دلایل عدم برخورد موشک به هواپیمای اوکراینی

به گزارش صدای ایران، پرواز برنامه‌ای شماره ۷۵۲ مسیر تهران- کیف از نوع هواپیمای بوئینگ ۸۰۰-۷۳۷ متعلق به شرکت هواپیمایی اوکراین اینترنشنال با علامت ثبت UR-PSR در ساعت ۵:۴۵ دقیقه صبح روز ۱۸ دی از محل پارک خود در فرودگاه بین‌المللی امام خمینی (ره) شروع به حرکت کرده و در ساعت ۰۶:۱۳ از باند پرواز برخاست. این پرواز، تحت کنترل برج مراقبت پرواز فرودگاه امام به اوج‌گیری ادامه داده و سپس تحویل واحد تقرب پرواز مهرآباد و مجاز به اوج‌گیری تا ارتفاع ۲۶ هزار پا شد. پس از قطع ارتباطات با بخش کنترل ترافیک در ساعت ۶:۱۸ در حوالی صبا شهر از توابع استان تهران (به طور دقیق در پارک روستایی به نام محمودآباد خلج‌آباد) سقوط کرد.

برخی از همان دقایق اولیه شایعه‌ای را در فضای مجازی منتشر کردند که مدعی بود این سقوط با عملکرد پدافندی ایران در ساعات حمله به پایگاه‌های آمریکایی در عراق مرتبط بوده است. این موج خبری شامگاه پنج شنبه با اظهارنظر دو رسانه آمریکایی (نیوزویک و سی بی اس)، انتشار و تایید یک فیلم توسط نیویورک تایمز و سخنان مقامات کانادایی و آمریکایی (ترودو و ترامپ به طور مثال) به یک موج خبری غالب تبدیل شد. اما واقعیت این است که به چند دلیل اساسا امکان چنین مساله ای (برخورد موشک با هواپیما) وجود ندارد.

۱. چرا به خبر رویترز توجه نشده است؟
بعد رسانه‌ای ماجرای اصابت موشک به هواپیمای اوکراینی با خبری از سوی هفته‌نامه نیوزویک و نیز شبکه سی بی اس کانادا آغاز شد اما هیچ کس دقت نکرد که رویترز در خبری که ساعت پایانی روز چهارشنبه منتشر کرده به نقل از منابعی امنیتی در کانادا نوشت که «ارزیابی‌های اولیه نهادهای اطلاعاتی و امنیتی غرب بر این است که هواپیمای مسافربری اوکراینی به خاطر شلیک موشک سرنگون نشده است.» این گزارش بدون اشاره به هویت و مقام منبع مورد اشاره ادامه می‌دهد که نهادهای اطلاعاتی معتقدند علت سقوط هواپیمای بوئینگ ۷۳۷ «نقص فنی» بوده است. حال سوال اینجاست که چطور همه رسانه‌های ایرانی خارج از کشور و نیز رسانه‌های خارجی، به ماجرای آن خبر رویترز پرداختند اما در استانداردی دوگانه، این خبر را اساسا پوشش ندادند؟

در عین حال جای این سوال وجود دارد که رسانه‌های غربی، چرا به گزارش روز پنج شنبه خبرگزاری آسوشیتدپرس، نپرداختند که در آن به نقل از یک نماینده دموکرات آمده بود که مقامات آمریکایی معتقدند نشانه‌ای برای حمله موشکی به هواپیما وجود نداشته است؟

۲. چرا به اطلاعات فیلم اولیه توجه نشده است؟
در لحظات اولیه این اتفاق، ایرنا توانست نظر یک خلبان و یک متخصص برج مراقبت را جویا شود. هر دوی آن‌ها از روی ویدئویی که یک فرد عادی در شهریار از این سقوط برداشت کرده بود، احتمال اصابت موشک در این زمینه را رد کردند. به عقیده این افراد نحوه سقوط هواپیما به شکل مایل به نوعی است که احتمال برخورد موشک با آن را رد می‌کند. حال جالب است که اطلاعات مربوط به این فیلم که در آن فردی که ویدئو را ضبط کرده به صراحت می‌آید هواپیما آتش گرفته (و حرفی از اصابت موشک نزده است) مورد توجه قرار نمی‌گیرد و اطلاعات یک ویدئوی دیگر مورد توجه قرار می‌گیرد که در آن فرد ضبط کننده ویدئو اساسا مشخص نیست که چرا دارد از آسمان فیلمبرداری می‌کند و هیچ چیز در مورد زمان ضبط ویدئو نمی‌گوید.

۳. چرا به تفاوت محل سقوط هواپیما و محل ادعایی برخورد موشک توجه نمی‌شود؟
در خصوص فیلمی که از این ماجرا منتشر و توسط نیویورک تایمز اصالت آن تایید شده است، نکات قابل توجه دیگری نیز وجود دارد. این فیلم در ساعت ۹ و سی دقیقه شب پنج شنبه در یک کانال تلگرامی تازه تاسیس منتشر شده است.
اما نکته مهم در مورد این ویدئو این است که به اعتقاد یک گروه تحقیقاتی به نام بلینگ کت، این ویدئو از جایی در شهر پرند گرفته شده است و به گفته این گروه نشان می‌دهد که هواپیما در نقطه‌ای در منتهی الیه غربی شهر، دچار اصابت موشک شده است. با این حال سوال جدی اینجاست که اگر در این ناحیه، موشکی به هواپیما برخورد کرده است، چرا هواپیما، نزدیک به ۳۲ کیلومتر آن طرف‌تر و در پارکی در روستای «محمودآباد خلج‌آباد» شهریار سقوط کرده است؟ آیا اساسا این امکان وجود دارد که هواپیمایی بر اثر اصابت موشک به آن با چنین انفجاری در آسمان مواجه شود و بعد به راه خود ادامه بدهد و در مسیری برای بازگشت به فرودگاه سقوط کند؟ چطور می‌توان مدعی شد که به هواپیما موشک اصابت کرده و هواپیما به آن شکلی که دیدیم با انفجار روبرو شده اما به مسیر خود ادامه داده است؟

۴. چرا به قطع ارتباط هواپیما با برج مراقبت توجه نمی‌شود؟
بر اساس اطلاعات سایت فلایت رادار ۲۴، اطلاعات راداری هواپیما، سه دقیقه و ۲۴ ثانیه بعد از آغاز حرکت آن قطع شده است. به عبارت دیگر در حالی که طبق اطلاعات سازمان هواپیمایی کشوری این پرواز نزدیک به ۶ دقیقه و نیم روی آسمان بوده است، از سه دقیقه آن هیچ اطلاعات راداری در دست نیست. جالب است که نقطه قطع ارتباط راداری، حتی پیش از نقطه‌ای است که ادعا شده هواپیما در آنجا مورد اصابت موشک واقع شده است. بنابراین می‌توان به این نتیجه رسید که هواپیما پیش از هر اتفاق دیگری با یک مشکل سیستمی برخورد کرده و حتی ارتباط رادیویی خود را نیز یک دقیقه پیش از سقوط از دست داده است.

۵. چرا به عدم وجود اثرات برخورد موشک روی لاشه هواپیما توجه نمی‌شود؟
مساله بعدی مربوط به خود اصابت موشک به هواپیما است. در موردی که ادعا شده بود یک هواپیمای خطوط هوایی مالزی توسط دولت روسیه هدف قرار گرفته شده، در گزارش هیات پژوهش این نکته درج شد که «آثار باقی مانده بر قطعات به دست آمده از لاشه هواپیما در محل سقوط آن در خاک اوکراین با آسیب‌های ناشی از اصابت تعداد زیادی اشیاء با شتاب زیاد از خارج به بدنه هواپیما تطابق دارد.» حال سوال اینجاست که چرا روی تصاویر متعدد منتشر شده از لاشه هواپیما اساسا اثری از برخورد موشک، به چشم نمی‌خورد؟

ممکن است بگویید که عکسی از باقی مانده یک موشک منتشر شده است و این دلیلی برای اصابت موشک است. اولا باید گفت که به گفته یکی از عکاسان حاضر در صحنه سقوط هواپیما از نظر آسفالت و جدول اساسا مربوط به این محل نیست. ثانیا اگر واقعا چنین کاری صورت گرفته بود اساسا این امکان وجود نداشت که عکاسان خبری به این شکل آزاد بتوانند در محل حضور پیدا کرده و اقدام به عکس برداری کنند. ثالثا در این عکس قسمت جلوی موشک که قاعدتا باید به هدف برخورد می کرده کاملا سالم است!

۶. چرا به حوادث مشابه شرکت بوئینگ توجه نمی‌شود؟
نکته جالب توجه دیگر در خصوص شرکت بوئینگ است. مدل NG یا Next Generation این شرکت هواپیماسازی تاکنون ۱۰ سانحه هوایی منجر به مرگ مسافران داشته است که هشت مورد آن مربوط به همین مدل هواپیما یعنی ۸۰۰-۷۳۷ بوده است. بعد از اتفاقاتی که بر سر بوئینگ مکس به وجود آمده بود، نباید تصور کرد که بوئینگ تلاش دارد تا با ساخت یک خبر دروغین، از زیر بار مسئولیت این موضوع فرار کند؟ (کما اینکه در حال حاضر نیز فرار کرده و حتی سهامش که سقوط را تجربه کرده بود، دوباره در مسیر صعودی افتاده است)

۷. ماجرای جعبه سیاه چیست؟
عدم ارسال جعبه سیاه به ایالات متحده آمریکا نیز اتهام دیگری است که به ایران وارد می‌شود و باعث شده که فضای ابهام در خصوص این پرونده بیشتر شود. با این حال باید دانست که طبق ضمیمه ۱۳ کنوانسیون شیکاگو برای هوانوردی، ایران به عنوان محل سقوط هواپیما، مسئول بررسی حادثه است و سه کشور فرانسه (به عنوان طراح موتور)، اوکراین (به عنوان بهره بردار و ثبت کننده هواپیما) و آمریکا (به عنوان طراح هواپیما نیز حق دارند که در فرآیند بررسی حضور داشته باشند که برای هر سه کشور اطلاعیه از سوی ایران ارسال شده و آن‌ها نمایندگان خود را معرفی کردند و هم‌چنین کشورهای کانادا و سوئد نیز با توجه به اینکه شهروندانشان در سانحه فوت کردند می‌توانند به عنوان مشاور در جلسات حضور داشته باشند و بر روند بررسی نظارت کنند که تاکنون کانادا اعلام کرده که نمایندگانش را برای بررسی سانحه به ایران ارسال خواهد کرد.

یک سناریوی دقیق
نکته جالب توجه پایانی هم این است که سناریو از حیث سیاسی نیز به درستی چیده شده است. در این سناریو احتمالا سه هدف با هم به دست خواهد آمد: اول اینکه عملیات شهید سلیمانی، تحت تاثیر رسانه‌ای قرار می‌گیرد، دوم اینکه بعد از آشتی نصفه و نیمه اوکراین و روسیه در کریسمس امسال که به تبادل اسرا هم انجامید (و واسطه آن فرانسه و آلمان بودند) این موضوع یعنی سقوط یک هواپیمای اوکراینی با موشک روسی، می‌تواند دوباره آتش تنش در آن منطقه را روشن کند، سوم اینکه ایالات متحده آمریکا خواهد توانست با ادامه این موج رسانه‌ای احتمالا، بدلی در برابر جنایت خود در اسقاط هواپیمای ایرانی بر بالای خلیج فارس در سال ۱۳۶۷ بسازد.