شاهرگ اقتصاد دنیا زیر تیغ ایران

تنگه هرمز با عبور دادن روزانه حداقل١٧میلیون بشکه نفت خام، نقشی حیاتی در بازارهای جهانی دارد و هرگونه اختلال در عبور کشتی‌ها می‌تواند اقتصاد جهان را با چالش‌های بزرگی مواجه کند.

به گزارش صدای ایران از مهر، در میان آب‌راه‌های بین‌المللی جهان، سه تنگه از اهمیت استراتژیکی در حوزه انرژی برخوردار هستند که تنگه هرمز در رتبه نخست قرار دارد. طی سال‌های اخیر به طور میانگین ۶٠ میلیون بشکه نفت از طریق گذرگاه‌های آبی منتقل شده است که به معنای جابجایی ۶٠ درصد تولید جهانی نفت است. در این میان خاورمیانه نقش بسیار مهمی در تأمین و انتقال انرژی مورد نیاز جهان دارد که سه گذرگاه هرمز، باب المندب و سوئز در این زمینه ایفای نقش می‌کنند و صادرات نفت به آسیا، اروپا و آمریکا به عنوان سه بازار اصلی نفت جهان از این تنگه‌ها انجام می‌شود.

تنگه هرمز ۲۱ مایل عرض دارد، اما تنها در ۲ مایل آن امکان کشتیرانی وجود دارد. برای دور زدن تنگه هرمز، گزینه‌های اندکی وجود دارد؛ دو کشور امارات متحده عربی و عربستان سعودی دارای خط لوله‌هایی برای دور زدن خلیج فارس هستند. مجموع ظرفیت این خط لوله‌ها در ابتدای سال ٢٠١٧ میلادی ۶.۶ میلیون بشکه در روز بوده است. اما به دلایل مختلف، از این ظرفیت، حدود ٣.٩ میلیون بشکه آن دست نخورده باقی مانده است.

تنگه هرمز، شاهراه انتقال نفت

کانال سوئز و خط لوله سومد با ظرفیت کمتر از سه میلیون بشکه و باب المندب با عبور دادن کمتر از ۵ میلیون بشکه نفت در روز از اهمیت کمتری به نسبت تنگه هرمز برخوردار هستند.

تنگه هرمز در حوزه تأمین تقاضای جهانی LNG نیز از اهمیت بسزایی برخوردار است. قطر حداقل یک چهارم بازار LNG جهان را با صادرات بیش از ۶٠ میلیون تن ال. ان. جی در دست دارد.

سالانه ۵٠ هزار فروند کشتی از تنگه استراتژیک هرمز عبور می‌کنند که از این تعداد ١٧ هزار فروند شناورهای نفت‌کش است. نکته مهم در باره تنگه هرمز این است که کشورهای آسیایی که طی دو دهه گذشته میزان واردات شأن از خلیج فارس دو برابر شده است، به تنگه هرمز وابستگی بیشتری دارند؛ بویژه چین که بیش از ۴٠ درصد از نفت وارداتی خود را از تنگه هرمز عبور می‌دهد. با این وجود برخی معتقدند بسته شدن این تنگه تأثیری بر اقتصاد آمریکا و اروپا نمی‌گذارد که با نظر به وابستگی اقتصاد کشورهای توسعه یافته به یکدیگر، هر گونه اختلال در تردد کشتی‌ها نه تنها به افزایش شدید قیمت نفت می‌انجامد بلکه بحران بزرگی در جهان ایجاد می‌کند.

یا همه یا هیچ / ‏ترانزیت‬ روزانه ۱۷ میلیون بشکه نفت خام از تنگه هرمز

بر این اساس رئیس جمهوری ایران بارها گفته که اگر ایران نتواند نفت خود را صادر کند هیچ کشوری هم نمی‌تواند از منطقه خلیج فارس نفت خود را صادر کند.

طبق بررسی مؤسسه تحلیل آمارهای نفتی «ورتکسا»، محموله‌های نفت خام و میعانات گازی ترانزیت شده از طریق تنگه هرمز در سال ٢٠١٧ میلادی روزانه ١٧.٢ میلیون بشکه بود که این رقم تنها در نیمه نخست سال ٢٠١٨ میلادی روزانه به ١٧.۴ میلیون بشکه رسیده است. بیشتر نفت صادراتی عربستان، ایران، امارات، کویت و عراق از طریق این تنگه به بازارهای جهانی فرستاده می‌شود. همچنین این آبراه، مسیر عبور تمامی ال ان جی (گاز طبیعی مایع) صادراتی قطر است.

طی سالهای گذشته عربستان و امارات با هدف کاهش قدرت این تنگه تلاش کرده‌اند تا با احداث خط لوله‌های جایگزین این تنگه را دور بزنند، اما آمارهای اداره اطلاعات انرژی آمریکا نشان می‌دهد که این اقدامات موفق نبوده است.

از سوی دیگر خط لوله شرق- غرب عربستان که قصد کاهش وابستگی سعودی‌ها به تنگه هرمز را دارد زیر نشانه پهبادهای یمنی است. نباید فراموش کرد یمنی‌ها خط لوله‌ای را نشانه رفته‌اند که هیچ اهمیتی برای پالایشگران آسیایی ندارد و ضررش برای پالایشگاه‌های اروپایی و آمریکایی است. خط لوله شرق-غرب که به «پترولاین» هم معروف است، حدود ۵ میلیون بشکه در روز ظرفیت و در حال حاضر حدود ۲ میلیون بشکه در روز جابجایی نفت دارد.

نیاز نفتی چشم بادامی‌ها از کجا تأمین می‌شود؟ / ‏خلیج‬ فارس زیر سایه امنیت ایران
پالایشگاه‌های بزرگ در ژاپن، چین، کره جنوبی و تایلند معمولاً محموله‌های نفت قراردادی خود از عربستان سعودی را از پایانه نفتی «رأس تنوره» در خلیج فارس دریافت می‌کنند. این خط لوله به طول ۱۲۰۰ کیلومتر از «بقیق» به بندر «ینبع» امتداد پیدا کرده و خوراک پایانه‌های صادراتی و پالایشگاه‌های واقع در دریای سرخ را تأمین می‌کند.

اخبار اخیر نیز نشان می‌دهد بندر فجیره امارات هم که فلسفه وجودی‌اش برای دور زدن تنگه هرمز است نا امن شده است. سه سال پیش حاکم منطقه فجیره امارات با اشاره به راه اندازی خط لوله این کشور برای دور زدن تنگه هرمز گفته بود که تهدید به بستن تنگه هرمز به تاریخ پیوست، اما اتفاقات رخ داده برای این بندر در دهانه خلیج فارس و همچنین میزان تردد نفتکش‌ها از این تنگه نشان می‌دهد اوضاع به نفع اماراتی‌ها نیست.

همچنین یمنی‌ها با حملات پی در پی به تأسیسات عربستان در منطقه باب المندب و هدف قرار دادن نفت‌کش‌های عربستانی در باب المندب شرایط را برای این کشور سخت کرده‌اند. این در حالی است که خلیج فارس فعلاً امن است و راه‌هایی که قرار بود منجر به دور زدن تنگه هرمز شود، در شرایط بدی قرار دارند.