" مستند کاست" بررسی تأثیرات برخورد سلبی با تکنولوژی
مستند «کاست» ازجمله آثار شبکه مستند است که از حیث تاریخی به نحوه ورود نوار کاست به ایران و تأثیرات آن در جامعه آن روز ایران پرداخته است.
صدای ایران- حامد سعیدی راد- کارگردان «کاست» درباره ساخت مستندی درباره نوار کاست توضیح داد: ما در دهه‌های گذشته با پیدایش فناوری‌های رسانه‌ای روبرو بودیم. هر کدام از فناوری‌های رسانه‌ای علاوه بر اثربخشی در حوزه خاصی که برای آن اختراع یا اکتشاف صورت گرفته، تغییر و تحولات را به حوزه‌های دیگری هم سرایت می‌دادند. نوار کاست نمونه‌ای از همین موضوع است. چرا که هم در حوزه ضبط صدا و هم حوزه‌های فرهنگی، اجتماعی و مواردی ازاین‌دست زمینه‌ساز ایجاد تغییراتی شد. درواقع روندی است که همواره در حال رخ دادن است. رسانه‌های مکتوب، رادیو و تلویزیون و اینترنت هم روند مشابهی را در ورود و رواج خود در جامعه طی کردند.
وی ادامه داد: مسئله این است که ما که قبلاً در معرض این فناوری‌ها قرارگرفته‌ایم و در آینده هم قرار می‌گیریم، خوب بوده که تجربیات خودمان را بررسی کنیم و ببینیم چطور با این موارد برخورد کردیم و چه موضعی در مواجهه با آن‌ها داشته‌ایم و نهایتاً چه نتیجه‌ای از شکل مواجه خودبا این موارد گرفتیم. بر همین اساس سعی کنیم آسیب‌شناسی این موارد را مطالعه کنیم و ببینیم در آینده و حتی همین امروز در مواجهه با فناوری‌هایی که در دسترس داریم چطور می‌توانیم عمل کنیم. دلیل پرداختن به این موضوع، بیشتر این بود که حس می‌کردم نیاز به چنین اتفاقی وجود دارد. ما در این حوزه به‌صورت تاریخی یک ضعف داریم که مختص به ۳۰ یا ۴۰ سال قبل نبوده و بسیار قدیمی‌تر است و متأسفانه تا امروز هم ادامه داشته است.
کارگردان «کاست» درباره تأثیر تکنولوژی در ساختار اجتماعی و سیاسی و ساخت این مستند در زمان کنونی که تکنولوژی به سرعت در حال پیشرفت بوده، با چه هدفی انجام شده؟ اظهار کرد: امروز با پیشرفت تکنولوژی شاید بیشتر از همه، در معرض نکات مثبت و منفی آن قرار گرفتیم. به‌نوعی امروز زندگی ما به شکل عجیبی کاملاً تحت سیطره ابزارهای ارتباطی جلو می‌رود، خصوصاً با ظهور و بروز اینترنت که تمام شئون زندگی ما را با خود درگیر کرده است. اکنون شاید بتوان گفت که ماجرا قدری پررنگ‌تر شده است. از جزئیات زندگی تا بزرگترین تصمیماتی که می‌خواهید در زندگی بگیرید، مرتبط و متصل به همین ابزارهای ارتباطی هستند که اینترنت یکی از آن‌ها به شمار می‌آید. درنتیجه اگر ما یک عقب‌گرد تاریخی می‌داشتیم و می‌دیدیم که یک ابزار رسانه‌ای دیگر همچون نوار کاست، به چه صورت در زندگی شخصی و اجتماعی ما نقش ایفا کرد، شاید برای امروزمان که در معرض ابزارهای جدیدتر هستیم یا فردایمان که در معرض ابزارهای جدیدتری هم قرار خواهیم گرفت، نگاه و دید جامع‌تری را می‌توانستیم داشته باشیم.
سعیدی راد در پاسخ به اینکه آیا با پرداختن به زمان ورود کاست در ایران، اشاره به تغییراتی که تکنولوژی می‌تواند در ساختار اجتماعی و سیاسی به همراه داشته باشد، قصد دادن هشداری را داشته است؟ توضیح داد: تا حدی به همین صورت است. ظاهراً ابزارهای ارتباطاتی تغییر می‌کنند اما یک چیز عوض نمی‌شود و آن نوع برخورد ما با این ابزارها است. شاید نحوه برخوردمان با بسیاری از این ابزارهادر طول تاریخ اشتباه بوده است. شاید در خیلی از موارد با آن‌ها برخورد سلبی داشتیم و سعی کردیم آن‌ها را محدود کنیم، بدون اینکه در جهت ایجاد شناختی جامع از آن‌ها تلاش کنیم و بتوانیم از آن‌ها استفاده درست کنیم. یکی از مشکلات بزرگی که ما داریم، این بوده که برخوردمان با این ابزارها تغییر نمی‌کند. به نوعی مثل بسیاری از حوزه‌های دیگر از تاریخ درس نمی‌گیریم. درست همان برخوردی که با یک ابزار ارتباطی در نیم‌قرن پیش داشتیم و نتیجه آن را دیدیم، مجدداً تکرار می‌کنیم.
وی ادامه داد: درگذشته محدودسازی یا مدیریت غلط فرهنگی را پیش گرفتیم که امروز به شکل دیگر برای ابزارهای ارتباطی کنونی در حال رخ دادن است. اما این موضوع یک جایی باید تمام شود. یعنی باید یک فردایی باشد که نهایتاً به این نتیجه برسیم که شکل برخورد سلبی و محدودسازی‌های چکشی در حوزه ارتباطات و رسانه‌جواب نمی‌دهد.
چراکه نهایتاً این ابزارها راه خود را پیداکرده و استفاده‌کننده‌های آن‌ها نیز راهی برای استفاده از آن‌ها می‌یابند.
می‌شود به‌صورت مقطعی محدودیت‌هایی ایجاد کرد، امابه‌هرحال راه دور زدن این موارد پیدا می‌شود و این اتفاق بارها در تاریخ رخ‌داده است. یک روز این اتفاق برای روزنامه‌ها می‌افتاد که درواقع در بستر شب‌نامه‌ها و فرمت‌های مکتوب دیگر، مجوزهای آن دوره را دور می‌زدند و ما چنین اتفاقی را از اواخر دوره قاجار داشتیم. یک روز هم موضوع نوار کاست بود که برای انتشار نیاز به مجوزهایی داشت. همچنین رسانه‌ها نیز برای پخش بسیاری از محتواها اجازه نداشتند، اما به‌هرحال آن‌ها راه خود را پیدا کردند. بعدها نوار وی اچ اس آمد و مجدد همین اتفاق رخ داد. امروز هم اینترنت بوده و باز همین اتفاق در حال رخ دادن است.
این کارگردان درپاسخ به اینکه آیا در انتخاب موضوع با محدودیت مواجه بودید و از این حیث به‌جای پرداختن به موضوعی همچون فیلترینگ فضای مجازی، به سراغ نوار کاست رفته است؟ توضیح داد: نهایتاً موضوعی که ما روی آن کارکردیم، نوار کاست بود، این‌طور نبود که ما بخواهیم درباره اینترنت کارکنیم و نتوانیم و سپس به سراغ کاست برویم. البته در برنامه‌ام بوده که به موضوعات دیگر مرتبط با این موضوع نیز بپردازم. یعنی در این بازه تاریخی جلوتر بیایم و اتفاقات بعدی را تک تک مطالعه کنم. درنهایت باید بگویم به این صورت نبود که بخواهیم فیلمی درباره سانسور اینترنت بسازیم و نتوانیم و سپس به سراغ ساخت مستند کاست برویم. ما می‌خواستیم درباره کاست فیلم بسازیم، در مطالعه و پژوهشی که انجام دادیم، متوجه شدیم که درواقع در طول تاریخ با مسائلی مواجه بودیم که خود را با نمودهای مختلف نشان می‌دادند. ولی اینکه ما بخواهیم درباره سانسور و اینترنت فیلم بسازیم و اجازه آن را نداشته باشیم، اینگونه نبوده است.
سعیدی را در پایان افزود: کلمه سانسور شاید خیلی درباره ابزارهای ارتباطاتی موضوعیت نداشته باشد. ما بیشتر وقتی در حال صحبت از محتواها هستیم، از کلمه سانسور استفاده می‌کنیم. در مورد ابزارهای ارتباطی ماجرا بیشتر به مدیریت کلان جامعه مربوط می‌شود وبه این شکل خودش را نشان می‌دهد که محدودیت‌هایی مانع از رسیدن پدیده‌ای به دست مخاطبانش بشود. این درست بوده و ما حداقل در دوره صدساله‌ای زندگی می‌کنیم که تجربه‌های متعدد به ما نشان دادند که نمی‌توان جلوی ابزارهای ارتباطاتی را گرفت. بنابراین نمی‌توان جلوی محتواهایی را گرفت که در بستر این ابزارها برای مخاطب خودشان تولید و توزیع می‌شوند و گسترش پیدا می‌کنند. این تنها در برگیرنده دستگاه‌های سیاسی نبوده و بحث فرهنگی ماجرا و تأثیری که در ساختارهای هنری هم می‌گذارد، همین است. بخش عمده‌ای از مستند «کاست» نیز درباره همین موضوع است. تأثیری که کاست روی مخاطب شناسی گونه‌های هنری همچون موسیقی می‌گذارد. اینکه چقدر دسترسی به یک رسانه ارزان همچون نوار کاست، می‌تواند سیاست‌گذاری‌های فرهنگی جامعه را به چالش بکشد.
گزارش خطا
آخرین اخبار