ارز دیجیتال چه تاثیری بر اقتصاد ایران دارد؟
حدود چهار ماه است که موضوع رمز ارزها وارد بحث حکومتی شده است . دولت در هفته گذشته آیین‌نامه استخراج رمز ارزها را ابلاغ کرد.
حدود چهار ماه است که موضوع رمز ارزها وارد بحث حکومتی شده است . دولت در هفته گذشته آیین‌نامه استخراج رمز ارزها را ابلاغ کرد . اما اینکه این رمز ارزها چه هستند و چگونه می‌توانند کار کنند و مهم‌تر دولت چگونه می‌تواند از آن بهره‌برداری کند موضوعی است که مرکز پژوهش‌های مجلس به بررسی آن پرداخته است که در ذیل بخش اول این گزارش می‌آید:
به گزارش صدای ایران از تعادل، رمزارزها گونه‌ای از نظام‌های پرداخت، انتقال و ذخیره ارزش هستند که معمولاً بدون استفاده از توان رایانشی بانک مرکزی و نهادهای متمرکز تولید و اداره می‌شوند. طراحان رمزارزها سازوکاری تدوین می‌کنند که ذی‌نفعان مختلف با توان رایانشی خود به شبکه رمزارز آنها ملحق شوند و در اداره آن مشارکت کنند. وقتی کسی شرایط معین یک رمزارز را محقق کند، مقداری از همان رمزارز در قالب واحد جدید یا کارمزد به آن شخص پرداخت می‌شود؛ به این عمل استخراج می‌گویند (رجبی، 1۳97) . مدل کسب‌وکار و توان رایانشی مورد نیاز هر رمزارز با دیگر رمزارزها متفاوت است؛ برای مثال رمزارز بیت‌کوین توان رایانشی از نوع پردازنده مرکزی را مصرف می‌کند. مشارکت در ارز مجازی فایل کوین از طریق در اختیارگذاری فضای ذخیره‌سازی قابل انجام خواهد بود و لایتکوین به توان رایانشی فضای حافظه موقتی دستگاه‌ها متکی است هر فرد که یک رایانه با هر قدرتی را در اختیار دارد می‌تواند در این شبکه‌ها مشارکت کند و در شرایط رقابتی با افراد دیگر برای کسب واحدهای ارزهای مجازی رمزی رقابت کند. ممکن است از رایانه‌های شخصی برای کسب واحدهای جدید استفاده شود و ممکن است اشخاص از توان رایانشی دیگران به صورت اجاره‌ای برای استخراج رمزارز استفاده کنند.
در ارتباط با استخراج رمزارزها به دو سوال اساسی باید پاسخ داده شود: ابتدا اینکه استخراج رمزارزها تحت چه شرایطی دارای صرفه اقتصادی خواهد بود؟ و دوم اینکه قانونگذاران در زمینه استخراج‌پذیری رمزارزها به چه نکاتی باید توجه کنند. در پاسخ به این سوال‌ها ابتدا عوامل موثر در صرفه اقتصادی استخراج رمزارزها معرفی می‌شوند. سپس مهم‌ترین ملاحظاتی که استخراج رمزارز در بخش خصوصی و دولتی به دنبال دارد و باید مورد توجه قانونگذاران قرار گیرد، معرفی می‌شوند.
1- صرفه اقتصادی استخراج رمزارزها
جذابیت رمزارزها در دیدگاه کاربران، به یک نوآوری در آنها مربوط است که در دیگر ارزهای مجازی دیده نشده باشد. برای مثال، نوآوری بیت‌کوین ایجاد نظام بانکداری بدون باجه‌ها یا شعب فیزیکی بانک و طراحی یک نظام مالی بدون خلق بی‌ضابطه پول است.
نوآوری رمزارز اتریوم، ایجاد امکان تعریف قرارداد هوشمند و اجرای خودکار مفاد قراردادها و پرداخت وجه به ازای تحقق شرایط از قبل مشخص شده است. نوآوری مهم رمزارز ایاواس ایجاد امکان شکل‌گیری یک رایانه جهانی از تجمیع توان رایانه‌های متکثر برای ایجاد برنامه‌های کاربردی و متمرکزسازی منابع رایانشی برای اجرای این هدف است. بعضی رمزارزها نیز بهره‌گیری از فضای ذخیره‌سازی استفاده نشده رایانه‌ها را هدف قرار می‌دهند.
هزینه مشارکت در هرکدام از طرح‌های اقتصادی ارزهای مجازی به دو دسته تقسیم می‌شود:
هزینه‌های سرمایه‌ای و هزینه‌های عملیاتی. به هزینه خرید سخت‌افزارهای جدید مانند دستگاه تولید برق یا وسایل رایانشی مانند استخراج‌کننده، هزینه‌های سرمایه‌ای و به هزینه استفاده از سخت‌افزارها مثل هزینه برق و سوخت، هزینه‌های عملیاتی می‌گویند. ممکن است مشارکت در استخراج رمزارزها با استفاده از منابع سخت‌افزاری مازاد که از قبل خریداری شده انجام شود، در این صورت محاسبه هزینه‌های جاری اهمیت پیدا می‌کند و درصورتی که تجهیزات جدیدی خریداری شود علاوه بر هزینه‌های جاری، هزینه‌های سرمایه‌ای نیز باید مورد توجه قرار گیرد. نهایتاً این هزینه‌ها باید با درآمد ناشی از کسب رمزارز و سایر منافع حاصل از مشارکت در این طرح‌ها مقایسه شوند تا صرفه اقتصادی استخراج رمزارزها محاسبه شود. تفاوت‌های منابع رایانشی مورد استفاده رمزارزها، رقابت در مشارکت و نوسانات قیمت رمزارزها از مهم‌ترین موضوع‌هایی هستند که در صرفه اقتصادی رمزارزها تفاوت ایجاد می‌کنند.
1-1. منابع رایانشی مورداستفاده و تفاوت در هزینه جاری
مشارکت در استخراج هرکدام از ارزهای مجازی به منابع سخت‌افزاری متفاوتی نیاز دارد و هرکدام از منابع سخت‌افزاری هزینه‌های جاری خاص خود را دارند. مثلا اشتراک‌گذاری توان پردازنده مرکزی و کارت گرافیک رایانه‌ها نیازمند مصرف برقی بیش از مصرف برق معمول رایانه است و هزینه برق و استهلاک تجهیزات باید در محاسبه صرفه اقتصادی استخراج رمزارز مدنظر قرار گیرد. اشتراک‌گذاری حافظه موقت، مصرف برق کمتری لازم دارد؛ به عبارت دیگر به اشتراک‌گذاری فضای ذخیره‌سازی رایانه‌ها در ساعات معمول کار تفاوت چشمگیری در مصرف برق ایجاد نمی‌کند و استهلاک کمتری دارد. در عوض از ظرفیت پهنای باند اینترنت خریداری شده بیشتر استفاده می‌شود.
2-1. رقابت در مشارکت و نوسانات درآمد حاصل از هزینه سرمایه‌ای
سازوکار بعضی رمزارزها به گونه‌ای است که هر فردی که نرم‌افزار لازم را روی رایانه خود نصب کرده باشد می‌تواند در استخراج آن رمزارز مشارکت کند. در مقابل، امکان استخراج بعضی رمزارزها تنها برای کسانی وجود دارد که شرایط خاصی را احراز کنند، مثلا مقداری از آن رمزارز در اختیار داشته باشند. برای مثال برای استخراج بیت‌کوین هیچ پیش‌شرطی جز نصب نرم‌افزارهای لازم وجود ندارد و هر فردی می‌تواند اقدام به استخراج این رمزارز کند. اما ارزش بالای بیت‌کوین موجب شده است که افراد زیادی در سراسر جهان وارد رقابت برای استخراج آن شوند و درنتیجه اگر شخصی با یک رایانه ساده و به‌تنهایی قصد استخراج بیت‌کوین را داشته باشد، شانس بسیار اندکی برای موفقیت خواهد داشت، بنابراین افراد متکثر با نصب نرم‌افزارهای اشتراک‌گذاری توان پردازشی رایانه، شانس خود را برای موفقیت در کسب بیت‌کوین افزایش می‌دهند. در این صورت احتمال کسب میزان اندکی بیت‌کوین به‌ازای اشتراک‌گذاری هر میزان توان رایانشی وجود دارد. اما مساله این است که هزینه برق مصرفی فرد ممکن است از عایدی بیت‌کوین او فراتر باشد. بنابراین تجهیزات استخراج بیت‌کوین به‌صرفه‌تر طراحی شده‌اند که با مصرف برق کمتر توان بیشتری به شبکه عرضه کنند. به‌موازات این موضوع، جذابیت بازار موجب می‌شود که همواره افراد بیشتری به استخراج بیت‌کوین بپردازند و مقدار بیت‌کوین‌های قابل استخراج نیز به مرور کمتر می‌شود. بنابراین شانس موفقیت در استخراج بیت‌کوین اگر تعداد معاملات هم کاهش پیدا کند کمتر می‌شود و در صورت مشارکت با دیگران هم، میزان بیت‌کوین استخراج‌شده همواره کمتر و کمتر خواهد شد. بنابراین ممکن است از زمان سفارش تجهیزات سرمایه‌ای برای استخراج بیت‌کوین تا زمان نصب و راه‌اندازی آن درآمد قابل کسب کاهش چشمگیری پیدا کند. البته نوسانات توان رایانشی موردنیاز در استخراج دیگر رمزارزها ممکن است متفاوت باشد و درنتیجه بازگشت هزینه‌های سرمایه‌ای آنها نیز متفاوت خواهد بود.
3-1. نوسانات قیمت
استخراج رمزارزها با کسب درآمد از این ارزها معنا پیدا می‌کند و نوسانات قیمت بالای رمزارزهای اولیه یکی از نقاط ضعف آنها به شمار می‌رود. بنابراین بررسی اقتصادی نوسانات قیمتی رمزارزها نیز باید مدنظر قرار گیرد. بعضی رمزارزها به پایدار سکه معروف هستند. پایدار سکه‌ها طوری طراحی شده‌اند که اگر قیمت آنها بیش از مقدار مجاز افزایش پیدا کند سیاست‌های موثر بر کاهش قیمت آنها و اگر قیمت آنها کاهش پیدا کند سیاست‌های موثر بر افزایش قیمت به صورت خودکار اجرایی شوند. اما بسیاری از رمزارزها چنین سازوکاری ندارند. بنابراین در بررسی اقتصادی بودن استخراج رمزارز باید نوسانات قیمت نیز مدنظر قرار گیرد. البته بیشتر رمزارزها در حال حاضر از قیمت بیت‌کوین تبعیت می‌کنند یعنی با کاهش یا افزایش قیمت آن معمولا قیمت دیگر رمزارزها نیز کاهش یا افزایش می‌یابند. لازم به ذکر است سهم و اهمیت بیت‌کوین در بازار رمزارزها در حال کاهش است. گرچه ورود موسسات مالی به خرید رمزارز بیت‌کوین مقداری سهم این رمزارز را نسبت به دو سال گذشته بالا برده است.
نوسانات بالای قیمت رمزارزها، سرمایه‌گذاری و مشارکت مستقیم یا غیرمستقیم دولت‌ها، بانک‌ها و موسسات مالی و اعتباری را با ریسک زیادی همراه می‌کند، اما افراد حقیقی و حقوقی بخش خصوصی نیز به لحاظ انعطاف بیشتر و کنش سریع‌تری که نسبت به وضعیت‌های جدید دارند، می‌توانند با پذیرش و مدیریت این ریسک‌ها (مانند دیگر بازیگران جهانی) به استخراج رمزارز مبادرت کنند. بنابراین نقش مهم مجلس، نظارت بر اجرای قوانین و مقررات مرتبط با موضوع استخراج رمزارزها در بخش خصوصی است. بدین‌منظور ابعاد سیاستی مهمی وجود دارد که باید مبنای کار نظارتی قانونگذار قرار گیرد. در قسمت بعد به مهم‌ترین ملاحظات سیاستی پرداخته شده است.
2. ملاحظات سیاستی استخراج رمزارزها در بخش خصوصی
1-2. تفاوت رمزارزها و نهاد متولی مقررات‌گذاری آنها
همانطور که در قسمت قبل ذکر شد، منابع مورد استفاده برای استخراج رمزارزها با یکدیگر متفاوت است. به این ترتیب اگر مصرف برق یک رمزارز چشمگیر باشد و در سطح کلان بر شبکه برق کشور موثر باشد، مقررات‌گذاری آن به وزارت نیرو ارتباط پیدا می‌کند؛ اما اگر استخراج یک رمزارز نیازمند مصرف پهنای باند اینترنت باشد و در شکل ترافیک شبکه‌های ارتباطی و نظارت بر آن تفاوت ایجاد کند، وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات در مقررات‌گذاری استفاده از اینترنت آن رمزارز نقش پررنگ‌تری خواهد داشت. آنچه ایران در حال حاضر بیشتر با آن مواجه شده رمزارزهایی است که استخراج آنها نیازمند مصرف برق هستند. در صورتی که اختلافی میان دستگاه‌ها پدید بیاید شورای عالی فضای مجازی می‌تواند تقسیم وظایف میان دستگاه‌ها را انجام دهد.
2-2. مدیریت برق مصرفی رمزارزها
طبق تخمین مرکز نظام مالی نامتعارف دانشگاه کمبریج حداکثر انرژی مصرفی 6 رمزارز برتر در نیمه نوامبر سال 2۰1۸ حداقل 52 و حداکثر 111 میلیارد کیلووات ساعت در سال بوده است. در سال قبل از آن حداقل مصرف انرژی 1۸ و حداکثر 42 میلیارد کیلووات ساعت در سال بوده است یعنی در یک سال مصرف برق رمزارزها سه برابر شده است. البته بعضی اوقات با کاهش قیمت رمزارزها میزان مصرف برق استخراج نیز کاهش یافته و افزایش میزان مصرف برق موضوعی قطعی نیست. بیت‌کوین بطور متوسط 75 درصد انرژی استخراج را به خود اختصاص داده بود. تولید سالانه برق در ایران در سال 1۳97، حدود ۳11 میلیارد کیلووات ساعت در سال تخمین زده شده است (توانیر1۳97) . با توجه به اینکه میان مصرف و توان تولید برق در کشور همیشه تعادل برقرار نیست. بررسی نقش رمزارزهای انرژی‌بر اهمیت بیشتری می‌یابد.
در شرایطی که همه عوامل تولید را بخش خصوصی برای استخراج رمزارز فراهم می‌کند به عنوان یک فعالیت اقتصادی تفاوت چشمگیری میان این صنعت و دیگر صنایع وجود نخواهد داشت. اما در کشور ایران عوامل تولید مهم در استخراج رمزارزها به صورت یارانه‌ای فراهم می‌شوند و الگوی تقاضای بار کشور ایران با دیگر کشورها تفاوت‌هایی دارد. بطور نمونه برق در ایران به صورت یارانه‌ای به مشترکان عرضه می‌شود و به این دلیل کشور ایران پس از کشور میانمار از ارزان‌ترین قیمت برق در دنیا را دارد.
از طرفی توان کشور در تأمین برق محدود است و در مواقعی از سال شبکه تولید کشور پاسخگوی نیازهای کشور نیست و احتمال قطعی برق و بروز مشکل برای شهروندان به وجود می‌آید.
در حال حاضر فقط در 1۰ درصد ایام سال حداکثر میزان بار مصرفی برق ایران از میزان 54 هزار مگاوات فراتر می‌رود و ۸۰ درصد از اوقات سال بار روی شبکه کمتر از 4۸ هزار مگاوات است که این میزان بار فاصله زیادی با حداکثر توان قابل تحمل شبکه برق کشور دارد. بنابراین نیمی از سال می‌توان حداکثر تا 2۰ هزار مگاوات را به استخراج اختصاص داد.
از طرف دیگر در برخی ساعات شبانه‌روز با کاهش تقاضای برق، صنعت برق کشور باید برای جلوگیری از آسیب به شبکه به سرعت تولید برق را کاهش دهد یا مصرف را افزایش دهد. به دلیل اینکه راه‌اندازی دوباره یک نیروگاه یا کاهش بار آن هزینه‌های بیشتری به همراه دارد اما اگر یک منبع مصرف قابل برنامه‌ریزی در ساعات کم‌باری به شبکه اضافه شود می‌تواند موجب صرفه‌جویی در هزینه کلی کشور، بهبود ضریب بار و کاهش قیمت تمام‌شده برق شود که با اصطلاح حداکثر مصرف اصلاحی در پیک شب و روز از آن یاد می‌شود
همه‌ساله با شروع خرداد و افزایش مصرف برق، ضروری است حداکثر مصرف برق کشور در ساعات شبانه روز کاهش یابد یا اختلاف مصرف شب و روز در این روزها کاهش پیدا کند. در ماه‌های سرد سال یعنی از آبان تا فروردین میزان مصرف به کمتر از ۳5 هزار مگاوات می‌رسد زیرا در ایران از برق برای مصارف گرمایشی کمتر استفاده می‌شود.
با توجه به اینکه نزدیک به 6۰ درصد تولید برق ایران برعهده بخش خصوصی و عمومی غیردولتی است که به ازای دریافت گاز رایگان به قیمت متوسط 5۰۰ ریال هر کیلووات ساعت برق را به شرکت برق تحویل می‌دهند و در بسیاری از مواقع به ازای 1۸5 ریال به ازای هر کیلووات در ساعت ظرفیت آماده فقط در انتظار شرکت برق هستند که برق تولیدی خود را به شبکه عرضه کنند (پاشا و یزدانی‌نژاد، 1۳9۸) .
ازطرفی بورس انرژی تشکیل شده و خریداران می‌توانند مستقیما برق مصرفی خود را از بورس تهیه کرده و فقط حق ترانزیت به وزارت نیرو پرداخت کنند، تعیین تعرفه ازسوی وزارت نیرو تنها زمانی منطقی است که وزارت نیرو مسوولیت برق‌رسانی به این نوع مشترکان را عهده‌دار باشد. با توجه به واگذاری نیروگاه‌ها به بخش خصوصی و محوطه وسیع نیروگاه‌های آنها که بلااستفاده است صاحبان مزارع استخراج می‌توانند تجهیزات خود را در این محوطه نصب کرده و برق را با توافق با صاحبان نیروگاه حتی کمتر از قیمت بورس خریداری کنند. در چندین ماه سرد سال نزدیک به 2۰ هزار گیگاوات ظرفیت می‌تواند برای استخراج رمزارز استفاده شود. بنابراین با توجه به ساختار برق در ایران و وجود بورس انرژی و بخش خصوصی و دولتی و امکان جابه‌جایی ساده تجهیزات استخراج‌کننده نرخ‌گذاری ثابت به ازای هر کیلووات ساعت توجیه ندارد.
در کشورهای دیگر نظیر چین که منابع برق آبی سهم خوبی از برق تولیدی آنها را شکل می‌دهد (حدود2۰ درصد) و از برق برای گرمایش استفاده می‌شود، در فصل زمستان تعرفه برق افزایش می‌یابد اما در تابستان برق زیادی بدون استفاده می‌ماند بطوری که تخمین زده می‌شود در سال 2۰17، ۳/16 میلیارد کیلووات ساعت برق تولیدی نیروگاه‌های برق‌آبی چین به هدر رفته است. در این ایام در کشور چین تعرفه برق ازسوی عرضه‌کنندگان کاهش می‌یابد تا افراد و صنایع به مصرف بیشتر تشویق شوند. حتی دولت محلی سیچوان نیز بدون اینکه به استخراج بیت‌کوین اشاره کند، از شرکت‌های برق منطقه‌ای درخواست کرده که مشتریان خودشان را متنوع کنند. شایان ذکر است که 7۰ درصد ظرفیت استخراج رمزارز دنیا در چین وجود دارد و 7۰ درصد این ظرفیت نیز در کوه‌های سیچوان که انرژی برق‌آبی فراوان دارد واقع شده است. با توجه به اینکه در زمستان و فصل‌های سرد سال تعرفه برق در ایران کاهش می‌یابد و دولت چین نیز قصد مدیریت بیشتر بر حوزه استخراج رمزارز را دارد بررسی زمینه همکاری میان بخش‌های خصوصی دو کشور و بهره‌برداری از شرایط مساعد و مکمل دو کشور می‌تواند در دستور کار سیاست‌گذاران قرار گیرد.
نکته مهم آن است که در صورت عدم اتخاذ سیاست‌های درست و تداوم استخراج رمزارزها ازسوی بخش خصوصی در ساعات اوج مصرف برق، شبکه برق کشور با مشکل مواجه می‌شود. از این‌رو ساماندهی مصرف برق برای استخراج رمزارز به مقررات‌گذاری وزارت نیرو و نظارت جدی مجلس بر عملکرد این وزارت نیازمند است. طبق ماده (1) قانون تأسیس وزارت نیرو مصوب 1۳5۳، وزارت نیرو متولی تدوین تعرفه‌ها و آیین‌نامه‌هایی است که در آن مقررات و شرایط فروش برق و طرز احتساب بهای انواع مصارف مشخص شده است. طبق تبصره «1» بند «ج» ماده (1) قانون هدفمند کردن یارانه‌ها مصوب 1۳۸۸ نیز دولت مجاز شده است با لحاظ مناطق جغرافیایی، نوع، میزان و زمان مصرف قیمت‌های ترجیحی برق را اعمال کند و در آیین‌نامه‌های اجرایی اعلام کند. قانون مجازات استفاده‌کنندگان غیرمجاز از آب، برق، تلفن، فاضلاب و گاز مصوب 1۳96 نیز مجازات‌های مالی برای استفاده غیرمجاز از برق مشخص کرده است. بنابراین شناسایی دقیق استخراج‌کنندگان از طریق بررسی الگوی مصرف برق و تحلیل ترافیک اینترنتی آنها در کنار ساماندهی با ایجاد سازوکار خوداظهاری استخراج‌کنندگان در کنار اعمال جرایم بازدارنده برای کسانی که خوداظهاری نکنند و اعلام مناطق جغرافیایی که استخراج رمزارزهای انرژی‌بر در آنها مجاز یا ممنوع است، باید با همکاری مشترک وزارت نیرو، وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات و بانک مرکزی انجام شود.
علاوه بر این موضوع، اصلاح تعرفه برق مصرفی، انگیزه مشارکت در تولید برق را در کشور ایجاد می‌کند. بخش خصوصی کشور می‌تواند با تأمین تجهیزات لازم، برق موردنیاز خود را برای استخراج فراهم کند. البته باید توجه داشت که در این صورت هم، سوخت مصرفی یارانه‌ای خواهد بود. از سوی دیگر اگر استخراج رمزارز در کشور به رسمیت شناخته شده باشد، بخش خصوصی انگیزه لازم برای تولید برق خواهد داشت. حتی در ساعات اوج مصرف، برق تولیدی نیروگاه‌های بخش خصوصی قابل خریداری خواهد بود و این بخش می‌تواند در بقیه ساعات از برق تولیدی خود برای استخراج رمزارز استفاده کند. در مطالعات اخیر نیز اشاره شده است که رمزارزها در مناطقی از جهان که قیمت انرژی پایین است انگیزه لازم برای سرمایه‌گذاری روی صنعت برق کشورها را فراهم آورده‌اند. با توجه به محدودیت منابع مالی موردنیاز برای احداث نیروگاه‌های جدید، آزادسازی سرمایه‌گذاری روی استخراج رمزارزها با برق تولیدی شخصی می‌تواند شرایط را برای این سرمایه‌گذاری‌ها جذاب‌تر کند. طبق ماده (1) قانون تأسیس وزارت نیرو مصوب 1۳5۳ توسعه یا ایجاد و احداث و بهره‌برداری تأسیسات تولید و انتقال و توزیع نیروی برق مستلزم موافقت وزارت نیرو است. در کشور ایران استخراج‌کنندگان عمده رمزارز از ظرفیت مناطق صنعتی که قبلا صنایع با مصرف بالای برق و تعرفه برق صنعتی در آنها قرار داشته‌اند، استفاده می‌کنند که لزوما مناطق سرد کشور نیستند. پراکندگی جغرافیایی تولیدکنندگان رمزارز می‌تواند سرمایه‌گذاری جمعی آنها برای ایجاد نیروگاه برای تأمین مصارف خودشان را از صرفه اقتصادی خارج کند. لذا جایابی مناطق مستعد استخراج رمزارز باید با توجه به ملاحظات کشور ازسوی وزارت صنعت و معدن و با همکاری وزارت نیرو انجام شود تا گسترش بازار استخراج رمزارز به تقویت بازار برق کشور نیز منجر شود.
3-2. کنترل قاچاق
قاچاق در استخراج رمزارز دو حالت دارد: قاچاق تجهیزات استخراج و قاچاق رمزارزهای حاصل از استخراج به خارج از کشور بدون پرداخت مالیات و بدون رعایت مقررات مصوب بانک مرکزی برای مقابله با خروج بی‌ضابطه سرمایه از کشور.
1-3-2. کنترل قاچاق تجهیزات استخراج رمزارز
شکل ظاهری تجهیزات استخراج رمزارز با دیگر تجهیزات الکترونیکی رایانشی تفاوت خاصی ندارد.
به‌علاوه بسیاری از قطعاتی که در تولید دستگاه‌های استخراج رمزارز استفاده می‌شوند همان تجهیزاتی هستند که در سایر رایانه‌ها و ابزارهای رایانشی استفاده می‌شوند. علاوه بر این قطعات کلیدی دستگاه‌های استخراج از نظر اندازه و سبکی، به‌راحتی قابل قاچاق شدن هستند.
بنابراین تشخیص این تجهیزات در مبادی گمرکی نمی‌تواند به‌سادگی انجام شود. مضاف بر اینکه در مورد تجهیزاتی که ممکن است کاربری دوگانه داشته باشند، واردکننده به لحاظ قانونی ملزم به اعلام کاربری دوم تجهیزات نیست. آنچه اکنون به عنوان ممنوعیت واردات تجهیزات استخراج یاد می‌شد درواقع ممنوعیت واردات تجهیزات با کد تخصیص‌یافته به سایر ماشین‌های اداری مربوط به پرداخت و امور مالی بود. از این‌رو سختگیری در واردات تجهیزات قابل شناسایی استخراج رمزارز نمی‌تواند ساماندهی این حوزه را تضمین کند. همانطور که درخصوص مدیریت برق مصرفی ذکر شد برای ساماندهی لازم است ترکیب سازوکار خوداظهاری و شناسایی متخلفان از طریق الگوی مصرف برق و اینترنت اشخاص دنبال شود. اما ظرفیت‌های قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز مصوب سال 1۳92 می‌تواند برای ایجاد سامانه خوداظهاری و جریمه کسانی که واردات یا نصب این تجهیزات را از قبل اعلام نکرده‌اند، استفاده شود.
طبق ماده (2) این قانون، کالاها به سه دسته کالاهای مجاز، مشروط و ممنوع تقسیم می‌شوند. دولت می‌تواند دستگاه‌های استخراج رمز را در زمره کالاهای مشروط طبقه‌بندی کند صدور یا ورود و استفاده از آن علاوه بر انجام تشریفات گمرکی حسب قانون نیازمند به کسب مجوز قبلی از یک یا چند مرجع ذی‌ربط قانونی است. بنابراین باید هرچه زودتر کد مخصوص تجهیزات استخراج ایجاد شود و در سامانه‌های خوداظهاری تجهیزاتی که برای استخراج طراحی شده‌اند و تجهیزات با کاربری دوگانه که برای استفاده در ایجاد استخراج‌کننده وارد می‌شوند و استخراج‌کننده‌هایی که در کشور با استفاده از تجهیزات از قبل موجود ایجاد می‌شوند شناسایی و مکان فیزیکی دقیق آنها مشخص شود.
ازطرفی ظرفیت مواد (18)، (19)، (24)، (22)، (29)، (28)، (30)، (31) و (۳2) قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز مصوب سال 1۳92، می‌توان برای ضبط تجهیزاتی که به‌صورت غیرمجاز وارد شده‌اند یا در داخل تولید شده و در سامانه اعلام نشده‌اند و رمزارزهایی که به صورت غیرمجاز کسب یا مصرف شود یا جریمه نقدی مضاعف متخلفان نیز استفاده شود.
به گزارش صدای ایران از تعادل، رمزارزها گونه‌ای از نظام‌های پرداخت، انتقال و ذخیره ارزش هستند که معمولاً بدون استفاده از توان رایانشی بانک مرکزی و نهادهای متمرکز تولید و اداره می‌شوند. طراحان رمزارزها سازوکاری تدوین می‌کنند که ذی‌نفعان مختلف با توان رایانشی خود به شبکه رمزارز آنها ملحق شوند و در اداره آن مشارکت کنند. وقتی کسی شرایط معین یک رمزارز را محقق کند، مقداری از همان رمزارز در قالب واحد جدید یا کارمزد به آن شخص پرداخت می‌شود؛ به این عمل استخراج می‌گویند (رجبی، 1۳97) . مدل کسب‌وکار و توان رایانشی مورد نیاز هر رمزارز با دیگر رمزارزها متفاوت است؛ برای مثال رمزارز بیت‌کوین توان رایانشی از نوع پردازنده مرکزی را مصرف می‌کند. مشارکت در ارز مجازی فایل کوین از طریق در اختیارگذاری فضای ذخیره‌سازی قابل انجام خواهد بود و لایتکوین به توان رایانشی فضای حافظه موقتی دستگاه‌ها متکی است هر فرد که یک رایانه با هر قدرتی را در اختیار دارد می‌تواند در این شبکه‌ها مشارکت کند و در شرایط رقابتی با افراد دیگر برای کسب واحدهای ارزهای مجازی رمزی رقابت کند. ممکن است از رایانه‌های شخصی برای کسب واحدهای جدید استفاده شود و ممکن است اشخاص از توان رایانشی دیگران به صورت اجاره‌ای برای استخراج رمزارز استفاده کنند.
در ارتباط با استخراج رمزارزها به دو سوال اساسی باید پاسخ داده شود: ابتدا اینکه استخراج رمزارزها تحت چه شرایطی دارای صرفه اقتصادی خواهد بود؟ و دوم اینکه قانونگذاران در زمینه استخراج‌پذیری رمزارزها به چه نکاتی باید توجه کنند. در پاسخ به این سوال‌ها ابتدا عوامل موثر در صرفه اقتصادی استخراج رمزارزها معرفی می‌شوند. سپس مهم‌ترین ملاحظاتی که استخراج رمزارز در بخش خصوصی و دولتی به دنبال دارد و باید مورد توجه قانونگذاران قرار گیرد، معرفی می‌شوند.
1- صرفه اقتصادی استخراج رمزارزها
جذابیت رمزارزها در دیدگاه کاربران، به یک نوآوری در آنها مربوط است که در دیگر ارزهای مجازی دیده نشده باشد. برای مثال، نوآوری بیت‌کوین ایجاد نظام بانکداری بدون باجه‌ها یا شعب فیزیکی بانک و طراحی یک نظام مالی بدون خلق بی‌ضابطه پول است.
نوآوری رمزارز اتریوم، ایجاد امکان تعریف قرارداد هوشمند و اجرای خودکار مفاد قراردادها و پرداخت وجه به ازای تحقق شرایط از قبل مشخص شده است. نوآوری مهم رمزارز ایاواس ایجاد امکان شکل‌گیری یک رایانه جهانی از تجمیع توان رایانه‌های متکثر برای ایجاد برنامه‌های کاربردی و متمرکزسازی منابع رایانشی برای اجرای این هدف است. بعضی رمزارزها نیز بهره‌گیری از فضای ذخیره‌سازی استفاده نشده رایانه‌ها را هدف قرار می‌دهند.
هزینه مشارکت در هرکدام از طرح‌های اقتصادی ارزهای مجازی به دو دسته تقسیم می‌شود:
هزینه‌های سرمایه‌ای و هزینه‌های عملیاتی. به هزینه خرید سخت‌افزارهای جدید مانند دستگاه تولید برق یا وسایل رایانشی مانند استخراج‌کننده، هزینه‌های سرمایه‌ای و به هزینه استفاده از سخت‌افزارها مثل هزینه برق و سوخت، هزینه‌های عملیاتی می‌گویند. ممکن است مشارکت در استخراج رمزارزها با استفاده از منابع سخت‌افزاری مازاد که از قبل خریداری شده انجام شود، در این صورت محاسبه هزینه‌های جاری اهمیت پیدا می‌کند و درصورتی که تجهیزات جدیدی خریداری شود علاوه بر هزینه‌های جاری، هزینه‌های سرمایه‌ای نیز باید مورد توجه قرار گیرد. نهایتاً این هزینه‌ها باید با درآمد ناشی از کسب رمزارز و سایر منافع حاصل از مشارکت در این طرح‌ها مقایسه شوند تا صرفه اقتصادی استخراج رمزارزها محاسبه شود. تفاوت‌های منابع رایانشی مورد استفاده رمزارزها، رقابت در مشارکت و نوسانات قیمت رمزارزها از مهم‌ترین موضوع‌هایی هستند که در صرفه اقتصادی رمزارزها تفاوت ایجاد می‌کنند.
1-1. منابع رایانشی مورداستفاده و تفاوت در هزینه جاری
مشارکت در استخراج هرکدام از ارزهای مجازی به منابع سخت‌افزاری متفاوتی نیاز دارد و هرکدام از منابع سخت‌افزاری هزینه‌های جاری خاص خود را دارند. مثلا اشتراک‌گذاری توان پردازنده مرکزی و کارت گرافیک رایانه‌ها نیازمند مصرف برقی بیش از مصرف برق معمول رایانه است و هزینه برق و استهلاک تجهیزات باید در محاسبه صرفه اقتصادی استخراج رمزارز مدنظر قرار گیرد. اشتراک‌گذاری حافظه موقت، مصرف برق کمتری لازم دارد؛ به عبارت دیگر به اشتراک‌گذاری فضای ذخیره‌سازی رایانه‌ها در ساعات معمول کار تفاوت چشمگیری در مصرف برق ایجاد نمی‌کند و استهلاک کمتری دارد. در عوض از ظرفیت پهنای باند اینترنت خریداری شده بیشتر استفاده می‌شود.
2-1. رقابت در مشارکت و نوسانات درآمد حاصل از هزینه سرمایه‌ای
سازوکار بعضی رمزارزها به گونه‌ای است که هر فردی که نرم‌افزار لازم را روی رایانه خود نصب کرده باشد می‌تواند در استخراج آن رمزارز مشارکت کند. در مقابل، امکان استخراج بعضی رمزارزها تنها برای کسانی وجود دارد که شرایط خاصی را احراز کنند، مثلا مقداری از آن رمزارز در اختیار داشته باشند. برای مثال برای استخراج بیت‌کوین هیچ پیش‌شرطی جز نصب نرم‌افزارهای لازم وجود ندارد و هر فردی می‌تواند اقدام به استخراج این رمزارز کند. اما ارزش بالای بیت‌کوین موجب شده است که افراد زیادی در سراسر جهان وارد رقابت برای استخراج آن شوند و درنتیجه اگر شخصی با یک رایانه ساده و به‌تنهایی قصد استخراج بیت‌کوین را داشته باشد، شانس بسیار اندکی برای موفقیت خواهد داشت، بنابراین افراد متکثر با نصب نرم‌افزارهای اشتراک‌گذاری توان پردازشی رایانه، شانس خود را برای موفقیت در کسب بیت‌کوین افزایش می‌دهند. در این صورت احتمال کسب میزان اندکی بیت‌کوین به‌ازای اشتراک‌گذاری هر میزان توان رایانشی وجود دارد. اما مساله این است که هزینه برق مصرفی فرد ممکن است از عایدی بیت‌کوین او فراتر باشد. بنابراین تجهیزات استخراج بیت‌کوین به‌صرفه‌تر طراحی شده‌اند که با مصرف برق کمتر توان بیشتری به شبکه عرضه کنند. به‌موازات این موضوع، جذابیت بازار موجب می‌شود که همواره افراد بیشتری به استخراج بیت‌کوین بپردازند و مقدار بیت‌کوین‌های قابل استخراج نیز به مرور کمتر می‌شود. بنابراین شانس موفقیت در استخراج بیت‌کوین اگر تعداد معاملات هم کاهش پیدا کند کمتر می‌شود و در صورت مشارکت با دیگران هم، میزان بیت‌کوین استخراج‌شده همواره کمتر و کمتر خواهد شد. بنابراین ممکن است از زمان سفارش تجهیزات سرمایه‌ای برای استخراج بیت‌کوین تا زمان نصب و راه‌اندازی آن درآمد قابل کسب کاهش چشمگیری پیدا کند. البته نوسانات توان رایانشی موردنیاز در استخراج دیگر رمزارزها ممکن است متفاوت باشد و درنتیجه بازگشت هزینه‌های سرمایه‌ای آنها نیز متفاوت خواهد بود.
3-1. نوسانات قیمت
استخراج رمزارزها با کسب درآمد از این ارزها معنا پیدا می‌کند و نوسانات قیمت بالای رمزارزهای اولیه یکی از نقاط ضعف آنها به شمار می‌رود. بنابراین بررسی اقتصادی نوسانات قیمتی رمزارزها نیز باید مدنظر قرار گیرد. بعضی رمزارزها به پایدار سکه معروف هستند. پایدار سکه‌ها طوری طراحی شده‌اند که اگر قیمت آنها بیش از مقدار مجاز افزایش پیدا کند سیاست‌های موثر بر کاهش قیمت آنها و اگر قیمت آنها کاهش پیدا کند سیاست‌های موثر بر افزایش قیمت به صورت خودکار اجرایی شوند. اما بسیاری از رمزارزها چنین سازوکاری ندارند. بنابراین در بررسی اقتصادی بودن استخراج رمزارز باید نوسانات قیمت نیز مدنظر قرار گیرد. البته بیشتر رمزارزها در حال حاضر از قیمت بیت‌کوین تبعیت می‌کنند یعنی با کاهش یا افزایش قیمت آن معمولا قیمت دیگر رمزارزها نیز کاهش یا افزایش می‌یابند. لازم به ذکر است سهم و اهمیت بیت‌کوین در بازار رمزارزها در حال کاهش است. گرچه ورود موسسات مالی به خرید رمزارز بیت‌کوین مقداری سهم این رمزارز را نسبت به دو سال گذشته بالا برده است.
نوسانات بالای قیمت رمزارزها، سرمایه‌گذاری و مشارکت مستقیم یا غیرمستقیم دولت‌ها، بانک‌ها و موسسات مالی و اعتباری را با ریسک زیادی همراه می‌کند، اما افراد حقیقی و حقوقی بخش خصوصی نیز به لحاظ انعطاف بیشتر و کنش سریع‌تری که نسبت به وضعیت‌های جدید دارند، می‌توانند با پذیرش و مدیریت این ریسک‌ها (مانند دیگر بازیگران جهانی) به استخراج رمزارز مبادرت کنند. بنابراین نقش مهم مجلس، نظارت بر اجرای قوانین و مقررات مرتبط با موضوع استخراج رمزارزها در بخش خصوصی است. بدین‌منظور ابعاد سیاستی مهمی وجود دارد که باید مبنای کار نظارتی قانونگذار قرار گیرد. در قسمت بعد به مهم‌ترین ملاحظات سیاستی پرداخته شده است.
2. ملاحظات سیاستی استخراج رمزارزها در بخش خصوصی
1-2. تفاوت رمزارزها و نهاد متولی مقررات‌گذاری آنها
همانطور که در قسمت قبل ذکر شد، منابع مورد استفاده برای استخراج رمزارزها با یکدیگر متفاوت است. به این ترتیب اگر مصرف برق یک رمزارز چشمگیر باشد و در سطح کلان بر شبکه برق کشور موثر باشد، مقررات‌گذاری آن به وزارت نیرو ارتباط پیدا می‌کند؛ اما اگر استخراج یک رمزارز نیازمند مصرف پهنای باند اینترنت باشد و در شکل ترافیک شبکه‌های ارتباطی و نظارت بر آن تفاوت ایجاد کند، وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات در مقررات‌گذاری استفاده از اینترنت آن رمزارز نقش پررنگ‌تری خواهد داشت. آنچه ایران در حال حاضر بیشتر با آن مواجه شده رمزارزهایی است که استخراج آنها نیازمند مصرف برق هستند. در صورتی که اختلافی میان دستگاه‌ها پدید بیاید شورای عالی فضای مجازی می‌تواند تقسیم وظایف میان دستگاه‌ها را انجام دهد.
2-2. مدیریت برق مصرفی رمزارزها
طبق تخمین مرکز نظام مالی نامتعارف دانشگاه کمبریج حداکثر انرژی مصرفی 6 رمزارز برتر در نیمه نوامبر سال 2۰1۸ حداقل 52 و حداکثر 111 میلیارد کیلووات ساعت در سال بوده است. در سال قبل از آن حداقل مصرف انرژی 1۸ و حداکثر 42 میلیارد کیلووات ساعت در سال بوده است یعنی در یک سال مصرف برق رمزارزها سه برابر شده است. البته بعضی اوقات با کاهش قیمت رمزارزها میزان مصرف برق استخراج نیز کاهش یافته و افزایش میزان مصرف برق موضوعی قطعی نیست. بیت‌کوین بطور متوسط 75 درصد انرژی استخراج را به خود اختصاص داده بود. تولید سالانه برق در ایران در سال 1۳97، حدود ۳11 میلیارد کیلووات ساعت در سال تخمین زده شده است (توانیر1۳97) . با توجه به اینکه میان مصرف و توان تولید برق در کشور همیشه تعادل برقرار نیست. بررسی نقش رمزارزهای انرژی‌بر اهمیت بیشتری می‌یابد.
در شرایطی که همه عوامل تولید را بخش خصوصی برای استخراج رمزارز فراهم می‌کند به عنوان یک فعالیت اقتصادی تفاوت چشمگیری میان این صنعت و دیگر صنایع وجود نخواهد داشت. اما در کشور ایران عوامل تولید مهم در استخراج رمزارزها به صورت یارانه‌ای فراهم می‌شوند و الگوی تقاضای بار کشور ایران با دیگر کشورها تفاوت‌هایی دارد. بطور نمونه برق در ایران به صورت یارانه‌ای به مشترکان عرضه می‌شود و به این دلیل کشور ایران پس از کشور میانمار از ارزان‌ترین قیمت برق در دنیا را دارد.
از طرفی توان کشور در تأمین برق محدود است و در مواقعی از سال شبکه تولید کشور پاسخگوی نیازهای کشور نیست و احتمال قطعی برق و بروز مشکل برای شهروندان به وجود می‌آید.
در حال حاضر فقط در 1۰ درصد ایام سال حداکثر میزان بار مصرفی برق ایران از میزان 54 هزار مگاوات فراتر می‌رود و ۸۰ درصد از اوقات سال بار روی شبکه کمتر از 4۸ هزار مگاوات است که این میزان بار فاصله زیادی با حداکثر توان قابل تحمل شبکه برق کشور دارد. بنابراین نیمی از سال می‌توان حداکثر تا 2۰ هزار مگاوات را به استخراج اختصاص داد.
از طرف دیگر در برخی ساعات شبانه‌روز با کاهش تقاضای برق، صنعت برق کشور باید برای جلوگیری از آسیب به شبکه به سرعت تولید برق را کاهش دهد یا مصرف را افزایش دهد. به دلیل اینکه راه‌اندازی دوباره یک نیروگاه یا کاهش بار آن هزینه‌های بیشتری به همراه دارد اما اگر یک منبع مصرف قابل برنامه‌ریزی در ساعات کم‌باری به شبکه اضافه شود می‌تواند موجب صرفه‌جویی در هزینه کلی کشور، بهبود ضریب بار و کاهش قیمت تمام‌شده برق شود که با اصطلاح حداکثر مصرف اصلاحی در پیک شب و روز از آن یاد می‌شود
همه‌ساله با شروع خرداد و افزایش مصرف برق، ضروری است حداکثر مصرف برق کشور در ساعات شبانه روز کاهش یابد یا اختلاف مصرف شب و روز در این روزها کاهش پیدا کند. در ماه‌های سرد سال یعنی از آبان تا فروردین میزان مصرف به کمتر از ۳5 هزار مگاوات می‌رسد زیرا در ایران از برق برای مصارف گرمایشی کمتر استفاده می‌شود.
با توجه به اینکه نزدیک به 6۰ درصد تولید برق ایران برعهده بخش خصوصی و عمومی غیردولتی است که به ازای دریافت گاز رایگان به قیمت متوسط 5۰۰ ریال هر کیلووات ساعت برق را به شرکت برق تحویل می‌دهند و در بسیاری از مواقع به ازای 1۸5 ریال به ازای هر کیلووات در ساعت ظرفیت آماده فقط در انتظار شرکت برق هستند که برق تولیدی خود را به شبکه عرضه کنند (پاشا و یزدانی‌نژاد، 1۳9۸) .
ازطرفی بورس انرژی تشکیل شده و خریداران می‌توانند مستقیما برق مصرفی خود را از بورس تهیه کرده و فقط حق ترانزیت به وزارت نیرو پرداخت کنند، تعیین تعرفه ازسوی وزارت نیرو تنها زمانی منطقی است که وزارت نیرو مسوولیت برق‌رسانی به این نوع مشترکان را عهده‌دار باشد. با توجه به واگذاری نیروگاه‌ها به بخش خصوصی و محوطه وسیع نیروگاه‌های آنها که بلااستفاده است صاحبان مزارع استخراج می‌توانند تجهیزات خود را در این محوطه نصب کرده و برق را با توافق با صاحبان نیروگاه حتی کمتر از قیمت بورس خریداری کنند. در چندین ماه سرد سال نزدیک به 2۰ هزار گیگاوات ظرفیت می‌تواند برای استخراج رمزارز استفاده شود. بنابراین با توجه به ساختار برق در ایران و وجود بورس انرژی و بخش خصوصی و دولتی و امکان جابه‌جایی ساده تجهیزات استخراج‌کننده نرخ‌گذاری ثابت به ازای هر کیلووات ساعت توجیه ندارد.
در کشورهای دیگر نظیر چین که منابع برق آبی سهم خوبی از برق تولیدی آنها را شکل می‌دهد (حدود2۰ درصد) و از برق برای گرمایش استفاده می‌شود، در فصل زمستان تعرفه برق افزایش می‌یابد اما در تابستان برق زیادی بدون استفاده می‌ماند بطوری که تخمین زده می‌شود در سال 2۰17، ۳/16 میلیارد کیلووات ساعت برق تولیدی نیروگاه‌های برق‌آبی چین به هدر رفته است. در این ایام در کشور چین تعرفه برق ازسوی عرضه‌کنندگان کاهش می‌یابد تا افراد و صنایع به مصرف بیشتر تشویق شوند. حتی دولت محلی سیچوان نیز بدون اینکه به استخراج بیت‌کوین اشاره کند، از شرکت‌های برق منطقه‌ای درخواست کرده که مشتریان خودشان را متنوع کنند. شایان ذکر است که 7۰ درصد ظرفیت استخراج رمزارز دنیا در چین وجود دارد و 7۰ درصد این ظرفیت نیز در کوه‌های سیچوان که انرژی برق‌آبی فراوان دارد واقع شده است. با توجه به اینکه در زمستان و فصل‌های سرد سال تعرفه برق در ایران کاهش می‌یابد و دولت چین نیز قصد مدیریت بیشتر بر حوزه استخراج رمزارز را دارد بررسی زمینه همکاری میان بخش‌های خصوصی دو کشور و بهره‌برداری از شرایط مساعد و مکمل دو کشور می‌تواند در دستور کار سیاست‌گذاران قرار گیرد.
نکته مهم آن است که در صورت عدم اتخاذ سیاست‌های درست و تداوم استخراج رمزارزها ازسوی بخش خصوصی در ساعات اوج مصرف برق، شبکه برق کشور با مشکل مواجه می‌شود. از این‌رو ساماندهی مصرف برق برای استخراج رمزارز به مقررات‌گذاری وزارت نیرو و نظارت جدی مجلس بر عملکرد این وزارت نیازمند است. طبق ماده (1) قانون تأسیس وزارت نیرو مصوب 1۳5۳، وزارت نیرو متولی تدوین تعرفه‌ها و آیین‌نامه‌هایی است که در آن مقررات و شرایط فروش برق و طرز احتساب بهای انواع مصارف مشخص شده است. طبق تبصره «1» بند «ج» ماده (1) قانون هدفمند کردن یارانه‌ها مصوب 1۳۸۸ نیز دولت مجاز شده است با لحاظ مناطق جغرافیایی، نوع، میزان و زمان مصرف قیمت‌های ترجیحی برق را اعمال کند و در آیین‌نامه‌های اجرایی اعلام کند. قانون مجازات استفاده‌کنندگان غیرمجاز از آب، برق، تلفن، فاضلاب و گاز مصوب 1۳96 نیز مجازات‌های مالی برای استفاده غیرمجاز از برق مشخص کرده است. بنابراین شناسایی دقیق استخراج‌کنندگان از طریق بررسی الگوی مصرف برق و تحلیل ترافیک اینترنتی آنها در کنار ساماندهی با ایجاد سازوکار خوداظهاری استخراج‌کنندگان در کنار اعمال جرایم بازدارنده برای کسانی که خوداظهاری نکنند و اعلام مناطق جغرافیایی که استخراج رمزارزهای انرژی‌بر در آنها مجاز یا ممنوع است، باید با همکاری مشترک وزارت نیرو، وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات و بانک مرکزی انجام شود.
علاوه بر این موضوع، اصلاح تعرفه برق مصرفی، انگیزه مشارکت در تولید برق را در کشور ایجاد می‌کند. بخش خصوصی کشور می‌تواند با تأمین تجهیزات لازم، برق موردنیاز خود را برای استخراج فراهم کند. البته باید توجه داشت که در این صورت هم، سوخت مصرفی یارانه‌ای خواهد بود. از سوی دیگر اگر استخراج رمزارز در کشور به رسمیت شناخته شده باشد، بخش خصوصی انگیزه لازم برای تولید برق خواهد داشت. حتی در ساعات اوج مصرف، برق تولیدی نیروگاه‌های بخش خصوصی قابل خریداری خواهد بود و این بخش می‌تواند در بقیه ساعات از برق تولیدی خود برای استخراج رمزارز استفاده کند. در مطالعات اخیر نیز اشاره شده است که رمزارزها در مناطقی از جهان که قیمت انرژی پایین است انگیزه لازم برای سرمایه‌گذاری روی صنعت برق کشورها را فراهم آورده‌اند. با توجه به محدودیت منابع مالی موردنیاز برای احداث نیروگاه‌های جدید، آزادسازی سرمایه‌گذاری روی استخراج رمزارزها با برق تولیدی شخصی می‌تواند شرایط را برای این سرمایه‌گذاری‌ها جذاب‌تر کند. طبق ماده (1) قانون تأسیس وزارت نیرو مصوب 1۳5۳ توسعه یا ایجاد و احداث و بهره‌برداری تأسیسات تولید و انتقال و توزیع نیروی برق مستلزم موافقت وزارت نیرو است. در کشور ایران استخراج‌کنندگان عمده رمزارز از ظرفیت مناطق صنعتی که قبلا صنایع با مصرف بالای برق و تعرفه برق صنعتی در آنها قرار داشته‌اند، استفاده می‌کنند که لزوما مناطق سرد کشور نیستند. پراکندگی جغرافیایی تولیدکنندگان رمزارز می‌تواند سرمایه‌گذاری جمعی آنها برای ایجاد نیروگاه برای تأمین مصارف خودشان را از صرفه اقتصادی خارج کند. لذا جایابی مناطق مستعد استخراج رمزارز باید با توجه به ملاحظات کشور ازسوی وزارت صنعت و معدن و با همکاری وزارت نیرو انجام شود تا گسترش بازار استخراج رمزارز به تقویت بازار برق کشور نیز منجر شود.
3-2. کنترل قاچاق
قاچاق در استخراج رمزارز دو حالت دارد: قاچاق تجهیزات استخراج و قاچاق رمزارزهای حاصل از استخراج به خارج از کشور بدون پرداخت مالیات و بدون رعایت مقررات مصوب بانک مرکزی برای مقابله با خروج بی‌ضابطه سرمایه از کشور.
1-3-2. کنترل قاچاق تجهیزات استخراج رمزارز
شکل ظاهری تجهیزات استخراج رمزارز با دیگر تجهیزات الکترونیکی رایانشی تفاوت خاصی ندارد.
به‌علاوه بسیاری از قطعاتی که در تولید دستگاه‌های استخراج رمزارز استفاده می‌شوند همان تجهیزاتی هستند که در سایر رایانه‌ها و ابزارهای رایانشی استفاده می‌شوند. علاوه بر این قطعات کلیدی دستگاه‌های استخراج از نظر اندازه و سبکی، به‌راحتی قابل قاچاق شدن هستند.
بنابراین تشخیص این تجهیزات در مبادی گمرکی نمی‌تواند به‌سادگی انجام شود. مضاف بر اینکه در مورد تجهیزاتی که ممکن است کاربری دوگانه داشته باشند، واردکننده به لحاظ قانونی ملزم به اعلام کاربری دوم تجهیزات نیست. آنچه اکنون به عنوان ممنوعیت واردات تجهیزات استخراج یاد می‌شد درواقع ممنوعیت واردات تجهیزات با کد تخصیص‌یافته به سایر ماشین‌های اداری مربوط به پرداخت و امور مالی بود. از این‌رو سختگیری در واردات تجهیزات قابل شناسایی استخراج رمزارز نمی‌تواند ساماندهی این حوزه را تضمین کند. همانطور که درخصوص مدیریت برق مصرفی ذکر شد برای ساماندهی لازم است ترکیب سازوکار خوداظهاری و شناسایی متخلفان از طریق الگوی مصرف برق و اینترنت اشخاص دنبال شود. اما ظرفیت‌های قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز مصوب سال 1۳92 می‌تواند برای ایجاد سامانه خوداظهاری و جریمه کسانی که واردات یا نصب این تجهیزات را از قبل اعلام نکرده‌اند، استفاده شود.
طبق ماده (2) این قانون، کالاها به سه دسته کالاهای مجاز، مشروط و ممنوع تقسیم می‌شوند. دولت می‌تواند دستگاه‌های استخراج رمز را در زمره کالاهای مشروط طبقه‌بندی کند صدور یا ورود و استفاده از آن علاوه بر انجام تشریفات گمرکی حسب قانون نیازمند به کسب مجوز قبلی از یک یا چند مرجع ذی‌ربط قانونی است. بنابراین باید هرچه زودتر کد مخصوص تجهیزات استخراج ایجاد شود و در سامانه‌های خوداظهاری تجهیزاتی که برای استخراج طراحی شده‌اند و تجهیزات با کاربری دوگانه که برای استفاده در ایجاد استخراج‌کننده وارد می‌شوند و استخراج‌کننده‌هایی که در کشور با استفاده از تجهیزات از قبل موجود ایجاد می‌شوند شناسایی و مکان فیزیکی دقیق آنها مشخص شود.
ازطرفی ظرفیت مواد (18)، (19)، (24)، (22)، (29)، (28)، (30)، (31) و (۳2) قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز مصوب سال 1۳92، می‌توان برای ضبط تجهیزاتی که به‌صورت غیرمجاز وارد شده‌اند یا در داخل تولید شده و در سامانه اعلام نشده‌اند و رمزارزهایی که به صورت غیرمجاز کسب یا مصرف شود یا جریمه نقدی مضاعف متخلفان نیز استفاده شود.
گزارش خطا
آخرین اخبار