لوبلاگ: پاسخ بالقوه روسیه به درگیری آمریکا و ایران چیست؟

 

مداخله سریع نظامی روسیه در سال 2015 برای حفظ رژیم سوریه در قدرت باید سیاستگذاران آمریکایی را از جنگ با ایران بر حذر دارد، چرا که در سراسر عراق، سوریه، لبنان، اسرائیل و خلیج گسترش خواهد یافت. جان کری به عنوان وزیر امور خارجه در خاطرات خود نوشت: روسیه به دولت اوباما "هیچ نشانه ای از آنچه که در سوریه اتفاق خواهد افتاد" بروز نداد.

ورود احتمالی یک قدرت اصلی رقیب هسته ای که برای بی ثبات کردن ایالات متحده را از طریق دخالت در انتخابات و سایر موارد مخفیانه تلاش کرده است، قطعا باعث ایجاد منازعه با ایران خواهد شد. چنین مداخله ای احتمالا در قالب انتقال پنهانی اسلحه و اعزام نیروی نظامی - مانند سوریه - صورت می گیرد، البته اگر ایران درخواست آن را داشته باشد و روسیه پیش بینی کند که ایالات متحده در تلاش برای تحمیل تغییر رژیم است.

از دیدگاه روسیه، ایران به عنوان عامل جغرافیایی ارزشمندی برای خنثی سازی سلطه ایالات متحده در خاورمیانه و در نتیجه توانایی این کشور در افزایش نفوذ جهانی در تعیین قیمت نفت و گاز به ضرر روسیه نگریسته می شود. ایران همچنین توانایی ایالات متحده را برای تخصیص منابع خود به منظور فشار به روسیه برای ورود به نظم بین المللی تحت رهبری ایالات متحده محدود می کند.

تأثیر خیزان روسیه در خاورمیانه فراتر از سوریه، هشدارگونه در ماجرای معوق ماندن انتقال سیستم موشکی S-400 از روسیه به ترکیه قابل رویت است. این سیستم، سلاحی خطرناک حتی برای پیشرفته‌ترین هواپیماهای نظامی ایالات متحده است. گزارش های متضاد در هفته های اخیر نیز نشان داده شده است که آیا روسیه قصد دارد آن را به ایران ارائه دهد یا خیر. قطر همچنین در ماه های اخیر در مورد امکان دستیابی به این سیستم با روسیه در حال گفت و گو است. روسیه همچنین پوششی دیپلماتیک را برای تأمین موشک های بالستیک از سوی ایران برای حوثی ها به جهت آتش افروزی در سرزمین عربستان، فراهم کرده است.

روسلان مامدوف، هماهنگ کننده برنامه خاورمیانه و شمال آفریقا در شورای حقوق بین الملل روسیه، در مصاحبه ای اخیر اظهار داشت که روسیه مایل است از رویارویی با ایالات متحده نسبت به ایران جلوگیری کند. با این حال، روسیه می خواهد که اتحادیه اروپا ابتکار INSTEX خود را برای فعال کردن شرکت های اروپایی پیرامون تحریم های ایالات متحده علیه ایران اجرایی کند. مامدوف INSTEX را نه تنها به عنوان یک راه بالقوه برای نجات توافق هسته ای ایران بلکه همچنین مقدمه ای برای پایان دادن به هژمونی ایالات متحده در سیستم مالی جهانی توصیف کرد.

او اشاره کرد که روسیه منافع متفاوتی نسبت به ایران دارد. روسیه می خواهد ارتش سوری، نه سنگری برای نیروهای نیابتی ایرانی در آنجا یا در لبنان یا عراق و بلکه تشکیلاتی "باثبات، سکولار و قوی" باشد. وی اظهار داشت که روسیه از تحریم های ایالات متحده بر ایران بهره می برد، زیرا هر چه منابع محدودتر ایران باشد، این کشور قابلیت کمتری برای حفظ نفوذ خود در سوریه خواهد داشت. شرکت های نفتی روسیه نیز از تحریم ها سود می برند.

مامدوف تأکید کرد که اگرچه بین اهداف روسیه و ایران تفاوت وجود دارد، اما ایران بی‌ثبات به نفع روسیه نیست. ایران پایدار برای روسیه نه تنها در خاورمیانه بلکه در قفقاز و افغانستان هم مهم است.

او اطمینان داد که هرچند حمله اسرائیل به هواپیمای نظامی روسیه در سپتامبر 2018 در حریم هوایی سوریه اصطکاک ایجاد کرده است، اما روسیه منافع اسرائیل نسبت به ایران در سوریه را درک می کند و محترم می شمارد. به نظر می رسد روسیه نفعی روشن در عدم افزایش تنش بین ایران و اسرائیل داشته باشد. اما اگر یک درگیری نظامی تمام عیار بین دو کشور رخ دهد، روسیه ممکن است "واکنش خود را بازبینی کند".

به گفته استفان بلانک، استاد امنیت ملی روسیه در کالج نظامی ارتش ایالات متحده از سال 1989 تا 2013: من فکر می کنم [مقامات مشخصی در ایالات متحده] علاقه مند به سرنگونی دولت ایران هستند. من معتقد نیستم که مقامات ایالات متحده واقعا خواهان جنگ با ایران باشند، اما ممکن است بخواهند ایران را در گوشه ای گیر اندازند و بعد از آن چه کسی می داند که ایرانی ها چه می توانند انجام دهند. ایران ممکن است از طریق حزب الله و حماس برای باز کردن یک جبهه دوم تلاش کرده و از این طریق به اسرائیل حمله کند.

من فکر می کنم روسیه امیدوار است که ایران را از حمله به اسرائیل منع کند؛ زیرا نمی خواهند ایران را به جنگی که در آن می بازد، وارد شود. آنچه روسیه انجام می دهد، حمایت دیپلماتیک و اقتصادی از ایران در برابر ایالات متحده است؛ و پس از آن نیز انتقال آشکار یا پنهان اسلحه شامل تسلیحات هوایی، دفاع هوایی، موشک کوتاه‌برد و میان‌برد ممکن است عملی شود.

بلانک در تحلیل اکتبر 2017 برای بنیاد جیمستون نوشت: "منافع استراتژیک روسیه در ارتقای خصومت ایران و آمریکا و نه همکاری این دو کشور است. خصومت ایرانی-آمریکایی مانع تسلط آمریکا بر حوزه امنیت در خاورمیانه است و به روسیه اجازه اعمال نفوذ از طریق حمایت از حفظ یک سیستم تنش کنترل شده که به نفع کرملین است، می دهد. "

شلومو بروم، کارشناس ارشد پژوهشگاه مؤسسه مطالعات امنیت ملی دانشگاه تلآویو گفت که روسیه در صورت وقوع جنگ با ایران، مداخله نظامی نخواهد کرد. اما، در عوض، به دنبال بهره برداری از مزایای بالقوه پس از پایان آن خواهد بود.

با توجه به وابستگی روسیه به نیروهای زمینی ایران برای حفظ حکومت اسد، درگیری ایالات متحده-ایران و اسرائیل که شامل تعاملات نظامی در سوریه و لبنان است، احتمالا تأثیر عمده ای بر منافع روسیه در سوریه خواهد داشت و حداقل هزینه های مربوط به تعهدات نظامی ارتش در سوریه را افزایش خواهد داد.

بروم اظهار داشت که ارائه کمک نظامی روسیه به ایران، شرایط قرارداد هسته ای را نقض خواهد کرد. ایران می تواند چنین کمک هایی را به صورت مخفی دریافت کند اما انجام این کار بدون اینکه شناسایی شود، دشوار است.

ایالات متحده در عین حال تعهد خود را نسبت به این توافقنامه لغو کرده است، گرچه این توافقنامه  در شرف نسخ کامل است چرا که ایالات متحده تحریم ها را گسترش می دهد و ایران غنی سازی اورانیوم و فعالیت های مرتبط با آن را فراتر از آنچه قرارداد مجاز می داند، از سر گرفته است. سیاستگذاران ایالات متحده باید توجه داشته باشند که هر گونه تلاش تهاجمی برای پیگیری مقابله با ایران، با توجه به تجربه جنگ های قبلی، ممکن است به اندازه ای فراتر از کنترل ایالات متحده باشد که حوزه عمل قدرت های هسته ای رقیب مانند روسیه را گسترش دهد.

 

*کارشناس روابط بین الملل و مطالعات آمریکا