فرهنگی در این شهر گفته‌اند که تخریب ده‌ها خانه تاریخی در معبر طرح توسعه حرم شاهچراغ (ع) به حضرت علاءالدین حسین (ع) اقدامی عجولانه و احساسی بوده است. «عبدالرضا نصیری»، معاون میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی با تأکید بر صیانت از بافت تاریخی شیراز به‌عنوان یک بافت منحصربه‌فرد جهانی گفت: به محض اطلاع یافتن از تخریب بخشی از اثر تاریخی خانه پورنواب مربوط به دوره زندیه با اعزام یک تیم کارشناسی برای بازرسی موضوع از ادامه تخریب آن جلوگیری شد ولی با وجود هماهنگی‌های انجام‌شده برای جلوگیری از تخریب کامل این اثر تاریخی ارزشمند این خانه تاریخی نیز کاملا تخریب شد.

«مصیب امیری»، مدیرکل سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری فارس هم با تأیید تخریب‌های شبانه و غیرقانونی گفته است: «سازمان از تخریب‌کنندگان این بناها به مراجع قانونی شکایت کرده است.» در این میان تولیت دو امامزاده‌ای که طرح بین‌الحرمین با حمایت و درواقع توسط آنها اجرا می‌شود در برابر حادثه غیرمنتظره‌ای که می‌تواند یک فاجعه فرهنگی برای شهر تاریخی شیراز باشد سکوت کرده‌اند. البته متولیان این امامزاده‌ها تنها کسانی نیستند که بولدوزر و لودر سروقت خانه‌های تاریخی شیراز فرستادند، در یک‌سال گذشته نیروی انتظامی هم تعدادی از خانه‌های قدیمی و ارزشمند بافت تاریخی شیراز را به این بهانه که «معتادان در آنها رفت‌وآمد داشتند» تخریب کرده است.

همچنین معاون دفتر حقوقی و املا ک سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری گفت: با توجه به حسن همکاری دادستان های سراسر کشور با این سازمان، امیدواریم دادستان شیراز دستور توقف عملیات تخریب خانه های تاریخی در این شهر را صادر کند .

امیرحسن شادنوش که به اتفاق دو تن از مدیران سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری ساعت یک بامداد جمعه از محل عملیات عمرانی در بافت قدیمی تاریخی شیراز بازدید کرده است، بعدازظهر جمعه در نشستی خبری در شیراز افزود: بنا بر ماده ٥٦٠ قانون مجازات اسلامی هر کس بدون اجازه از میراث فرهنگی یا با تخلف از ضوابط مشخص این سازمان اقدام کند تحت تعقیب کیفری قرار می گیرد.

او گفت: در ارتباط با تخریب صورت گرفته در خانه های تاریخی شیراز، شکایت سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری از آمران و متولیان امر به شعبه ٢١ بازپرسی دادسرای عمومی و انقلاب شیراز ارایه شده و هم اکنون در دست بررسی است.

معاون دفتر حقوقی و املا ک سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری یادآوری کرد که در ارتباط با طرح های عمرانی در شهرها یا شهرداری راسا مجوز صادر و طرح را اجرا می کند یا این که مجوز اجرای طرح به نهادهایی چون راه و شهرسازی صادر می کند که در هر دو صورت، مکلف به اخذ نظر میراث فرهنگی است.

او اظهار کرد: در راستای تخریب و عملیات عمرانی در محدوده بافت تاریخی فرهنگی شیراز هیچ گونه هماهنگی و نظرخواهی از سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری صورت نگرفته است.

شادنوش گفت: با توجه به تکالیف قانونی همه مجموعه های فعال در اجرای طرح های عمرانی در قبال حفظ میراث فرهنگی و توجه به نظر این سازمان، این توجیه که خانه تاریخی پورنواب در فهرست آثار ملی نبوده است، پذیرفته نیست. او افزود: بر اساس بند ١١ ماده ٣ قانون اساسنامه سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، اظهار نظر در خصوص کلیه طرح های عمرانی، جامع و تفصیلی در رابطه با مناطق فرهنگی و تاریخی و موافقت نهایی درباره محوطه و بافت ها از وظایف این سازمان است.