در اوج تنش‌ها در منطقه، وزیرخارجه عمان در ماموریتی متفاوت از آنچه که تاکنون سلطان‌نشین عمان در فضای تنش‌ها میان ایران و آمریکا انجام داده است، به تهران آمده تا این‌بار در میانه تنش تهران و لندن میانجیگری کند.
به گزارش صدای ایران روزنامه دنیای اقتصاد نوشت: در اوج تنش‌ها در منطقه، وزیرخارجه عمان در ماموریتی متفاوت از آنچه که تاکنون سلطان‌نشین عمان در فضای تنش‌ها میان ایران و آمریکا انجام داده است، به تهران آمده تا این‌بار در میانه تنش تهران و لندن میانجیگری کند. روابط ایران و بریتانیا در دو هفته اخیر متاثر از توقیف دو نفتکش در جبل‌الطارق و خلیج‌فارس تنش‌آمیز است. این اتفاق همزمان شده است با تغییر دولت در انگلیس و روی کار آمدن بوریس جانسون که وزیرخارجه‌اش گفته است درباره ایران شتابزده تصمیم نمی گیرد. مسقط و لندن از روابط بسیار خوب و قدیمی برخوردار هستند. از دید کارشناسان حضور دوباره یوسف بن‌علوی در تهران و دیدار با محمدجواد ظریف در ارتباط با کاهش تنش در روابط ایران و انگلیس است.
در همین ارتباط، وزرای‌خارجه ایران و عمان ظهر روز گذشته در تهران ضمن بررسی روند همکاری‌ها، بر اهمیت تداوم رایزنی‌های ۲ کشور تاکید کرده و درباره آخرین تحولات منطقه‌ای و بین‌المللی به گفت‌وگو پرداختند. محمدجواد ظریف پس از دیدار با وزیر امور خارجه عمان، در حساب توییتری خود از گفت‌وگو با همتای عمانی خود درباره تاثیرات تروریسم اقتصادی ایالات‌متحده علیه ایران، روابط دوجانبه، تحولات منطقه‌ای و امنیت در خلیج فارس، تنگه هرمز و دریای عمان خبر داد. سفر بن‌علوی به تهران دومین سفر او ظرف دو ماه گذشته است. وزارت‌خارجه عمان هفته پیش در مورد این سفر اعلام کرده بود این سفر در چارچوب روابط دوجانبه و مشورت‌های مستمر بین دو کشور در ارتباط با مسائل دوجانبه و تحولات اخیر در منطقه انجام می‌شود. این وزارتخانه دیروز و در آستانه سفر بن‌علوی گفت که «آزادی ناوبری در تنگه هرمز» از جمله محورهای گفت‌وگوی دو طرف بوده است.
دیدار با شمخانی
همچنین دبیر شورای‌عالی امنیت ملی در دیدار با یوسف بن‌علوی با اشاره به توقیف یک کشتی نفتکش در تنگه هرمز و هیاهوی ایجادشده از سوی برخی کشورهای غربی و منطقه‌ای خاطرنشان کرد: ما معتقدیم، همه کشورها باید قوانین بین‌المللی دریانوردی را برای حفظ امنیت رعایت کنند و در این زمینه برای هیچ کشوری تمایز قائل نیستیم. او افزود: برخلاف راهزنی دریایی انگلیس که در جبل‌الطارق یک محموله نفتی ایران را به صورت غیرقانونی توقیف کرد، اقدام ایران کاملا حقوقی و در راستای اعمال مقررات دریایی و حفظ امنیت دریانوردی صورت گرفته است. یوسف بن علوی، وزیر امورخارجه عمان نیز ضمن تاکید بر لزوم بهره‌گیری از تجربیات گذشته برای جلوگیری از افزایش تنش در منطقه و پرهیز از اقداماتی که به توسعه بی‌ثباتی و ناامنی دامن می‌زند بر خاتمه استفاده از ابزارهای نظامی برای رفع اختلافات سیاسی تاکید کرد.
۳۰ اردیبهشت سال‌جاری نیز یوسف بن‌علوی در سفری چند ساعته به تهران در فرودگاه مهرآباد با محمدجواد ظریف رایزنی و گفت‌وگو کرد. وزیرخارجه عمان دومین مقام منطقه است که ظرف روزهای اخیر به تهران آمده است. پیش از او عادل عبدالمهدی دوشنبه ۳۱ تیر ماه سفری چند ساعته به تهران داشت و با حسن روحانی دیدار و گفت‌وگو کرد. چند روز پس از سفر نخست‌وزیر عراق، اعزام فرستاده ویژه رئیس‌جمهوری فرانسه و علنی‌تر شدن شکست عملی ائتلاف خود خوانده غربی – عربی در یمن، سفر مهم «یوسف بن‌علوی» وزیر مشاور در امورخارجه عمان، تهران را به کانون دیپلماسی تبدیل کرده است. عمان یک هفته پیش در بیانیه‌ای ضمن اشاره تلویحی به تحولات منطقه به‌ویژه حوادث خلیج‌فارس و تنگه هرمز اعلام کرده بود که «کشتیرانی آزاد و مسائل مربوط به آن را در تنگه هرمز پیگیری می‌کند» و از همه طرف‌ها خواست تا ضمن خویشتن‌داری، اختلافات را از طریق دیپلماتیک حل کنند.
مجزا بودن رویکرد سیاست خارجی مسقط از سایر کشورهای عضو شورای همکاری خلیج‌فارس نسبت به ایران در طول چند دهه اخیر باعث شده تا این کشور در مواردی چون «آزادی ملوان‌های بریتانیایی» و «مبادله تعدادی از زندانیان دوتابعیتی»، نقش میانجی را بازی کند.
درخصوص مذاکرات هسته‌ای نیز عمان نقش میانجی و میزبانی «مذاکرات محرمانه ایران و آمریکا» طی سال‌های ۱۳۹۱ تا ۱۳۹۲ را بر عهده داشت که به گفته «علی‌اکبر صالحی» وزیر امورخارجه وقت و رئیس فعلی سازمان انرژی اتمی، زمینه مذاکرات منتهی به برجام را فراهم کرد. این مذاکرات در دوره وزارت علی‌اکبر صالحی انجام شد و در سال‌های بعد او به صراحت از «عمان» به‌عنوان میانجی «مذاکرات محرمانه ایران و آمریکا» نام برد و گفت «مذاکرات محرمانه با آمریکا با پیام شفاهی مشاور سلطان قابوس کلید خورد.» عمان همچنین مقصد اولین سفر «حسن روحانی» در سال ۹۲ به کشورهای شورای همکاری خلیج‌فارس بود. در واقع رویکرد متفاوت مسقط در شورای همکاری خلیج‌فارس نسبت به تهران نقش یک ضربه گیر را داشته و به‌طور موثری نفوذ ریاض را بر کشورهای کوچک عضو این شورا جهت همگرایی تام کاهش داده و تلاش‌های غرب برای منزوی کردن تهران را تضعیف کرده است. روابط تجاری ایران و عمان - اگرچه کندتر اما - همپای سیاست پیش رفته است، به‌طوری که حجم مبادلات بازرگانی دو کشور براساس اعلام سفیر ایران در دو سال اخیر از مرز یک میلیارد دلار عبور کرده است.
میانجیگری دوباره؟
موضوع میانجیگری دوباره مسقط میان تهران و واشنگتن در تابستان سال گذشته و اوایل خروج آمریکا از برجام و در آستانه وضع مجدد تحریم‌های یک‌جانبه این کشور علیه ایران مطرح شد، زمانی که بن‌علوی به آمریکا سفر کرد. اما درحالی‌که روزنامه «العرب» مدعی شد، تهران درخواست میانجیگری عمان را مطرح کرده، شخص بن‌علوی که اتفاقا در فاصله کمی از سفرش به واشنگتن راهی ایران شد، تاکید کرد که از هیچ کدام از طرف‌ها چنین درخواستی دریافت نکرده است.
به گزارش «ایرنا» یوسف بن‌علوی ۳۱ اردیبهشت سال‌جاری نیز به ایران سفر و با «محمدجواد ظریف» دیدار و گفت‌وگو کرده بود و سفر روز شنبه او دومین حضور این دیپلمات کهنه کار عمانی در ایران طی کمتر از سه ماه گذشته است. پس از سفر اردیبهشت‌ماه وزیرخارجه عمان به تهران، «محمود واعظی» رئیس دفتر رئیس‌جمهوری اسلامی ایران گفت که «سفر بن‌علوی وزیرخارجه عمان به تهران ارتباطی به موضوع میانجیگری این کشور در روابط تهران و واشنگتن ندارد.»
واعظی افزود که «وزیرخارجه عمان در سفر به تهران با ظریف دیدار و مذاکره کرد. ظریف نیز گزارش این دیدار را در دولت ارائه کرد. بن‌علوی در تهران درباره مسائل دوجانبه و تحولات منطقه‌ای صحبت کرد و اصلا در صحبت آنها بحث میانجیگری نبود.» رئیس دفتر ریاست‌جمهوری ایران همان روز درباره اعزام هیات‌هایی برای میانجیگری از کشورهای عمان و عراق یا دیگر کشورها، گفت: «ما که نمی‌گوییم نفرستند، حتما می‌آیند، حرف آنها را هم می‌شنویم اما مهم این است که ما درباره پیشنهاد آنها چه تصمیمی می‌گیریم.» بن‌علوی هم دو روز پس از سفر به تهران به شبکه خبری «بی‌بی‌سی» گفت: ما به شدت نگران تنش میان ایران و آمریکا هستیم و تلاش می‌کنیم با کمک دیگران تنش فعلی را مهار کنیم. وزیرخارجه عمان در پاسخ به این سوال بی‌بی‌سی عربی که آیا عمان نقشی به‌عنوان میانجی میان ایران و آمریکا ایفا می‌کند، گفت: نه واقعا. ما آن‌طور که شما فکر می‌کنید نقش میانجی نداریم.
اما سفر روز گذشته بن‌علوی به تهران درحالی صورت می‌گیرد که «مایک پمپئو» وزیرخارجه آمریکا، چهارشنبه هفته قبل در تماس تلفنی با سلطان قابوس، پادشاه عمان، درباره ایران و موضوعات دیگر گفت‌وگو و وزارت‌خارجه آمریکا با انتشار بیانیه‌ای اعلام کرد که پمپئو در این تماس درباره آنچه «تهدیدهای ایران در منطقه» می‌خواند، با پادشاه عمان صحبت کرده است. استناد دیگر رسانه‌ها این است که «حنینه المغیری» سفیر عمان در آمریکا نیز اخیرا گفته است که «اگر تهران و واشنگتن به میانجیگری باور داشته باشند، ما آماده کمک به حل این بحران هستیم.» تحلیلگران معتقدند اگر چه ادامه «مذاکرات محرمانه» با میانجیگری عمان در سال‌های ابتدایی دهه ۹۰ به مذاکرات علنی و برجام منتهی شد، اما اکنون شرایط بسیار متفاوت است؛ از یک طرف تنش طی دو ماه گذشته در منطقه و بعد از حملات به نفتکش‌ها در بندر فجیره و دریای عمان گسترش یافته و از طرفی تنش میان ایران با آمریکا و بریتانیا نیز بعد از سرنگونی پهپاد آمریکایی و توقیف غیرقانونی نفتکش ایرانی در جبل‌الطارق اوج گرفته است.
علاوه بر آن درحالی‌که ایران در طول چند سال گذشته کاملا به توافق هسته‌ای با کشورهای اروپایی و آمریکا پایبند بوده و این مهم در دست‌کم ۱۵ گزارش سازمان بین‌المللی انرژی اتمی مورد تاکید قرار گرفته است، «دونالد ترامپ» رئیس‌جمهوری آمریکا اقدام به خروج یک‌جانبه از این توافق کرده و تحریم‌های خود علیه ایران را از سر گرفته است. از این‌رو ایران شرط انجام هر گونه مذاکره‌ای را بازگشت آمریکا به تعهدات سابق و لغو تمامی تحریم‌ها می‌داند که طی یک سال و نیم اخیر اعمال کرده و ادعای آمریکا برای انجام مذاکرات بدون پیش‌شرط را تنها فریب افکار عمومی جهان می‌داند.
در همین ارتباط، وزرای‌خارجه ایران و عمان ظهر روز گذشته در تهران ضمن بررسی روند همکاری‌ها، بر اهمیت تداوم رایزنی‌های ۲ کشور تاکید کرده و درباره آخرین تحولات منطقه‌ای و بین‌المللی به گفت‌وگو پرداختند. محمدجواد ظریف پس از دیدار با وزیر امور خارجه عمان، در حساب توییتری خود از گفت‌وگو با همتای عمانی خود درباره تاثیرات تروریسم اقتصادی ایالات‌متحده علیه ایران، روابط دوجانبه، تحولات منطقه‌ای و امنیت در خلیج فارس، تنگه هرمز و دریای عمان خبر داد. سفر بن‌علوی به تهران دومین سفر او ظرف دو ماه گذشته است. وزارت‌خارجه عمان هفته پیش در مورد این سفر اعلام کرده بود این سفر در چارچوب روابط دوجانبه و مشورت‌های مستمر بین دو کشور در ارتباط با مسائل دوجانبه و تحولات اخیر در منطقه انجام می‌شود. این وزارتخانه دیروز و در آستانه سفر بن‌علوی گفت که «آزادی ناوبری در تنگه هرمز» از جمله محورهای گفت‌وگوی دو طرف بوده است.
دیدار با شمخانی
همچنین دبیر شورای‌عالی امنیت ملی در دیدار با یوسف بن‌علوی با اشاره به توقیف یک کشتی نفتکش در تنگه هرمز و هیاهوی ایجادشده از سوی برخی کشورهای غربی و منطقه‌ای خاطرنشان کرد: ما معتقدیم، همه کشورها باید قوانین بین‌المللی دریانوردی را برای حفظ امنیت رعایت کنند و در این زمینه برای هیچ کشوری تمایز قائل نیستیم. او افزود: برخلاف راهزنی دریایی انگلیس که در جبل‌الطارق یک محموله نفتی ایران را به صورت غیرقانونی توقیف کرد، اقدام ایران کاملا حقوقی و در راستای اعمال مقررات دریایی و حفظ امنیت دریانوردی صورت گرفته است. یوسف بن علوی، وزیر امورخارجه عمان نیز ضمن تاکید بر لزوم بهره‌گیری از تجربیات گذشته برای جلوگیری از افزایش تنش در منطقه و پرهیز از اقداماتی که به توسعه بی‌ثباتی و ناامنی دامن می‌زند بر خاتمه استفاده از ابزارهای نظامی برای رفع اختلافات سیاسی تاکید کرد.
۳۰ اردیبهشت سال‌جاری نیز یوسف بن‌علوی در سفری چند ساعته به تهران در فرودگاه مهرآباد با محمدجواد ظریف رایزنی و گفت‌وگو کرد. وزیرخارجه عمان دومین مقام منطقه است که ظرف روزهای اخیر به تهران آمده است. پیش از او عادل عبدالمهدی دوشنبه ۳۱ تیر ماه سفری چند ساعته به تهران داشت و با حسن روحانی دیدار و گفت‌وگو کرد. چند روز پس از سفر نخست‌وزیر عراق، اعزام فرستاده ویژه رئیس‌جمهوری فرانسه و علنی‌تر شدن شکست عملی ائتلاف خود خوانده غربی – عربی در یمن، سفر مهم «یوسف بن‌علوی» وزیر مشاور در امورخارجه عمان، تهران را به کانون دیپلماسی تبدیل کرده است. عمان یک هفته پیش در بیانیه‌ای ضمن اشاره تلویحی به تحولات منطقه به‌ویژه حوادث خلیج‌فارس و تنگه هرمز اعلام کرده بود که «کشتیرانی آزاد و مسائل مربوط به آن را در تنگه هرمز پیگیری می‌کند» و از همه طرف‌ها خواست تا ضمن خویشتن‌داری، اختلافات را از طریق دیپلماتیک حل کنند.
مجزا بودن رویکرد سیاست خارجی مسقط از سایر کشورهای عضو شورای همکاری خلیج‌فارس نسبت به ایران در طول چند دهه اخیر باعث شده تا این کشور در مواردی چون «آزادی ملوان‌های بریتانیایی» و «مبادله تعدادی از زندانیان دوتابعیتی»، نقش میانجی را بازی کند.
درخصوص مذاکرات هسته‌ای نیز عمان نقش میانجی و میزبانی «مذاکرات محرمانه ایران و آمریکا» طی سال‌های ۱۳۹۱ تا ۱۳۹۲ را بر عهده داشت که به گفته «علی‌اکبر صالحی» وزیر امورخارجه وقت و رئیس فعلی سازمان انرژی اتمی، زمینه مذاکرات منتهی به برجام را فراهم کرد. این مذاکرات در دوره وزارت علی‌اکبر صالحی انجام شد و در سال‌های بعد او به صراحت از «عمان» به‌عنوان میانجی «مذاکرات محرمانه ایران و آمریکا» نام برد و گفت «مذاکرات محرمانه با آمریکا با پیام شفاهی مشاور سلطان قابوس کلید خورد.» عمان همچنین مقصد اولین سفر «حسن روحانی» در سال ۹۲ به کشورهای شورای همکاری خلیج‌فارس بود. در واقع رویکرد متفاوت مسقط در شورای همکاری خلیج‌فارس نسبت به تهران نقش یک ضربه گیر را داشته و به‌طور موثری نفوذ ریاض را بر کشورهای کوچک عضو این شورا جهت همگرایی تام کاهش داده و تلاش‌های غرب برای منزوی کردن تهران را تضعیف کرده است. روابط تجاری ایران و عمان - اگرچه کندتر اما - همپای سیاست پیش رفته است، به‌طوری که حجم مبادلات بازرگانی دو کشور براساس اعلام سفیر ایران در دو سال اخیر از مرز یک میلیارد دلار عبور کرده است.
میانجیگری دوباره؟
موضوع میانجیگری دوباره مسقط میان تهران و واشنگتن در تابستان سال گذشته و اوایل خروج آمریکا از برجام و در آستانه وضع مجدد تحریم‌های یک‌جانبه این کشور علیه ایران مطرح شد، زمانی که بن‌علوی به آمریکا سفر کرد. اما درحالی‌که روزنامه «العرب» مدعی شد، تهران درخواست میانجیگری عمان را مطرح کرده، شخص بن‌علوی که اتفاقا در فاصله کمی از سفرش به واشنگتن راهی ایران شد، تاکید کرد که از هیچ کدام از طرف‌ها چنین درخواستی دریافت نکرده است.
به گزارش «ایرنا» یوسف بن‌علوی ۳۱ اردیبهشت سال‌جاری نیز به ایران سفر و با «محمدجواد ظریف» دیدار و گفت‌وگو کرده بود و سفر روز شنبه او دومین حضور این دیپلمات کهنه کار عمانی در ایران طی کمتر از سه ماه گذشته است. پس از سفر اردیبهشت‌ماه وزیرخارجه عمان به تهران، «محمود واعظی» رئیس دفتر رئیس‌جمهوری اسلامی ایران گفت که «سفر بن‌علوی وزیرخارجه عمان به تهران ارتباطی به موضوع میانجیگری این کشور در روابط تهران و واشنگتن ندارد.»
واعظی افزود که «وزیرخارجه عمان در سفر به تهران با ظریف دیدار و مذاکره کرد. ظریف نیز گزارش این دیدار را در دولت ارائه کرد. بن‌علوی در تهران درباره مسائل دوجانبه و تحولات منطقه‌ای صحبت کرد و اصلا در صحبت آنها بحث میانجیگری نبود.» رئیس دفتر ریاست‌جمهوری ایران همان روز درباره اعزام هیات‌هایی برای میانجیگری از کشورهای عمان و عراق یا دیگر کشورها، گفت: «ما که نمی‌گوییم نفرستند، حتما می‌آیند، حرف آنها را هم می‌شنویم اما مهم این است که ما درباره پیشنهاد آنها چه تصمیمی می‌گیریم.» بن‌علوی هم دو روز پس از سفر به تهران به شبکه خبری «بی‌بی‌سی» گفت: ما به شدت نگران تنش میان ایران و آمریکا هستیم و تلاش می‌کنیم با کمک دیگران تنش فعلی را مهار کنیم. وزیرخارجه عمان در پاسخ به این سوال بی‌بی‌سی عربی که آیا عمان نقشی به‌عنوان میانجی میان ایران و آمریکا ایفا می‌کند، گفت: نه واقعا. ما آن‌طور که شما فکر می‌کنید نقش میانجی نداریم.
اما سفر روز گذشته بن‌علوی به تهران درحالی صورت می‌گیرد که «مایک پمپئو» وزیرخارجه آمریکا، چهارشنبه هفته قبل در تماس تلفنی با سلطان قابوس، پادشاه عمان، درباره ایران و موضوعات دیگر گفت‌وگو و وزارت‌خارجه آمریکا با انتشار بیانیه‌ای اعلام کرد که پمپئو در این تماس درباره آنچه «تهدیدهای ایران در منطقه» می‌خواند، با پادشاه عمان صحبت کرده است. استناد دیگر رسانه‌ها این است که «حنینه المغیری» سفیر عمان در آمریکا نیز اخیرا گفته است که «اگر تهران و واشنگتن به میانجیگری باور داشته باشند، ما آماده کمک به حل این بحران هستیم.» تحلیلگران معتقدند اگر چه ادامه «مذاکرات محرمانه» با میانجیگری عمان در سال‌های ابتدایی دهه ۹۰ به مذاکرات علنی و برجام منتهی شد، اما اکنون شرایط بسیار متفاوت است؛ از یک طرف تنش طی دو ماه گذشته در منطقه و بعد از حملات به نفتکش‌ها در بندر فجیره و دریای عمان گسترش یافته و از طرفی تنش میان ایران با آمریکا و بریتانیا نیز بعد از سرنگونی پهپاد آمریکایی و توقیف غیرقانونی نفتکش ایرانی در جبل‌الطارق اوج گرفته است.
علاوه بر آن درحالی‌که ایران در طول چند سال گذشته کاملا به توافق هسته‌ای با کشورهای اروپایی و آمریکا پایبند بوده و این مهم در دست‌کم ۱۵ گزارش سازمان بین‌المللی انرژی اتمی مورد تاکید قرار گرفته است، «دونالد ترامپ» رئیس‌جمهوری آمریکا اقدام به خروج یک‌جانبه از این توافق کرده و تحریم‌های خود علیه ایران را از سر گرفته است. از این‌رو ایران شرط انجام هر گونه مذاکره‌ای را بازگشت آمریکا به تعهدات سابق و لغو تمامی تحریم‌ها می‌داند که طی یک سال و نیم اخیر اعمال کرده و ادعای آمریکا برای انجام مذاکرات بدون پیش‌شرط را تنها فریب افکار عمومی جهان می‌داند.
آخرین اخبار
