قرص برنج؛ زهری بدون پادزهر
تاسفانه در کشور ایران هر چند فروش قرص برنج ممنوع شده است، اما در عطاری‌ها و حتی برخی داروخانه‌ها به دلیل کاربرد ضد آفت آن به راحتی قابل تهیه است و نداشتن پادزهر آن را به یکی از عوامل مرگ و میر تبدیل کرده است.
یکی از روزهای گرم تابستان است روزی که تحمل هوای گرم بیرون برای هر انسانی طاقت‌فرسا‌ست، به اجبار برای پیگیری یکی از مسائل درمانی باید به اورژانس بیمارستان می‌رفتم. بعد از ورود به آورژانس خواستم قبل از شروع کار مورد نظر نفسی تازه کنم برای همین بر روی اولین صندلی نشستم، جایی که بر وضعیت آرژانس مشرف بود.
صداهای بلند و سرفه‌های یکی از بیماران که حکایت از درد فراوانی داشت نگاهم را به آن سمت چرخاند، تصویر نازیبایی از زجر کشیدن یک انسان.
از درد به خود می‌پیچید و سرش را با فشار فراوان در میان دستانش گرفته بود، سرفه‌های شدید و خلط‌های چرکین نشانه‌هایی از زجری بود که می‌کشید.
برای تسکین دردهایش از تخت پایین آمد، اما تغییری حاصل نشد و حتی گام‌های بی‌هدف، ناموزون و پیچیده برمی‌داشت، اما این بار از یک دستش برای فشردن شکمش استفاده می‌کرد و جملاتی گنگ و نامفهوم بکار می‌برد علت را جویا شدم، خانمی با حالتی گرفته گفت این روزها مشاهده چنین وضعیتی از بیماران برای کادر درمان عادی شده، نمی‌دانم چرا قرص برنج به این راحتی در دسترس مردم قرار دارد؟
دکتر «قباد آبانگاه» فوق‌تخصص گوارش، اظهار کرد: قرص برنج یا فسفید آلومینیوم که در واقع برای گندزدایی انبارهای برنج و تنباکو استفاده می‌شود و سه فرم آلومینیوم، روی و فسفید وجود دارد، قرص برنج با سه روش مورد استفاده قرار می‌گیرد که مصرف به قصد خودکشی رایج‌ترین نوع آن است اما نوع دیگر آن به علت مشابهت ظاهری با قرص اکستازی مورد استفاده جوانان قرار می‌گیرد و در مورد دیگر به دلیل وجود ناخالصی در پروسه سنتز قرص اکستازی، که در واقع ناخالصی سم فسفین است، مصرف آن موجب مسمومیت شدید یا حتی مرگ می‌شود.
این فوق تخصص گوارش تصریح کرد: موارد مصرف قرص برنج استشاقی و خوراکی است که در حالت استنشاقی رنگ ندارد و بوی سیر و ماهی گندیده می‌دهد که مصرفی با دوز بالای 4 گرم آن مسمومیت شدید ایجاد می‌کند و معمولاً این قرص از عطاری‌ها برای مصارف خانگی تهیه می‌شود و فرد به صورت خواسته یا ناخواسته استفاده می‌کند، حال آنکه اگر این قرص در مجاورت رطوبت یا اسید قرار گیرد، گاز فسفین تولید کرده و فلج‌کننده است.
آبانگاه با بیان اینکه مصرف قرص برنج در هر دوحالت مسمومیت را به دنبال دارد که اگر سم از بدن خارج نشود موجب مرگ مصرف کننده خواهد شد، ادامه داد: خاصیت سمی آلومینیوم فسفید به خاطر گاز فسفین است که دارای ویژگی سیتوتوکسیتی است که از فعالیت سلول‌های حیاتی جلوگیری کرده و در نتیجه واکنش آلومینیوم فسفید با آب بدن باعث ایجاد گاز فسفین شده و بافت‌ها را نابود می‌کند، در این حالت ارگانیسم‌های بدن از کار می‌افتند و مرگ سلولی ایجاد می‌شود.
وی با اشاره به این که عوارض ناشی از مصرف یا استنشاق قرص برنج در سیستم گوارشی بروز می‌کند و سپس کلیه، مغز، کبد و ریه در معرض خطر قرار می‌گیرند، افزود: وقتی قرص در معرض آب داخل معده قرار می‌گیرد گاز فسفید آزاد می‌شود که با از کار ایستادن سیستم گردش خون منجر به مرگ مصرف کننده می‌شود، ولی با توجه به اینکه مرگ و میر ناشی از مصرف قرص بستگی به میزان رطوبت آن دارد، اگر از قبل گاز قرص فسفید بر اثر مجاورت با رطوبت آزاد شده باشد، بیشتر ایجاد مسمومیت می‌کند که با علائمی مانند اسهال، استفراغ، درد شکم، اسهال، سرگیجه، خستگی، لرز، ضعف ماهیچه‌ها و... بروز داده می‌کند.
دکتر آبانگاه زمان بروز علائم تا لحظه مرگ را 24 تا 72 ساعت عنوان کرد و گفت: بعد از مراجعه بیمار به مراکز درمانی سریعاً باید تخلیه معده و روده برای پاکسازی سم از بدن صورت می‌گیرد، چون که شستشوی معده می‌تواند در تجزیه سم کمک کند که در این حالت در بعضی مواقع برای خارج کردن ترشحات فرد را مجبور به استفراغ یا شستشوی با آب می‌کنیم.
این فوق تخصص گوارش، کبد و مجاری صفراوی، تاثیر مصرف قرص بر اندام‌های کلیه و کبد را بیشتر از سایر ارگانیسم‌های دیگر دانست و اضافه کرد: زردی و یرقان سریعاً در فرد پدیدار می‌شود و اگر بیمار فشار داشته باشد به او مایع تزریق می‌کنند تا فشار خون او تنظیم می‌شود.
وی گفت: اگر اطلاعات به کادر درمان داده نشود، در گام نخست هموگلوبین خون برای مشخص شدن میزان مصرف قرص اندازه‌گیری می‌شود تا برای درمان و پیشگیری از مرگ بیمار میزان تزریق فسفات وریدی مشخص شود.
آبانگاه با تاکید بر نظارت بر عطاری‌ها و آگاهی‌بخشی به شالیزاران و کشاورزان افزود: امکانات پزشکی در ایلام کفاف تشخیص به موقع را نمی‌دهد.
دکتر «رسول دشتی» معاون غذا و داروی دانشگاه علوم پزشکی نیز اظهار کرد: اسم علمی قرص برنج فسفید آلومینیوم است که دارویی به شدت سمی است و از آنجا‌که تهیه دارو طی یک فرآیند کنترل شده توسط معاونت غذا و داروی دانشگاه علوم پزشکی صورت می‌گیرد، خوشبختانه امروز قرص برنج در هیچ داروخانه‌ای پیدا نمی‌شود و براساس قوانین نباید هم موجود باشد چرا که داروخانه از طریق شرکت‌های دارویی تامین می‌شود و قرص برنج در اختیار هیچکدام از شرکت‌های دارویی نیست اما گزارشاتی مربوط به وجود قرص برنج در عطاری‌ها به ما داده شده و اقدام به جمع‌آوری شده است.
معاون غذا و دارو علت وجود قرص برنج در عطاری‌ها را درآمدزایی عنوان کرد و گفت: عطاری‌ها بدون اطلاع و آگاهی از عواقب تهدیدکننده قرص فسفید آلومینیوم اقدام به فروش می‌کنند.
وی تصریح کرد: قرص برنج ماده‌ی دافع حشرات است و برای اینکه حشرات در مواد غذایی رشد نکنند، مفید است اما برای میزان‌های کم برنج نیست، چرا که به شدت سمی است و در انبارهای بزرگ مواد غذایی و به شکل کنترل شده مورد استفاده قرار می‌گیرد.
دشتی با بیان اینکه نباید این دارو به دلیل سمیت بالا در هیچ داروخانه و عطاری وجود داشته باشد، خاطر‌نشان کرد: وجود این دارو در مکان‌های مذکور تخلف محسوب می‌شود و از آن جهت که ممنوعیت آن گوشزد شده، در صورت مشاهده به شدت با متخلفان برخورد می‌شود.
وی ادامه داد: چند قرص برای یک سیلوی بزرگ کافی است و اصلاً توصیه به مصرف خانگی قرص برنج برای جلوگیری از آفت‌زدگی مواد غذایی چون برنج نمی‌شود چون بخار قرص در صورت آزاد شدن ایجاد مسمومیت می‌کند، به همین علت برای مبارزه با حشرات آن هم در سیلوهای بزرگ به کار برده می‌شود.
معاون غذا و داروی دانشگاه علوم پزشکی استان ایلام یادآور شد: در مصرف خانگی به این علت که مدام از برنج برداشته می‌شود و قرص در محیط کمتری باقی می‌ماند، خانم‌ها بر این موضوع واقف نیستند که باید موقع مصرف ماده غذایی ماده سمی را از بافت محصول خارج کنند تا دچار مسمومیت نشوند از طرفی نباید عطاری‌ها برای مقابله با جوندگان و حشرات اقدام به فروش قرص برنج کنند.
«تقی منصوری» مسئول صنف عطاران ایلام در خصوص علت فروش قرص برنج از سوی عطاری‌ها به ایسنا گفت: 35 باب عطاری و مراکز فروش داروهای گیاهی در ایلام وجود دارد که به دلیل توجیه مسوولان اصناف در رابطه با مصرف خطرناک این دارو به شدت اقدامات نظارتی را انجام دهند که به همین دلیل نیز علاوه بر ممنوعیت فروش قرص، نظارت‌ها را به صورت محسوس و نامحسوس انجام می‌دهیم.
مسئول صنف عطاران به وجود چندین مرکز فروش قرص‌های هورمونی در ایلام اشاره کرد که جزو هیچ صنفی محسوب نمی‌شوند و اخطاریه در مورد ممنوع بودن فروش داروها داده شده است، اظهار کرد: این مراکز از صنف مجوز فروش ندارند و احتمال فروش چنین قرصی به دلیل عدم کنترل بازرسان است.
منصوری تاکید کرد: در دراز‌مدت این قرص در عطاری‌ها به فروش می‌رسیده است، اما از چندین سال قبل فروش و حتی نگه‌داری آن در عطاری‌ها ممنوع اعلام شده و در صورت مشاهده با متخلفان برخورد خواهد شد.
یکی از روزهای گرم تابستان است روزی که تحمل هوای گرم بیرون برای هر انسانی طاقت‌فرسا‌ست، به اجبار برای پیگیری یکی از مسائل درمانی باید به اورژانس بیمارستان می‌رفتم. بعد از ورود به آورژانس خواستم قبل از شروع کار مورد نظر نفسی تازه کنم برای همین بر روی اولین صندلی نشستم، جایی که بر وضعیت آرژانس مشرف بود.
صداهای بلند و سرفه‌های یکی از بیماران که حکایت از درد فراوانی داشت نگاهم را به آن سمت چرخاند، تصویر نازیبایی از زجر کشیدن یک انسان.
از درد به خود می‌پیچید و سرش را با فشار فراوان در میان دستانش گرفته بود، سرفه‌های شدید و خلط‌های چرکین نشانه‌هایی از زجری بود که می‌کشید.
برای تسکین دردهایش از تخت پایین آمد، اما تغییری حاصل نشد و حتی گام‌های بی‌هدف، ناموزون و پیچیده برمی‌داشت، اما این بار از یک دستش برای فشردن شکمش استفاده می‌کرد و جملاتی گنگ و نامفهوم بکار می‌برد علت را جویا شدم، خانمی با حالتی گرفته گفت این روزها مشاهده چنین وضعیتی از بیماران برای کادر درمان عادی شده، نمی‌دانم چرا قرص برنج به این راحتی در دسترس مردم قرار دارد؟
دکتر «قباد آبانگاه» فوق‌تخصص گوارش، اظهار کرد: قرص برنج یا فسفید آلومینیوم که در واقع برای گندزدایی انبارهای برنج و تنباکو استفاده می‌شود و سه فرم آلومینیوم، روی و فسفید وجود دارد، قرص برنج با سه روش مورد استفاده قرار می‌گیرد که مصرف به قصد خودکشی رایج‌ترین نوع آن است اما نوع دیگر آن به علت مشابهت ظاهری با قرص اکستازی مورد استفاده جوانان قرار می‌گیرد و در مورد دیگر به دلیل وجود ناخالصی در پروسه سنتز قرص اکستازی، که در واقع ناخالصی سم فسفین است، مصرف آن موجب مسمومیت شدید یا حتی مرگ می‌شود.
این فوق تخصص گوارش تصریح کرد: موارد مصرف قرص برنج استشاقی و خوراکی است که در حالت استنشاقی رنگ ندارد و بوی سیر و ماهی گندیده می‌دهد که مصرفی با دوز بالای 4 گرم آن مسمومیت شدید ایجاد می‌کند و معمولاً این قرص از عطاری‌ها برای مصارف خانگی تهیه می‌شود و فرد به صورت خواسته یا ناخواسته استفاده می‌کند، حال آنکه اگر این قرص در مجاورت رطوبت یا اسید قرار گیرد، گاز فسفین تولید کرده و فلج‌کننده است.
آبانگاه با بیان اینکه مصرف قرص برنج در هر دوحالت مسمومیت را به دنبال دارد که اگر سم از بدن خارج نشود موجب مرگ مصرف کننده خواهد شد، ادامه داد: خاصیت سمی آلومینیوم فسفید به خاطر گاز فسفین است که دارای ویژگی سیتوتوکسیتی است که از فعالیت سلول‌های حیاتی جلوگیری کرده و در نتیجه واکنش آلومینیوم فسفید با آب بدن باعث ایجاد گاز فسفین شده و بافت‌ها را نابود می‌کند، در این حالت ارگانیسم‌های بدن از کار می‌افتند و مرگ سلولی ایجاد می‌شود.
وی با اشاره به این که عوارض ناشی از مصرف یا استنشاق قرص برنج در سیستم گوارشی بروز می‌کند و سپس کلیه، مغز، کبد و ریه در معرض خطر قرار می‌گیرند، افزود: وقتی قرص در معرض آب داخل معده قرار می‌گیرد گاز فسفید آزاد می‌شود که با از کار ایستادن سیستم گردش خون منجر به مرگ مصرف کننده می‌شود، ولی با توجه به اینکه مرگ و میر ناشی از مصرف قرص بستگی به میزان رطوبت آن دارد، اگر از قبل گاز قرص فسفید بر اثر مجاورت با رطوبت آزاد شده باشد، بیشتر ایجاد مسمومیت می‌کند که با علائمی مانند اسهال، استفراغ، درد شکم، اسهال، سرگیجه، خستگی، لرز، ضعف ماهیچه‌ها و... بروز داده می‌کند.
دکتر آبانگاه زمان بروز علائم تا لحظه مرگ را 24 تا 72 ساعت عنوان کرد و گفت: بعد از مراجعه بیمار به مراکز درمانی سریعاً باید تخلیه معده و روده برای پاکسازی سم از بدن صورت می‌گیرد، چون که شستشوی معده می‌تواند در تجزیه سم کمک کند که در این حالت در بعضی مواقع برای خارج کردن ترشحات فرد را مجبور به استفراغ یا شستشوی با آب می‌کنیم.
این فوق تخصص گوارش، کبد و مجاری صفراوی، تاثیر مصرف قرص بر اندام‌های کلیه و کبد را بیشتر از سایر ارگانیسم‌های دیگر دانست و اضافه کرد: زردی و یرقان سریعاً در فرد پدیدار می‌شود و اگر بیمار فشار داشته باشد به او مایع تزریق می‌کنند تا فشار خون او تنظیم می‌شود.
وی گفت: اگر اطلاعات به کادر درمان داده نشود، در گام نخست هموگلوبین خون برای مشخص شدن میزان مصرف قرص اندازه‌گیری می‌شود تا برای درمان و پیشگیری از مرگ بیمار میزان تزریق فسفات وریدی مشخص شود.
آبانگاه با تاکید بر نظارت بر عطاری‌ها و آگاهی‌بخشی به شالیزاران و کشاورزان افزود: امکانات پزشکی در ایلام کفاف تشخیص به موقع را نمی‌دهد.
دکتر «رسول دشتی» معاون غذا و داروی دانشگاه علوم پزشکی نیز اظهار کرد: اسم علمی قرص برنج فسفید آلومینیوم است که دارویی به شدت سمی است و از آنجا‌که تهیه دارو طی یک فرآیند کنترل شده توسط معاونت غذا و داروی دانشگاه علوم پزشکی صورت می‌گیرد، خوشبختانه امروز قرص برنج در هیچ داروخانه‌ای پیدا نمی‌شود و براساس قوانین نباید هم موجود باشد چرا که داروخانه از طریق شرکت‌های دارویی تامین می‌شود و قرص برنج در اختیار هیچکدام از شرکت‌های دارویی نیست اما گزارشاتی مربوط به وجود قرص برنج در عطاری‌ها به ما داده شده و اقدام به جمع‌آوری شده است.
معاون غذا و دارو علت وجود قرص برنج در عطاری‌ها را درآمدزایی عنوان کرد و گفت: عطاری‌ها بدون اطلاع و آگاهی از عواقب تهدیدکننده قرص فسفید آلومینیوم اقدام به فروش می‌کنند.
وی تصریح کرد: قرص برنج ماده‌ی دافع حشرات است و برای اینکه حشرات در مواد غذایی رشد نکنند، مفید است اما برای میزان‌های کم برنج نیست، چرا که به شدت سمی است و در انبارهای بزرگ مواد غذایی و به شکل کنترل شده مورد استفاده قرار می‌گیرد.
دشتی با بیان اینکه نباید این دارو به دلیل سمیت بالا در هیچ داروخانه و عطاری وجود داشته باشد، خاطر‌نشان کرد: وجود این دارو در مکان‌های مذکور تخلف محسوب می‌شود و از آن جهت که ممنوعیت آن گوشزد شده، در صورت مشاهده به شدت با متخلفان برخورد می‌شود.
وی ادامه داد: چند قرص برای یک سیلوی بزرگ کافی است و اصلاً توصیه به مصرف خانگی قرص برنج برای جلوگیری از آفت‌زدگی مواد غذایی چون برنج نمی‌شود چون بخار قرص در صورت آزاد شدن ایجاد مسمومیت می‌کند، به همین علت برای مبارزه با حشرات آن هم در سیلوهای بزرگ به کار برده می‌شود.
معاون غذا و داروی دانشگاه علوم پزشکی استان ایلام یادآور شد: در مصرف خانگی به این علت که مدام از برنج برداشته می‌شود و قرص در محیط کمتری باقی می‌ماند، خانم‌ها بر این موضوع واقف نیستند که باید موقع مصرف ماده غذایی ماده سمی را از بافت محصول خارج کنند تا دچار مسمومیت نشوند از طرفی نباید عطاری‌ها برای مقابله با جوندگان و حشرات اقدام به فروش قرص برنج کنند.
«تقی منصوری» مسئول صنف عطاران ایلام در خصوص علت فروش قرص برنج از سوی عطاری‌ها به ایسنا گفت: 35 باب عطاری و مراکز فروش داروهای گیاهی در ایلام وجود دارد که به دلیل توجیه مسوولان اصناف در رابطه با مصرف خطرناک این دارو به شدت اقدامات نظارتی را انجام دهند که به همین دلیل نیز علاوه بر ممنوعیت فروش قرص، نظارت‌ها را به صورت محسوس و نامحسوس انجام می‌دهیم.
مسئول صنف عطاران به وجود چندین مرکز فروش قرص‌های هورمونی در ایلام اشاره کرد که جزو هیچ صنفی محسوب نمی‌شوند و اخطاریه در مورد ممنوع بودن فروش داروها داده شده است، اظهار کرد: این مراکز از صنف مجوز فروش ندارند و احتمال فروش چنین قرصی به دلیل عدم کنترل بازرسان است.
منصوری تاکید کرد: در دراز‌مدت این قرص در عطاری‌ها به فروش می‌رسیده است، اما از چندین سال قبل فروش و حتی نگه‌داری آن در عطاری‌ها ممنوع اعلام شده و در صورت مشاهده با متخلفان برخورد خواهد شد.
منبع: ایسنا
گزارش خطا
آخرین اخبار