اگر گفت‌وگوی تمدن‌ها جدی گرفته می شود ...

به گزارش صدای ایران روزنامه شرق نوشت: «... قرن گذشته علاوه بر جلوه‌های خشونت و انسان‌آزاری استعمار قدیم و بیداد بى‌همانند میراث‌خواران جدید آن، قرن ظهور و سقوط حکومت‌های توتالیتر نیز بود. امید است قرن آینده قرن نظام‌ها و حکومت‌هایى باشد که باطن قدرت سیاسى، محبت و عدالت باشد به گونه‌ای که گفت‌وگوی تمدن‌ها مظهر و مجلای آن باطن باشد. آقای رئیس، خانم‌ها و آقایان؛ اینک پرسش این است که آیا سازمان ملل متحد در این جهت چه تحولى در درون خود به اقتضای وضعیت جدید ایجاد خواهد کرد و چه تأثیری در این سیر و صیرورت زندگى بشر خواستار رستگاری خواهد داشت؟ به نام جمهوری اسلامى ایران پیشنهاد مى‌کنم که به عنوان گام اول، سال ۲۰۰۱، از سوی سازمان ملل سال گفت‌وگوی تمدن‌ها نامیده شود با این امید که با این گفت‌وگو، نخستین گام‌های ضروری برای تحقق عدالت و آزادی جهانى برداشته بشود. از والاترین دستاوردهای این قرن پذیرش ضرورت و اهمیت گفت‌وگو و جلوگیری از کاربرد زور، توسعه تعامل و تفاهم در زمینه‌های فرهنگى، اقتصادی و سیاسى و تقویت مبانى آزادی و عدالت و حقوق انسانى است. استقرار و توسعه مدنیت، چه در صحنه کشورها و چه در پهنه جهانى در گرو گفت‌وگو میان جوامع و تمدن‌ها با سلایق، آراء و نظرات متفاوت است...».

این بخش‌هایی از سخنرانی سیدمحمد خاتمی در مجمع عمومی سازمان ملل متحد در 30 شهریور سال 77 است؛ نطقی که باعث شد نوع نگاه جهانیان به دولت ایران تغییر شگرفی کند و ایران نماد صلح‌طلبی شود. این مهم تا حدی پیش رفت که طرح گفت‌وگوی تمدن‌ها به بحثی محوری در عرصه جهانی تبدیل شد؛ هر چند با پایان دولت خاتمی و روی کارآمدن محمود احمدی‌نژاد این طرح پیگیری نشد و سیاست‌های تنش‌آفرین در دستور کار قرار گرفت.

 

مصطفی تاجزاده، فعال سیاسی اصلاح‌طلب، باور دارد طرح گفت‌وگوی تمدن‌ها یک پیشنهاد واقعی و مبتنی بر واقعیات جهان معاصر بود که اگر در عرصه عمل در ابعاد بین‌المللی جدی گرفته می‌شد، می‌توانست از بروز جنگ‌های متعدد که در دو دهه اخیر تجربه کرده‌ایم، جلوگیری کند. او در تبیین وجوه مختلف طرح گفت‌وگوی تمدن‌ها به «شرق» گفت: «آقای خاتمی 20 سال پیش مؤثرترین و پایدارترین راه‌‌حل رفع مشکلات ایران، منطقه و جهان را تحت عنوان گفت‌وگوی تمدن‌ها پیشنهاد کرد که متأسفانه در فضای تند آن‌روزها به‌‌ویژه بعد از جنایت تروریستی 11 سپتامبر و لشکرکشی آمریکا به منطقه این پیام آن‌طور که باید شنیده نشد. اگرچه جهان پیام آقای خاتمی را به رسمیت شناخت و هزاره سوم میلادی با همین نام آغاز شد اما در عمل توجه لازم به آن صورت نگرفت. امروز بعد از گذشت دو دهه راحت‌تر می‌توانیم قضاوت کنیم آیا پیشنهاد آقای خاتمی پیشنهادی روشن‌فکرانه، انتزاعی و به دور از واقعیت بود یا آنکه واقع‌بینانه‌ترین پیشنهاد آرمان‌خواهانه بود که می‌توانست به مثابه یک بازی برد-برد و بدون هیچ جنگ و خون‌ریزی همه را به منافع حیاتی خود برساند. پس از گذشت 20 سال از حمله آمریکا به افغانستان، هم آمریکا و هم طالبان دریافته‌اند راهی جز مذاکره وجود ندارد و اگر چندین بار هم در مذاکره شکست بخورند، باز هم باید به مذاکره ادامه دهند تا در نهایت به راه‌حلی منطقی دست‌ یابند تا بر اساس آن بتوانند اهدافشان را محقق کنند. درباره سویه و یمن هم این قاعده صادق است و امنیت پایدار در این دو کشور محقق نمی‌شود مگر به مذاکرات سوری-سوری و یمنی-یمنی. در مجموع گفت‌وگو می‌تواند از کشته‌ و مجروح‌شدن میلیون‌ها انسان جلوگیری کند و یک زندگی باثبات و باامنیت را برای جهانیان فراهم کند؛ موضوعی که آقای خاتمی 20 سال پیش در عرصه جهانی به‌صراحت مطرح کرد».