اعلام نحوه پرداخت حقوق و دستمزد زندانیان
مدیرکل دفتر برنامه‌ریزی اشتغال و حرفه‌آموزی سازمان زندانهای کشور با بیان اینکه بیش از ۲۴ هزار زندانی در مراکز داخل و خارج از زندان فعالیت می‌کنند، نحوه پرداخت حقوق و دستمزد زندانیان را اعلام کرد.
به گزارش صدای ایران از ایلنا، انسان‌ها زندگی اجتماعی را با کار آغاز می‌کنند و از طریق آن به خواسته‌ها، نیازها و آرمان‌های زندگی خود دست می‌یابند، اما در جوامع انسانی هستند، افرادی که از هنجارهای جامعه خارج شده، به خطا رفته و مرتکب جرم می‌شوند و کاردرمانی یکی از طرق مختلفی است که برای بازتوانی این افراد مورد استفاده قرار می‌گیرد. این روش درمانی یکی از مهمترین فنون و روش‌های اصلاح و درمان محکومان در موسسات کیفری است. در این بین بررسی‌ها نشان می‌دهد؛ نبود شغل و حرفه به عنوان یکی از مولفه‌های بزهکاری مطرح است و رابطه مستقیم میان بیکاری و بزهکاری وجود دارد. بدین منظور سازمان زندانها و اقدامات تامینی و تربیتی کشور بر اساس وظایف قانونی خود اقدام به راه‌اندازی مراکز اشتغال و حرفه‌آموزی در زندانهای سراسر کشور کرده است تا بتواند موجبات بازگشت زندانیان به جامعه و خانواده را پس از آزادی فراهم کند. با احمد راهرو خواجه (مدیرکل دفتر برنامه ریزی اشتغال و حرفه آموزی سازمان زندانهای کشور) در این زمینه گفت‌وگو کردیم که در زیر می‌خوانید:
چه تعداد مرکز حرفه‌آموزی و اشتغال در زندانها وجود دارد و چه تعداد زندانی در آنها فعالیت می‌کنند؟
با توجه به ماده ۵ آئین‌نامه اجرایی سازمان زندانها در تقسیم‌بندی زندانها، مرکز اشتغال و حرفه‌آموزی در واقع همان مجتمع‌های حرفه‌آموزی و کاردرمانی (اردوگاه) هستند که در سطح کشور ۲۵ استان دارای این مجتمع‌ها هستند و تعداد محکومانی که در این مراکز نگهداری می‌شوند، ۱۷۴۲۵ نفر است.تعداد ۸۷۰۰ نفر از این محکومان در بخش حرفه‌آموزی و تعداد ۴۲۷۷ نفر در بخش اشتغال مشغول به فعالیت هستند.
بیشتر زندانیانی که در این مراکز کار می‌کنند چه وضعیتی دارند؟
با توجه به آمار جرائم، اکثر زندانیان که در زندانها تحمل کیفر می‌کنند، از جرائم مواد مخدر بوده و به طبع آن اکثر زندانیانی که در این مراکز نیز مشغول کار و فعالیت هستند، از محکومان جرائم مواد مخدر هستند. بیش از نیمی از زندانیان افرادی هستند که سرپرست خانوارند و اشتغال در زندان می‌تواند عاملی برای تامین نیازهای مالی خانواده‌های آنها باشد.این موضوع در ماده ۱۳۰ آیین‌نامه اجرایی سازمان زندانها مصوب آذر ماه ۸۴ به صراحت بیان شده است.
اشتغال زندانیان بسته به نوع فعالیت و محیط کاری هم در کارگاه‌های داخل زندان و هم در کارگاه‌های خارج از زندان هماهنگ شده است.
آیا مراکز حرفه‌آموزی و اشتغال در خود ساختمان زندانها هستند؟
با توجه به تلاش‌های گذشته و هماهنگی‌های فعلی با سازمان‌ها و نهاد‌های فرهنگی و آموزشی (سازمان فنی و حرفه‌ای، وزارت جهاد کشاورزی و سازمان میراث فرهنگی) دوره‌های مهارت‌آموزی با امکانات مناسب و مربیانی مجرب در محیط زندانها برگزار می‌شود که در صورت به پایان رساندن این دوره‌ها با نمره قابل قبول، مدرکی معتبر از سازمان‌های مربوطه به زندانیان اعطا می‌شود. همچنین اشتغال آنها بسته به نوع فعالیت و محیط کاری هم در کارگاه‌های داخل زندان و هم در کارگاه‌های خارج از زندان هماهنگ شده است.
آیا زندانیانی در اردوگاه‌های خارج از زندان نیز کار می‌کنند و در این صورت چه تعداد زندانی در این اردوگاهها فعالیت می‌کنند؟
به جهت کاردرمانی و رشد روحیات انسانی و بازپروری شخصیت زندانیان سعی می‌شود تا با مشارکت دادن زندانیان در بحث حرفه‌آموزی و اشتغال و همینطور کسب درآمد برای آنها و خانواده‌هایشان کمک شایانی در این زمینه انجام شود و در این خصوص بکارگیری حدود ۴۲۷۷ نفر در بخش اشتغال بیانگر این نگرش و تفکر است.
اگر مددجویان در طول دوران محکومیت خود تحت آموزش‌های دینی، فرهنگی، مهارتی و شغلی قرار گیرد، می‌توانند بعد از خروج از زندان آتیه خود را از جهات مختلف رشد داده و باعث کاهش نرخ بازگشت دوباره خود به زندان شوند.
به نظر شما چه راهکاری برای عدم بازگشت مجدد زندانی به زندان پس از آزادی وجود دارد؟
همان طور که می‌دانید بیکاری یکی از عوامل مهم و تاثیرگذار در ارتکاب جرم و سوق دادن افراد به چرخه جرم است و با توجه به مؤلفه‌های تاثیرگذار مختلف برای عدم بازگشت مجدد زندانیان اگر مددجویان در طول دوران محکومیت خود بتواند با استفاده از امکاناتی که در محیط زندان برای آنان فراهم شده، تحت آموزش‌های دینی، فرهنگی، مهارتی و شغلی قرار گیرد و از کلیه این مهارت‌ها در زندان استفاده کنند، می‌توانند بعد از خروج از زندان نیز آتیه خود را از جهات مختلف رشد داده و باعث کاهش نرخ بازگشت دوباره خود به زندان شوند. علاوه بر آن با توجه به تمهیداتی که سازمان زندانها در این خصوص در نظر گرفته مددکاران سازمان زندانها زیر نظر دفتر اقدامات حمایتی و مراقبت‌های پس از خروج سازمان به صورت مداوم در کمک‌رسانی به زندانیان آزاد شده با طی هماهنگی با ارگان‌های مختلف برای کاریابی و اعطای تسهیلات بانکی در قالب وام‌های کم بهره تلاش می‌کند.
چه تعداد از محکومان به موسسه‌های درون زندان و خارج از آن به منظور اشتغال اعزام می‌شوند؟
اگر بخواهیم به صورت دقیق به فعالیت زندانیان سطح کشور علاوه بر زندانیان مشغول در اردوگاهها در بحث اشتغال اشاره داشته باشیم، باید بدانیم تعداد ۲۴۵۳۳ نفر از محکومان در موسسه‌های درون و خارج از زندان مشغول به کار هستند که از این تعداد ۱۴۱۱۶ نفر از آنها در داخل زندانهای سطح کشور و تعداد ۱۱۰۵۲ نفر نیز در خارج از زندان مشغول فعالیت هستند.
تشریح انواع اشتغال در زندان
درباره انواع اشتغال در زندانها توضیح دهید.
اشتغال زندانیان در بخش‌های تولیدی، خدماتی، کشاورزی، صنایع دستی(خوداشتغالی) و اعزام به کار به مراکز عمومی و خصوصی خارج از زندان است که طبق قوانین بالادستی (قانون تبدیل شورای سرپرستی و مواد ۱۲۲، ۱۲۴،۱۲۶ و ۱۲۷ آیین نامه) زندانیان در طول مدت حبس باید در صورت داشتن شرایط به اشتغال مشغول شوند که از این حیث هر بخش به ۳ نوع مختلف تقسیم می‌شود:
-بنیاد تعاون با قراردادهای کاری در بخش‌های خصوص یا دولتی برای مددجویان در کارگاه‌های داخل زندان ایجاد کار و اشتغال می‌کند.
-اشتغال نشسته که با تامین مواد مصرفی اولیه توسط خود زندانی و یا زندان در داخل زندان ایجاد می‌شود.
-اشتغال رای باز برای زندانیانی که با حکم قضایی در خارج از زندان مشغول به کار هستند.
ﻣﺰد روزاﻧﻪ ﻣﺤﻜﻮﻣﺎن ﺑﻪ ﺗﻨﺎﺳﺐ درﺟﻪ ﻣﻬﺎرت و ﻛﺎرداﻧﻲ ﻫﺮﻳﻚ از آﻧﺎن و ﻣﻴﺰان و ﻧﻮع ﻛﺎری ﻛﻪ اﻧﺠﺎم ﻣﻲدﻫﻨﺪ، ﺑﺼﻮرت ﻛﺎرﻣﺰدی ﺑﻮﺳﻴﻠﻪ ﻣﺪﻳﺮﻛﻞ اﺳﺘﺎن ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻲﺷﻮد.
با توجه به نوع اشتغال در زندانها نحوه پرداخت حقوق و دستمزد زندانیان در قبال فعالیت‌شان به چه صورت است؟
با توجه به مواد ۱۲۹ و ۱۳۰ آیین‌نامه سازمان، ﻣﺰد روزاﻧﻪ ﻣﺤﻜﻮﻣﺎن ﺑﻪ ﺗﻨﺎﺳﺐ درﺟﻪ ﻣﻬﺎرت و ﻛﺎرداﻧﻲ ﻫﺮﻳﻚ از آﻧﺎن و ﻣﻴﺰان و ﻧﻮع ﻛﺎری ﻛﻪ اﻧﺠﺎم ﻣﻲدﻫﻨﺪ، ﺑﺼﻮرت ﻛﺎرﻣﺰدی ﺑﻮﺳﻴﻠﻪ ﻣﺪﻳﺮﻛﻞ اﺳﺘﺎن ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻲﺷﻮد.
نحوه پرداخت ﻛﺎر ﻣﺤﻜﻮمان بنا بر سطح مهارت شامل ساده، نیمه‌ماهر و ماهر ﺑﻪ ﺷﺮح زﻳﺮ است:
- ۵۰ % (پنجاه درصد از در آمد ﺑﻪ ﺣﺴﺎب ﺑﺎﻧﻜﻲ ﺳﺮﭘﺮﺳﺖ ﻣﻮﻗﺖ ﻋﺎﺋﻠﻪ ﺗﺤﺖ ﺗﻜﻔﻞ ﻣﺤﻜﻮم وارﻳﺰ ﻣﻲشود.)
- %۲۵ (ﺑﻴﺴﺖ و ﭘﻨﺞ درﺻﺪ از درآمد ﺑﻪ ﺣﺴﺎب ﻣﺤﻜﻮم وارﻳﺰ ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ در ﻣﻮﻗﻊ آزادی ﺑﻪ او ﭘﺮداﺧﺖ شود.)
-%۲۰ (بیست درصد از درآمد ﺑﻪ ﺣﺴﺎب ﺧﻮد ﻣﺤﻜﻮم ﺑﺮای ﻣﺨﺎرج ﺿﺮوری ﭘﺮداﺧﺖ ﻣﻲﺷﻮد.)
- %۵ (پنج درصد از درآمد ﺑﺮای ﺟﺒﺮان ﺧﺴﺎرت و ﺣﻮادث ﻧﺎﺷﻲ از ﻛﺎر ﺑﺮ اﺳﺎس ﻗﺮارداد ﻣﻴﺎن ﺳﺎزﻣﺎن و ﻣﺤﻜﻮﻣﺎن ﺷﺎﻏﻞ اﺧﺘﺼﺎص داده ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ.)
در ﺻﻮرﺗﻲ ﻛﻪ ﻣﺤﻜﻮم ﻓﺎﻗﺪ ﻋﺎﺋﻠﻪ ﺗﺤﺖ ﺗﻜﻔﻞ ﺑﺎﺷﺪ ﻣﺒﻠﻎ ۵۰% دﺳﺘﻤﺰد ذﻛﺮ ﺷﺪه در ﺑﻨﺪ ۱ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﺣﺴﺎب ﺧﻮد وی وارﻳﺰ ﻣﻲشود.
فقر و بیکاری از دلایل اصلی ارتکاب جرم و ازدحام جمعیت کیفری
این اقدامات در آینده زندانیان چه تاثیری می‌تواند داشته باشد و آیا زندانیان پس از آزادی چنانچه بخواهند همین مشاغل را ادامه دهند، حمایت می‌شوند؟
یکی از دلایل اصلی ارتکاب جرم و ازدحام جمعیت کیفری در زندانها فقر و بیکاری و تبعات ناشی از آن است و حرفه‌آموزی و ایجاد اشتغال برای زندانیان فاقد مهارت قطعا در کاهش بیکاری در جامعه موثر بوده و چنانچه پس از آزادی از حمایت‌های لازم به منظور اشتغال آنان از سوی دستگاه‌های متولی امر صورت پذیرد، قطعا نرخ بازگشت مجدد زندانیان به زندانها به حداقل می‌رسد.
ارائه تسهیلات بانکی برای ایجاد بنگاه‌های کوچک اقتصادی زود بازده و ایجاد بستر مناسب برای هر فرصت شغلی با کمک اجتماع و دستگاه‌های دولتی به زندانیان این فرصت را می‌دهد تا به جامعه بازگردند.
با فراهم کردن شرایط جذب و هماهنگی با ارگان‌های مختلف مورد نیاز از طریق دفتر اقدامات تامینی و تربیتی، زندانی می‌تواند با بهره‌گیری از آموزش‌ها و تجارب حرفه‌آموزی و اشتغال در طی دوران حبس اقدام به کارآفرینی و توسعه و گسترش فعالیت‌های اقتصادی و اجتماعی کند، همچنین ارائه تسهیلات بانکی برای ایجاد بنگاه‌های کوچک اقتصادی زود بازده و ایجاد بستر مناسب برای هر فرصت شغلی با کمک اجتماع و دستگاه‌های دولتی به زندانیان این فرصت را می‌دهد تا به جامعه و زندگی عادی بازگردند.
"تغییر نگاه مدیریتی" لازمه تحقق اشتغال زندانیان
در زمینه ایجاد اشتغال در زندان با چه معضلات و مشکلاتی مواجه هستید؟
لازمه تحقق اشتغال زندانیان تغییر نگاه مدیریتی در زمینه کسب و کار در محیط زندان است تا بتوانیم در قالب بهره‌وری مناسب از فضای موجود و آموزش‌های متنوع، زمینه‌های شغلی فعالیت زندانیان را به سوی درآمدزایی سوق دهیم.
خوشبختانه این امر مورد عنایت ریاست سازمان نیز قرار گرفته و در این خصوص فعالیت‌های چشمگیری در حال انجام است، اما نکات زیر نیز باید مورد توجه قرار گیرد:
-کمبود منابع و امکانات زندانها به منظور اجرای مطلوب وظایف قانونی که باید از سوی دولت مورد حمایت قرار گیرد.
-کمبود فضاهای کارگاهی در زندانها برای فعالیت‌های مناسب تولیدی و اقتصادی.
