دوراهی آمریکا و روسیه مقابل اردوغان

به گزارش صدای ایران محمد علی دستمالی در سازندگی نوشت: در میان تحلیل گران و کارشناسان سیاسی ترکیه کسی فکرش را نمی کرد که خرید موشک اس ۴۰۰ از روسیه کار دست اردوغان بدهد و موجب ژرف تر شدن اختلافات آمریکا و ترکیه شود؛ چرا که بر اساس یک رویکرد سنتی ترکیه به عنوان عضو ناتو و متفق آمریکا در موقعیتی تصور می شد که باید همواره مورد توجه آمریکا قرار بگیرد. غافل از اینکه در آمریکای ترامپ بسیاری از معادلات کلاسیک و سنتی در هم شکسته شده اند و نه تنها توجه به منافع اقتصادی امریکا و رفقای ثروتمندی همچون عربستان و امارات اهمیت بیشتری یافته بلکه اساسا موجودیت ناتو و اعتبار همپیمانی در این گروه برای امریکا همچون سابق مهم و حیاتی نیست.

در چنین شرایطی بسیار طبیعی است که آمریکا در مسائل مختلف سیاسی دفاعی و اقتصادی ترکیه را نیز مشمول کم لطفی قرار دهد و در مسیر اقتدار اردوغان و آکپارتی سنگ اندازی کند. اما آیا مسئله فقط این است که ترکیه خریدسامانه موشکی اس ۴۰۰ از روسیه را در دستور کار قرار داده و از پذیرفتن شرایط دشوار خرید پاتریوت آمریکایی سر باز زده است؟ خیر. البته که چنین نیست و نقطه ی کانونی اختلافات فعلی واشنگتن و آنکارا عبارت از خرید یک سامانه ی دفاعی و هانه ی عدم انطباق آن با سپهر تجهیزات دفاعی ناتو نیست.

اگر بخواهیم تنها چند نمونه از اصلی ترین گلایه ها و اختلافات را برشماریم، می توانیم به این موارد اشاره کنیم:

۱. در شرایطی که هنوز هم بسیاری از مقامات ترکیه بخشی از دستگاه اطلاعاتی آمریکا را در ماجرای کودتای نافرجام ۲۰۱۶ میلادی دخیل و سهیم می دانند، امریکا نه تنها فتح الله گولن را به ترکیه تحویل نداده بلکه مانع خاصی برای فعالیت کادرها و مدارس گولن ایجاد نکرده است.

۲. آمریکا از سویی برای دستگیری ۳ مقام پ.ک.ک جمعا ۱۲ میلیون دلار تعیین می کند و از دیگر سو از نهادهای اقماری پ.ک.ک در منطق کردنشین شمال سوریه حمایت کرده و آنان را مسلح می کند و ترامپ به بی محاباترین شکل ممکن اعلام می کند: اگر ترکیه در شرق فرات به کردها حمله کند، اقتصاد این کشور را نابود می کنم.

۳. ترکیه برخلاف خواست آمریکا نه تنها از ایران فاصله نگرفته بلکه در برخی مسیرهای اقتصادی و سیاسی (صد البته در راستای منافع خود) تا حدودی با ایران همراهی کرده است.

۴. ترکیه در ماجرای پروژه سنگین ترک استریم و انتقال گاز روسیه به اروپا احداث نیروگاه هسته ای و همچنین حوزه های اطلاعاتی و امنیتی منطقه به شکل بی سابقه ای به روسیه نزدیک شده است.

۵. اگر چه ترکیه در مسائل منطقه ای و به ویژه در مسائلی همچون فلسطین و سوریه با احتیاط پیش می رود اما در مقایسه با عربستان، امارات، مصر و برخی کشورهای دیگر مواضع مستقلی دارد که مورد پسند آمریکا نیست.

آیا شکاف موجود بازتر می شود؟

در سال های اخیر تفکر ضدآمریکایی و ضدناتویی در بسیاری از رسانه هایی که حکم ارگان تبلیغاتی و اتاق فکر آکپارتی را دارند، نمایان تر شده است اما واقعیت این است که ترکیه بنا به مجموعه ای از دلایل سیاسی، تاریخی، اقتصادی و امنیتی نمی تواند به تمامی از آمریکا و ناتو دل بکنَد و در مشی عملگرایانه آکپارتی تداوم رابطه به شکل کج دار و مریز و تلاش برای منعطف کردن ترامپ در دستور کار است و بسیار بعید است که گزینه ای همچون دلسردشدن از تحویل گرفتن جنگنده های اف ۳۵ و خرید جنگنده های روسی در دستور کار باشد.

اگر چه بسیاری از مسائل منطقه ای و جهانی بر ایجاد تنش بین آمریکا و ترکیه اثرگذار بوده اند اما سهم خطای اردوغان نیز قابل توجه است که در نهایی کردن قرار داد خرید اس ۴۰۰ از روسیه بسیار عجولانه اقدام کرد و از آنجایی که مولود چاوش اوغلو در مقام وزیر امور خارجه فاقد ویژگی های یک وزیر قدرتمند و باتجربه است و مشاورین اردوغان نیز در ارائه ی پیشنهادهای خود جانب احتیاط را رعایت می کنند و محافظه کاری افراطی را رها نمی کنند، شرایط به گونه ای پیش رفت که دولت ترکیه درباره خرید اس ۴۰۰ در آچمز قرار گرفت و پافشاری های اردوغان هزینه ی انصراف از خرید موشک های پوتین را به شدت بالا برده است و احتمالا ترکیه ناچار خواهد شد که برای چانه زنی و مذاکره ی بیشتر ازکارت های خود در سوریه استفاده کند و برای تحویل گرفتن اف ۳۵ در آنجا امتیاز بدهد.