راهکار جامع برنامه ریزی منابع سازمان (ERP) از گذشته تا به امروز

 

در اواخر دهه ۷۰ میلادی مفهوم برنامه ریزی تامین مواد معرفی و توسط شرکت IBM  پياده سازی و توسعه پيدا کرد. مهترین عیب این سيستم ها امکانات سخت افزاری و گران قيمتی بود که بعضاً در مراکز دانشگاهی و یا نظامی مستقر بودند. سازمان ها در استقرار برنامه ریزی تامین مواد با مشکلات زیادی مواجه بودند. از طرف دیگر، این سيستم ارتباط بین توليد و استراتژیهای رقابتی سازمان را چندان مد نظر قرار نمی داد و ظرفيت های توليدی سازمان ها در این سیستم لحاظ نمی شد.

در فاصله سال های 1980 تا 1990 میلادی، با توسعه و گسترش برنامه ریزی تامین مواد، مفهوم برنامه ریزی منابع ساخت و توليد، ارائه گردید. در اوایل همين دهه نيز سيستم های برنامه ریزی توزیع که مستقل از برنامه ریزی منابع ساخت عمل میکردند وارد این سيستم شده و عملاً مشکل عدم ارتباط این دو سيستم با یکدیگر مرتفع گردید. پس از بکارگيری برنامه ریزی منابع ساخت و گسترش آن در تمام عرصه های توليدی، خدماتی، تجاری، توزیعی و غيره و همچنين اضافه نمودن سيستم های پشتيبان تصمیم به آنها، راهکار جامع برنامه ریزی منابع سازمان ارائه شد.

با ظهور راهکار جامع برنامه ریزی منابع سازمان در حوزه توليد، تمامی سيستم های توليدی تحت پوشش قرار گرفتند. بخش ها، فرآیند ها و وظایف مختلفی از جمله کنتری کيفيت، نگهداری و تعميرات، حسابداری و مالی به سيستم های توليدی متصل شده و برنامه ریزی منابع سازمانی به عنوان حد فاصل سيستم های مدیریت زنجيره تامين و مدیریت ارتباط با مشتری مطرح گردید.

این سيستم بيش از آنکه عنوان جدیدی برای برنامه ریزی منابع ساخت باشد به عنوان سطح بعدی در سطوح تکاملی سيستم های کامپیوتری طراحی شده است و برای پشتیبانی از عملیات سازمان، گزینه مطرحی است. با گسترش اینترنت، فناوری برنامه ریزی منابع سازمان منطبق با محيط اینترنت و در قالب لیست نرم افزارهای ERP ارائه گردید و در نتيجه تبادل الکترونيکی داده ها و با برنامه ریزی منابع سازمان با یکدیگر پيوند خوردند و اینترنت به عنوان جزیی تفکيک ناپذیر از راهکار جامع برنامه ریزی منابع سازمانی محسوب و تحت وب توسعه یافت.
همچنين فناوری چند لایه ای در معماری سيستم اطلاعاتی در محيط اینترنت در نظر گرفته شد. در واقع پاسخ به راهکار جامع برنامه ریزی منابع سازمانی در قالب نرم افزار ERP نتيجه سال ها تجربه، سعی و خطا است و به دليل بهبود مستمر در تکنيکهای موجود در مدیریت سازمانها و رشد سریع فناوری اطلاعات، برنامه ریزی منابع سازمان و به همراه آن نرم افزارهای ERP نيز همراه آن رشد کرده و روند تکاملی خود را طی نموده است. بنابراین مفاهيم بنيادی بسيار قوی در ساليان متمادی در رابطه با زیرساختارهای راهکار جامع برنامه ریزی منابع سازمان شکل گرفته اند.

میتوان سیر تکاملی و تدریجی برنامه ریزی منابع سازمان را بصورت زیر خلاصه کرد:

مرحله اول یکپارچگی  توليد، مرحله دوم یکپارچگی  سازمان، مرحله سوم یکپارچگی سازمان بر مبنای مشتری مداری، مرحله چهارم یک پارچگی بين سازمانی و در نهایت مرحله پنجم ظهور راهکار برنامه ریزی جامع منابع سازمان که در یک نرم افزار جامع مدیریت کسب وکار که همه فعاليتها، فرآیندها و اطلاعات را بين دپارتمانهای مختلف یکپارچه میکنند تجلی می یابد. انجمن کنترل توليد و موجودی آمریکا، برنامه ریزی منابع زمان را به صورت روشی برای برنامه ریزی و کنترل مناسب تمام منابع مورد نياز برای دریافت، توليد، ارسال و پاسخگویی به نيازهای مشتریان در شرکت های توليدی، توزیعی و خدماتی میباشد، تعریف می کند.

برنامه ریزی منابع سازمان یک راه حل مبتنی بر فناوری اطلاعات است که تمام منابع سازمان را توسط یک سيستم به هم پيوسته باسرعت، دقت و کيفيت بالا درکنترل مدیران سطوح مختلف سازمان قرار میدهد تا به طور مناسب فرآیند برنامه ریزی و عمليات سازمان را مدیریت نمایند. از طرفی باید به این نکته توجه کرد که نرم افزارهای ERP ایرانی بیشتر شامل  مجموعه ای از برنامه های کاربردی در یک بسته نرم افزاری می بشاند که از طریق وب سرویس متصل شده اند و عملا یکپارچگی فرآیندی را متحقق نمی کنند.  مکانیزم های یکپارچگی فرآیندی نرم افزارهای استاندارد ERP باعث  تسهیل جریان اطلاعاتی، استفاده نمودن فرآیندها، پيوستگی اطلاعات عملياتی، کاهش موجودی و یک پارچه سازی اطلاعات  مالی و سفارش مشتری می گردد. در عين حال با استفاده از این سيستم برنامه ریزی، سازمانها میتوانند به کاربردهای پيشرفته سازمانی همچون مدیریت ارتباط با مشتری، مدیریت زنجيره تامين، تدارکات الکترونيکی و ... دست پيداکنند.

به صورت کلی، راهکار جامع برنامه ریزی منابع سازمان سيستم جامعی است که سعی در مدیریت موثرتر تمام  منابع و یکپارچه سازی تمام وظایف و بخش های موجود دریک سازمان (با استفاده ازیک سيستم کامپيوتری واحد) را دارد که بتواند نيازهای خاص و ویژه این بخش ها را برآورده سازد. این کار با استفاده از خرید نرم افزار ERP  انجام میشود که بوسيله یک مخزن داده واحد، امکان به اشتراک گذاری اطلاعات و ارتباط بخش های مختلف را با یکدیگر برقرار میسازد. این نرم افزار از تعدادی ماژول نرم افزاری تشکیل شده که هر یک، بخشی از وظایف موجود در شرکت را بر عهده دارند. اغلب نرم افزارهای برنامه ریزی منابع سازمان آنقدر منعطف هستند که شرکت های خریدار قادر هستند تعدادی ازماژول های مورد نياز و یا همه آنهارا نصب و بکارگيری کنند. در کنار این انعطاف پذیری نرم افزارهای ERP شامل بهروش هایی (Best Practice) هستند که تا حد امکان باید فرآیندهای سازمان برآن ها منطبق گردند. بنابراین پیاده سازی و خرید نرم افزار ERP علاوه بر بحث نرم افزار و نقاط قوت و ضعف آن مستلزم حضور تیمی قوی و با سابقه جهت پیاده سازی و استقرار و راهبری تغییرات سازمان است.