فرصت «همگرایی» علیه افراطی‌گری

تصاویر هولناک و نفرت‌برانگیزی که داعش از سربریدن افراد بی‌گناه، اعدام‌های دسته‌جمعی، به‌حراج‌گذاشتن دختران به‌اسارت‌ گرفته‌شده و... در فضای مجازی به نمایش می‌گذارد، به ذهن هر بیننده‌ای این سوال را متبادر می‌کند که با این جریان چه می‌توان کرد؟ امروز آنان بر بخش‌هایی از سوریه و عراق تسلط یافته‌اند و بیم آن می‌رود که در صورت غفلت کشورهایی که مستقیم یا غیرمستقیم در معرض تهدید این بربریت قرن 21 قرار گرفته‌اند، سرنوشتی مشابه در انتظار منطقه باشد. شاید هیچ‌کس باور نمی‌کرد که داعش در عرض چندساعت بر موصل (دومین استان بزرگ عراق) و چندروز بخش‌های نسبتا بزرگی از این کشور را زیر سیطره خود گرفته و دولت اسلامی خودخوانده‌ای را در مقابل جهان قرار دهد. ولی فارغ از تحلیل‌هایی که بر این رویداد مترتب است، این واقعیت تلخ به منصه‌ظهور رسید و پوشیده نیست که تدبیر مرجعیت شیعه عراق مانع از حضور آنان در بغداد شد.  اگرچه ظاهرا دستور کار اصلی اجلاس سران ناتو در ولز که گفته می‌شود به علت شرکت گسترده کشورهای عضو در آن در تاریخ ناتو بی‌سابقه است، برای اتخاذ تصمیم مشترک ناتو برای مواجهه با بحران اوکراین بود ولی در آستانه این نشست تاریخی، باراک اوباما و دیوید کامرون در یادداشت مشترکی که روز پنجشنبه گذشته در نشریه تایمز لندن منتشر شد، با اشاره به تهدیدهای اخیر گروه افراطی موسوم به «دولت اسلامی» تاکید کردند کشورهای آنها مرعوب «قاتلان وحشی» نخواهد شد.

داعش و خلافت اسلامی دومین روز نشست رهبران کشورهای عضو ناتو را به خود اختصاص داد. یادداشت رهبران آمریکا و بریتانیا و تحولاتی که آنان را به نگارش این متن واداشت، نمایانگر اهمیت خطری است که نه‌فقط منطقه بلکه جهان را تهدید می‌کند. به بیان دیگر تروریسم از نوع افراطی‌‌گری با لعاب مذهب، خطری است که امروز بیش از هر زمان دیگری باید آن را جدی گرفت. بیش از دودهه است که سرزمین‌های اسلامی گرفتار افراطی‌‌گری در اشکال گوناگون آن مانند طالبان، القاعده و... شده‌اند که مشکل امروز، داعش است. برای مقابله با تهدیدی که امروز منطقه و جهان با آن روبه‌رو است با دو رویکرد می‌توان برخورد کرد، اول فروگذاشتن حل مشکل به دست کشورهای درگیر بحران و دیگر مبارزه با این تهدید از طریق ائتلافی جهانی است. 

ممکن است این سوال به ذهن هر ناظری خطور کند که چگونه می‌توان به قدرت‌هایی که خود این کانون خطر را ایجاد، تسلیح و تجهیز کرده‌اند اطمینان کرد؟ مگر نه‌اینکه همین کشورهایی که در ولز جمع شده بودند تا با خطر داعش مبارزه کنند برای براندازی رژیم سوریه همه‌گونه کمکی را در اختیار گروه‌هایی گذاشتند که امروز تحت عنوان داعش و دولت (خلافت) اسلامی منافع آنان را نشانه گرفته است. به یقین این سوال صحیحی است ولی پاسخ آن لزوما اتخاذ رویکرد اول در مبارزه با این «بلای جهانی» است. سابقه همکاری ایران با آمریکا در اوایل هزاره کنونی برای ازبین‌بردن دولت حاکم بر کابل - در شرایطی که دیوار بی‌اعتمادی بین تهران و واشنگتن بسیار بلندتر از اکنون بود- نمایانگر این ضرب‌المثل است که گفته‌اند «دشمن دشمن تو، دوست توست». از منظر جمهوری اسلامی تهدید داعش تنها منحصر به سرزمین عراق و سوریه و... نیست. امروز آنان هویت دین مبین اسلام را نشانه گرفته‌اند؛ تصویری که میلیاردهانفر در شبکه‌های ماهواره‌ای و شبکه‌های مجازی مشاهده می‌کنند، خواه‌ناخواه به پای دینی نوشته خواهد شد که ما آن را نمایندگی می‌کنیم.

در جریان اجلاس«ناتو»، جان کری با تشریح استراتژی آمریکا با داعش، آن را الگویی برای مقابله با دیگر گروه‌های افراطی چون بوکوحرام و الشباب ذکر کرده و خواستار آن شد تا پیش از شروع نشست سالانه مجمع عمومی سازمان‌ملل در نیویورک، ائتلافی برای اجرای استراتژی تشکیل و مسوولیت هر کشور عضو مشخص شود.

هرچند آمریکا قصد اعزام نیرو برای مبارزه با داعش را در استراتژی خود ملحوظ نکرده و ظاهرا آن را برعهده کشورهای درگیر خطر و منطقه گذاشته است ولی روشن است کشورهای دیگر نیز در نهایی‌کردن این استراتژی مشارکت و بر آن تاثیر خواهند گذاشت. چندی پیش مشاور وزیر خارجه کشورمان، همکاری ایران و آمریکا در مبارزه با داعش را امکان‌پذیر اعلام کرد. این خبر به‌سرعت در صدر اخبار برخی رسانه‌های مهم جهان قرار گرفت.

رویکردی که این مقام وزارت‌خارجه مطرح کرد واقع‌بینانه و بر اساس درک درستی است که منافع کشور را در صدر اولویت‌های کشور قرار می‌دهد. کوبیدن بر طبل خصومت‌های 35ساله در شرایطی که منافع دو کشور- به هر دلیلی که بر آن مترتب است - در راستای هم قرار گرفته به مصلحت کشور نیست و چه‌بسا این همسویی و همکاری، مقدمه‌ای باشد بر گسترش شکاف در دیوار بلند بی‌اعتمادی.