تاثیرات تحریم غرب علیه "روسیه"؛ درس هایی از تجربه "ایران"

صدای ایران؛ مهرداد نوری*- مجله فارن افرز در صفحه نگاه ویژه این هفته خود به بررسی تحریم های اتحادیه اروپا و آمریکا در قبال روسیه پرداخته است. نویسنده در مقاله خود با فرض تاثیر گذاری تحریم اقتصادی در کوتاه مدت معتقد است تحریم های اقتصادی در میان مدت و بلند مدت موجب اتخاذ سیاست تهاجمی توسط روسیه بی ثباتی اروپای شرقی و آسیا میانه خواهد شد.

به گزارش صدای ایران، اریک لاربر در این مقاله نوشته است: هفته گذشته اتحادیه اروپا و ایالات‌متحده آمریکا باهدف مقابله باسیاست‌های روسیه در اوکراین تحریم‌های جدیدی علیه این کشور وضع کردند. تحریم وضع‌شده درگذشته و تحریم‌های کنونی بیش‌ازپیش اقتصاد روسیه با رکود همراه با تورم مواجه خواهد کرد. در درازمدت نیز، حوزه‌های انرژی بخصوص نفت و گاز به‌طور فزاینده‌ای با مشکلات عدیده‌ای مواجه خواهد شد. این تحریم‌ها چگونگی پرداخت بدهی‌های بانکی روسیه را نیز در هاله ای از ابهام فرو خواهد برد.


این تحریم چه در کوتاه‌مدت و بلندمدت قطعاً می‌تواند تأثیراتی مخربی بر اقتصاد روسیه بگذارد؛ اما به‌طورقطع باعث بی‌ثباتی اقتصادی کشورهای اروپای شرقی و همچنین آسیای میانه خواهد شد. کشوری باقدرت نظامی پیشرفته و به‌روز و درعین‌حال اقتصادی روبه ‌زوال می‌تواند تهدیدی بالقوه برای کشورهای مجاور خود تلقی شود. به‌خصوص اینکه کشورهای همسایه دارای منابع غنی طبیعی هستند. به دیگر سخن، اگرچه تحریم‌ها برای بازدارندگی روسیه از ماجراجویی در خارج نزدیک طراحی‌شده است ولی ممکن است همین تحریم ها نتیجه معکوس داده و موجبات بی‌ثباتی در اروپای شرقی گردد.

حتی قبل از الحاق شبه‌جزیره کریمه و کسب حمایت شورشیان جدایی‌طلب، اقتصاد روسیه با چالش‌های جدی مواجه بود. تحلیل‌گران در خوش بیانه ترین حالت تنها 2 درصد افزایش تولید ناخالص در 2014 را متصور بودند. درواقع بسیاری بر این باور بودند که اقتصاد روسیه در آستانه رکود قرار دارد و تحریم‌ها این شرایط را بدتر نیز خواهد کرد؛ و باعث افزایش تورم و نرخ خدمات و کالا خواهد شد. 

در واقع تأثیر واقعی تحریم‌ها در میان‌مدت و درازمدت آشکار خواهد شد. به‌علاوه در دور جدید تحریم‌ها اولیگارشی حاکم بر روسیه و حلقه داخلی رییس‌جمهور ولادمیر پوتین و بخش‌های انرژی و نفت و گاز روسیه هدف قرارگرفته شده است.

به لحاظ مالی بانک‌ها و شرکت خصوصی روسیه حدود 600 میلیارد دلار از منابع خارجی استقراض کرده‌اند. بر اساس گزارش بانک مرکزی روسیه، 150 میلیارد دلار نیز در 2014 به آن افزوده خواهد شد. ازآنجایی‌که نهادهای مالی غربی بسیاری از بانک‌ها و مؤسسات خصوصی بزرگ روسیه را هدف تحریم قرار داده‌اند، به دست آوردن منابع مالی جدید برای این شرکت‌ها و بانک مشکل‌تر خواهد شد.

در حوزه انرژی، تاکنون تحریم‌ها واردت میعانانت گازی از روسیه را ممنوع نکرده است، اما انتقال هرگونه تکنولوژی از اتحادیه اروپا و آمریکا که به توسعه صنایع انرژی در روسیه کمک کند را ممنوع کرده است. باید به این مسئله نیز توجه کرد که روسیه از دهه 1980 با کاهش تولید نفت مواجه بوده است و تحریم‌های تحمیل‌شده از سوی اروپا و آمریکا به‌طورقطع بخش انرژی روسیه را مشکلات عدیده‌ای مواجه خواهد کرد.

آماده جنگ و مسلح
اگرچه اقتصاد روسیه رو به ضعف گراییده است ولی به لحاظ نظامی روسیه روزبه‌روز در مسیر پیشرفت و پختگی قرارگرفته است.

بر این اساس بسیار تجزیه‌وتحلیل‌ها حاکی از آن است که عملیات نظامی روسیه در شرق اوکراین بسیار موفقیت‌آمیز و مؤثر بوده است. قابلیت‌های سایبری و نیروی آموزش‌دیده نظامی روسیه توانستند به‌سرعت کنترل اوضاع را در شرق اوکراین و شبه‌جزیره کریمه به دست‌گیرند.

روسیه از سال 2008 به دنبال بسط توانمندی نظامی خود بوده است. افزایش بودجه نظامی طی سالیان اخیر روسیه را ازلحاظ نظامی در شرایط ممتازی قرار داده است و از طرفی روسیه با بهره جستن از اقلیت‌های جدایی‌طلب روس در کشورهای همسایه از این فرصت برای پیش برد اهداف کمک گرفته است.

به‌علاوه بسیاری از این مناطق دارای منابع سرشار طبیعی هستند. به‌عنوان‌مثال کنترل بر شبه‌جزیره کریمه این امکان را برای روسیه فراهم کرده است که از منابع بالقوه نفتی در زیر بستر دریای سیاه بهره‌مند گردد.

همچنین کشورهایی آسیای میانه همچون قزاقستان دارای اقلیت روس تبار فراوانی هستندونکته قابل‌توجه این است که عمده منابع نفتی قزاقستان درجایی واقع‌شده است که بیشتر ساکنان آن روس تبار هستند به لحاظ تاریخی نیز باید بخاطر داشت که یکی از علل اشغال نظامی کویت توسط عراق ، به دست آوردن منابع نفتی و کمبود منابع مالی ناشی از جنگ با ایران بود.

تحریم‌های منعطف
هدف از تحریم ایجاد مانع در برابر زیاده‌خواهی‌ها و ماجراجویی‌های روسیه در اوکراین و کشورهای اروپای شرقی است. "تأثیر بیش‌ازحد " (over effectiveness) موضوعی است که سیاست مدران آمریکایی کم و بیش با آن مواجه هستند.

ایالات‌متحده تلاش کرده است که هم‌پیمانان اروپایی خود را در اتخاذ این استراتژی متقاعد کند ولی مسئله اساسی تأثیر بلندمدت این تحریم است که معمولاً از سوی سیاسیون آمریکایی مورد غفلت قرار می‌گیرد.

اگر سیاست مدران و تصمیم گیران آمریکا قصد دارند فشار مضاعف بر روسیه وارد کنند می‌بایست بجای تحریم بخش‌های خاص اقتصادی(انرژی)، تلاش خود را برتحت‌فشار قراردادان حلقه افراد نزدیک به پوتین معطوف کنند. این استراتژی تأثیر اندکی بر اقتصاد روسیه خواهد گذاشت ولی درعین‌حال فشار مضاعفی بر نخبگان حاکم بر روسیه وارد خواهد کرد.

باوجوداینکه تحریم‌های اقتصادی به‌عنوان اهرم فشار در 10 سال گذشته مورداستفاده قرارگرفته است ولی دیگر ابزار نیز باید موردتوجه قرار گیرد. کمک‌های نظامی بیشتر به اوکراین و دیگر کشورهای در حال تهدید می‌تواند گزینه خوبی برای جلوگیری از تهاجم روسیه باشد اگرچه این سیاست نیز ریسک بالایی دارند ولی از انگیزه روسیه برای به دست آوردن منابع اقتصادی کشورهای خارج نزدیک خود می‌کاهد. 

کشورهای اروپایی و آمریکایی با توجه به تجربه تحریم کشورهایی مثل ایران و سوریه، در وهله نخست باید پیامدهای میان‌مدت و بلندمدت تحریم‌های اقتصادی بر روی روسیه را مورد بررسی قرار دهند و دیپلماسی فعلی خود را تعدیل کنند.

برای خواندن متن به زبان اصلی (اینجا) را کلیک کنید.

*کارشناس مسائل بین الملل