بیت کوین با اقتصاد ایران چه می کند؟

به گزارش صدای ایران روزنامه خراسان نوشت: بیت کوین، ارز مجازی، بلاک چین، مزرعه و استخر رمز ارز و ... عباراتی هستند که مردم ایران به یک‌باره آن را در رسانه های داخلی، امسال شنیدند. گویی به یک‌باره از دنیایی به دنیای دیگر وارد شدند. آن هم در شرایطی که غم نان و معیشت روزانه آن ها را درگیر خود کرده است. با این وصف، پرونده این شماره دخل و خرج به همراه چند شماره دیگر ، قصه غریب این مهمان سرزده را برای مخاطبین روایت خواهد کرد. آن چه واضح است، این است که در شرایطی که هنوز قانون مدونی برای این ارزها در کشور تصویب نشده و نیز ابهامات شرعی بر این قضیه سایه افکنده است، ورود مردم و حتی سرمایه گذاران به این عرصه همراه با ریسک های متعددی است. لذا مطالب ارائه شده، صرفاً برای آشنایی هر چه بیشتر مخاطبین تقدیم حضور می شود.

از سیب زمینی و پیاز تا بیت کوین و ماینینگ!

افت چند برابری ارزش ریال در برابر دلار در سال 97، توجه خیلی ها را به کسب درآمدهای ارزی جلب کرد. در فضایی که فقدان زیرساخت های تولیدی در کشور به شدت احساس می شود، این حس صادرات گرایی، به کالاهایی که پیچیدگی ساخت زیادی ندارند مانند کالاهای کشاورزی معطوف شد. به طوری که در ساده ترین نمونه، صادرات ارزاق عمومی و کشاورزی در ماه های نخستین امسال شدت گرفت و بحران در بازار کالاهایی نظیر سیب زمینی و پیاز را رقم زد. در حقیقت افت ارزش ریال در برابر ارزهای بین المللی، منجر به افت قیمت تمام شده قیمت محصولات کشاورزی شد و همین برابر بود تا سیل صادرات این محصولات به کشورهای همسایه آغاز شود.اما این تمام ماجرا نبود و همان منطق صادرات پیاز و سیب زمینی به شکلی دیگر خبرساز شد. موضوع این بار به قیمت برق در داخل کشور مربوط می شود که به مدد یارانه های چند صد هزار میلیارد تومانی انرژی بسیار ارزان تر از خارج کشور به دست مصرف کننده داخلی می رسد. جهش نرخ ارز و افت چند برابری ریال در برابر دلار نیز به این ارزانی نسبی (نسبت به قیمت انرژی در خارج از کشور) دامن زد.

در این شرایط کافی بود فضای سرمایه گذاری برای تولید و مبادله کالایی فراهم شود که بیشترین اتکا را به برق داشته باشد، پیچیدگی کسب و کارهای کنونی و ساز و کارهای نظارتی موجود را نداشته باشد، بتوان آن را به طور مجازی فروخت و مهم تر این که توان کسب درآمد دلاری از آن وجود داشته باشد. در این میان «ارزهای مجازی» یا همان «کریپتو کارنسی»ها دقیقاً همان چیزی بودند که همه اهداف بالا را برآورده می کردند.

به طوری که تقریباً آزاد و رها از هر ساز و کار قانونی داخلی و خارجی می توان آن ها را با هر کسی در دنیا مبادله کرد. این موضوع آثار مثبت و منفی خود را خواهد داشت. به عنوان نمونه می توان آن را در مبادلات قاچاق و پول شویانه به کار گرفت. از سوی دیگر از همین منظر، این ارزها می توانند در دورزدن تحریم ها هم به کار بیایند. در سطحی راهبردی تر نیز اگر چه این ارزها به ظاهر به مبادلات مستقیم پولی بین کشورها منتهی شده و کاهش نفوذ دلار را در دنیا رقم خواهند زد، اما با توجه به پشت پرده های غیر شفاف رمزارزها، معلوم نیست که در نهایت تبدیل آن ها به ارزهای رسمی آیا تقویت مجدد دلار در دنیا را رقم خواهد زد یا خیر!

این ارزها که نماینده بارز آن همان بیت کوین است، برخلاف ارزهای مرسوم نظیر دلار و یورو و یوان و ... ، یک کد رایانه ای و قابل ذخیره در کیف پول الکترونکی بوده، و همچنین قابل تولید توسط اشخاص معمولی هم هستند. کافی است سخت افزار مربوطه، مکان مناسب و برق ارزان در اختیار داشته باشید تا بتوانید مانند یک بانک مرکزی، آن را به اصطلاح ماینینگ (معدنکاری- به عبارت ساده، تولید) کرده و بفروشید. همچنین هیچ سازو کار نظارت دولتی توان کنترل خرید و فروش این ارزها را ندارد و بنابراین تقریباً آزاد و رها از هر ساز و کار قانونی داخلی و خارجی (مانند تحریم ها) می توان آن ها را با هر کسی در دنیا مبادله کرد.

آپشن های جذاب برای تولید یک ارز مجازی در کشور که در بالا فهرست وار عنوان شد، ورود سرمایه گذاران در ماه های اخیر را رقم زده است. سرمایه هایی که البته معلوم نیست با توجه به نقل و انتقالات غیر قابل کنترل، تا چه حد می تواند برای کشور عایدی داشته باشد. حتی برخی از آن، به قاچاق پنهان سوخت نیروگاه ها در اثر مصرف برق ارزان بدون عایدی برای کشور یاد کرده اند.خبرهایی که این روزها از کشف دستگاه های تولید (استخراج) بیت کوین در گوشه و کنار اماکن، مزارع و ساختمان ها می شنویم، مصداقی از این ورود سرمایه ها است. یک بخش قابل توجه از این موضوع نیز به ورود مستقیم و غیر مستقیم سرمایه گذاران خارجی بر می گردد.در این رابطه، «علی بخشی» رئیس هیأت مدیره سندیکای صنعت برق ایران گفته است: به دلیل آنکه فعالیت استخراج‌کنندگان ارزهای مجازی غیررسمی است نمی‌توان گفت چینی‌ها حضور بیشتری دارند اما آنچه که مشخص است حضور استخراج‌کنندگان بین‌المللی در کشور زیاد است.

بهمن ماه سال گذشته، عصر ایران گزارشی به نقل از روزنامه نیویورک تایمز آمریکا منتشر کرد که نشان می داد در شرایطی که مردم ایران با نوسانات نرخ ارز در معیشت روزانه خود دست و پنجه نرم می کنند، دهها سرمایه‌گذار استخراج بیت کوین از سراسر جهان - روسیه، اروپا و آسیا- در حال بررسی انتقال مزارع بیت کوین خود به ایران و دیگر کشورهای ارزان همچون گرجستان هستند تا با برق ارزان، بتوانند درآمدهای کلان به جیب بزنند.این روزنامه به همراه این گزارش تصاویری را نیز از یک مزرعه استخراج «بیت کوین» در حومه تهران منتشر کرده است، مزرعه‌ای که به نوشته نیویورک تایمز، محصول سرمایه‌گذاری یک سرمایه‌گذار 22 ساله اروپایی با یک شریک ایرانی اوست.

بر اساس این گزارش، قیمت هر کیلووات ساعت برق در ایران شِش دهم یک سنت - هر دلار آمریکا 100 سنت است- در حالی که قیمت همین میزان برق در ایالات متحده آمریکا 12 سنت و در کشوری مثل آلمان 35 سنت است.

امان از چینی ها!
خبرگزاری ایرنا نیز 24 فروردین ماه امسال به نقل از تارنمای چینی «8 بی تی سی» حال و هوای متفاوت فضای تولید ارزهای دیجیتال در ایران نسبت به این کشور را تشریح کرد و نوشت: سرمایه گذاران استخراج ارز دیجیتالی با توجه به هزینه های سنگین این اقدام در برخی کشورها مانند چین، به فعالیت در کشورهایی ارزان تری مانند ایران می اندیشند، و بدین ترتیب ایران به قطب جدید استخراج بیت کوین در دنیا تبدیل می شود.

بر اساس این گزارش، چین اکنون بزرگترین استخرهای استخراج و مدرن ترین پردازنده ها را برای استخراج ارز دیجیتال بیت کوین در اختیار دارد، با این حال وجود برخی مشکلات از جمله افزایش بهای انرژی و احتمال غیرقانونی اعلام شدن این اقدام، چشم انداز روشنی پیش روی سرمایه گذاران در این کشور قرار نمی دهد. با این حال یکی از دلایل بی میلی سرمایه گذاران بیت کوین برای خروج از چین، افزایش بهای برق از اواخر 2018 است.

به نوشته این تارنما، کانادا، آمریکا و ایسلند از جمله کشورهایی هستند که نام آنها به عنوان پایگاه جدید این سرمایه گذاران مطرح می شود. برخی شرکت های استخراج کوچکتر نیز ترجیح می دهند در همان منطقه جغرافیایی و در کشورهایی مانند تایلند، کامبوج و یا ویتنام فعالیت کنند. با این حال، کشوری که بیش از همه توجه سرمایه گذاران را به خود جلب کرده ایران است.

آمارهای ارائه شده در این گزارش، ضمن این که نشان می دهد چینی ها تا چه حد فضای سرمایه گذاری در ایران را رصد کرده اند، همان قیمت رویایی نهاده های تولید (به مدد دو عامل یارانه های سنگین انرژی و نیز افت ارزش ریال) را متذکر شده و می افزاید: از جمله مزیت های ایران ارزان بودن بهای برق مصرفی است. در ایران بهای مصرف هر کیلووات ساعت برق 6 هزارم دلار است در حالیکه این میزان مصرف در چین 15 هزارم دلار هزینه بر می دارد که 2 برابر هزینه برق مصرفی در ایران است. این در حالی است که با توجه به افزایش بهای برق در ماه های سرد سال، هزینه های استخراج بیت کوین در چین تا 3 برابر (یعنی 6 برابر متوسط نرخ برق در ایران) هم افزایش پیدا می کند. یکی از فعالان چینی این صنعت گفته است: «اگر در زمینه نیروگاه در ایران سرمایه گذاری کنید، مصرف گاز شما به مدت پنج سال رایگان خواهد بود، بهای برق در این کشور بسیار پایین بوده، بنزین تنها 0.6 یوان است و نیروی کار با بهای مناسب وجود دارد. به گفته وی با توجه به اینکه 90 درصد نیروگاه ها با انرژی گاز که در ایران به وفور یافت می شود، فعالیت می کنند، هزینه تولید و مصرف برق نیز پایین است».

در این گزارش با اشاره به محدودیت واردات دستگاه های تولید ارز مجازی به خاطر مصرف برق بالای آن ها آمده است: بر اساس گزارش گمرک ایران تا کنون دست کم 40 هزار دستگاه استخراج ارز دیجیتالی را مصادره کرده اما اگر واردکنندگان بتوانند این مرحله را پشت سر بگذارند، به موفقیت بزرگی دست می یابند.

سرو صدایی که استخراج (تولید) ارزهای مجازی امسال به پا کرد

با این شرایط و در آستانه تابستان امسال، تشت رسوایی هجوم سرمایه گذاران داخلی و خارجی به طمع استفاده از برق ارزان در تولید رمزارزها به زمین افتاد. چرا که به گفته مسئولان وزارت مصرف برق به طرز کم سابقه ای بالا رفته است. به گفته رجبی مشهدی سخنگوی این وزارتخانه، (اوج) مصرف برق در خردادماه، رشد غیر متعارف 7 درصدی داشته که بخش عمده این افزایش، ناشی از فعالیت استخراج کنندگان بیت کوین در ایران بوده است. به گفته وی، اگر چه هنوز دقیقاً معلوم نیست که تولید بیت کوین ها در ایران چند درصد از برق کشور را مصرف می‌کند، اما محاسبات این وزارتخانه، نشان می دهد که این دستگاه ها 500 مگاوات در یک ساعت برق مصرف می کنند که معادل یک نیروگاه بزرگ است.حائری معاون وزیر نیرو و مدیرعامل توانیر نیز در واکنش به این اتفاقات گفت: «روند رو به رشد راه‌اندازی واحدهای استخراج ارز دیجیتال، به گونه‌ای است که در برخی مراکز برخوردار از تعرفه برق رایگان مانند مساجد و مدارس نیز شاهد استخراج بیت کوین هستیم!به گفته وی برای استخراج هر بیت کوین ۷۲ مگاوات ساعت برق مصرف می‌شود که بر اساس این اظهارات می توان گفت معادل یک هفتم ظرفیت یک نیروگاه بزرگ است. پایگاه خبری بلومبرگ نیز در گزارشی این میزان را معادل مصرف برق سالانه ۲۴ خانه در تهران برق یا مصرف برق یک خانه در تهران به مدت ۲۴ سال اعلام کرده است. به گزارش خبرآنلاین، بلومبرگ با بیان این که هم اینک یارانه هر کیلووات برق در ایران 5 هزار ریال است، یارانه ای که دولت ایران بابت تولید یک بیت کوین می پردازد تا به جیب تولیدکننده آن برود را معادل ۳۵۰ میلیون ریال یا حدود ۲۷۰۰ دلار (با احتساب دلار 12 هزار و 900 تومان) عنوان کرده و افزوده است: استخراج هر واحد بیت کوین ۸۳۰۰ دلار یا به عبارتی ۱۰۸ میلیون تومان در ایران درآمد دارد.آن چه در بالا بدان اشاره شد، مروری بر اتفاقات رخ داده از پدیده این روزهای کسب و کارهای دیجیتال در ایران بود. در شماره های بعدی، به ابعاد دیگری از این ماجرا از جمله انواع ارزهای مجازی، روند قیمت آن ها، مکانیزم استخراج و عرضه این ارزها و آینده آنها خواهیم پرداخت.