کارنامه سفرهای خارجی روحانی در سال 97

کارنامه سفرهای خارجی روحانی در سال 97 حاکی است که رئیس جمهوری در سال گذشته 12 سفر به 10 کشور از مناطق مختلف جهان انجام داد. با این حال حسن ختام سفرهای رئیس دولت دوازدهم عزیمت وی به عراق بود که به دلیل ابعاد سیاسی، اقتصادی ومعنوی تاریخ ساز شد.

به گزارش صدای ایران، روابط خارجی ایران در سالی که گذشت شرایط منحصر به فردی داشته است؛ از سویی دولت ترامپ با اتخاذ سیاست فشار حداکثری به دنبال منزوی کردن ایران از عرصه تعاملات بین المللی بود و از سوی دیگر مجموعه اقدامات دولت و دستگاه دیپلماسی مانع از توفیق دولت ترامپ در دستیابی به این هدف شد. اگرچه از نظر اقتصادی آمریکای ترامپ با استفاده از ظرفیت هایی که داشته فشارهایی را بر مردم ایران اعمال کرد، با این حال در پیپگیری این سیاست نتوانست همراهی موثری از طرف جامعه بین الملل کسب کند به طوری که جلسات شورای امنیت سازمان ملل به اذعان ناظران مسائل بین الملل صحنه انزوای بین المللی دولت ترامپ شد.

تعداد سفرهای انجام شده در سطح سران کشورها و حجم اسناد همکاری که در حضور سران کشورها به امضا رسیده است،نشان می دهد روابط خارجی ایران با وجود فشارهای آمریکا کماکان پویایی خود را حفظ کرده است. 

دیپلماسی فعال جمهوری اسلامی و رویکرد تعامل با جامعه جهانی بویژه همسایگان منجر به برنامه ریزی 12 سفر خارجی به 10 کشور ترکمنستان، جمهوری آذربایجان، ترکیه، چین، سوئیس، اتریش، قزاقستان، آمریکا، روسیه و عراق - میانگین یک سفر در هر ماه - برای رییس جمهوری در سال گذشته شد و در مجموع این سفرها و در حضور وی و مقامات بلندپایه خارجی 54 سند همکاری امضا و مبادله شد.

با توجه به افزایش فشارها و تهدیدهای که آمریکایی ها برای محدود کردن جمهوری اسلامی ایران داشتند و دارند، سفرهایی که رییس جمهوری به این 10 کشور داشت و مقام هایی که در سال 97 در سطوح مختلف به تهران آمدند همواره مورد توجه رسانه ها و تحلیل گران منطقه قرار می گرفت؛ اما سفر بشار اسد رییس جمهوری سوریه به تهران در آخرین ماه سال 97 و همچنین سفر سه روزی رئیس جمهوری به عراق از مهمترین سفرهایی بود که سال گذشته در سطح سران انجام شد.

سفر «برهم صالح» رئیس جمهوری عراق به تهران هم از سفرهای مهمی بود که سال گذشته انجام شد این سفر با توجه به اینکه بعد از انتخابات عراق انجام شد واجد معانی زیادی بود. وی اگر چه در سال های گذشته در مقام معاون نخست وزیر این کشور نیز سفرهایی به ایران داشته و کاملا با زبان، فرهنگ ایرانی و فضای جمهوری اسلامی ایران آشنا است، اما آبان ماه و برای اولین بار به عنوان رییس جمهوری عراق به تهران سفر کرد.

«مایتریپالا سیریسنا» رییس جمهوری سریلانکا و «نیکول پاشینیان» نخست وزیر ارمنستان از دیگر میهمانان و از مقام های عالیرتبه خارجی بودند که در چهارچوب سفر رسمی در طول سال گذشته به تهران آمدند، با رییس جمهوری دیدار و به ترتیب پنج و 2سند همکاری مشترک با مقامات تهران امضاء و تبادل کردند.

**اجلاس سه جانبه تهران 
اواسط شهریورماه 97 اجلاس سه جانبه سران روسیه، ترکیه و ایران در قالب مذاکرات آستانه برای بحران سوریه در تهران برگزار شد. نشستهایی که سال گذشته سه بار در سطح سران در پایتختهای سه کشور برگزار شد.این نشست‌هادر واقع حلقه تکمیل کننده نشست‌های مذاکرات صلح آستانه است که تاکنون 11 دور از آنها برگزار شده است.

نحوه مبارزه با تروریست‌ها بویژه در منطقه ادلب،‌ راهکار تداوم کمک‌های انسان‌دوستانه و تدوین قانون اساسی سوریه و چگونگی پایان دادن به بحران سوریه، مهم‌ترین محورهای مذاکرات آستانه و نشست‌های سران سه کشور ایران، روسیه و ترکیه بوده است.

در این نشست روسای جمهور سه کشور در یک بیانیه مشترک با تاکید بر پایبندی مستحکم و مستمر خود به حاکمیت، استقلال، وحدت و تمامیت ارضی جمهوری عربی سوریه و همچنین اهداف و اصول منشور ملل متحد، احترام به این اصول را از سوی همگان ضروری دانستند.روحانی در تهران به شکل جداگانه با همتایان روسی و ترکیه خود نیز دیدار کرد.

به نوشته ایرنا، اجلاس روسای مجالس ایران، افغانستان، پاکستان، ترکیه، چین و روسیه نیز از دیگر رویدادهای بی المللی بود اواسط آذر ماه سال گذشته در تهران برگزار شد که با حضور و سخنرانی رئیس جمهور برگزار شد و در حاشیه آن دیدارها و گفت و گوهای جداگانه ای با مقامات عالی شش کشور منطقه انجام شد.

سال گذشته همچنین رئیس مجلس جمهوری آذربایجان، وزیر اقتصاد ترکیه و وزیران خارجه سوریه و ترکمنستان و کره شمالی نیز از مقاماتی بودند که ضمن سفر به تهران و دیدار با همتایان ایرانی خود با روحانی دیدار و گفت و گو کردند.

**سفرهای خارجی رئیس جمهوری از نوروز آغاز شد
برنامه های سفر روحانی از همان ابتدای نوروز 97 و به رسم همسایگی و قرابت فرهنگی و تاریخی با عزیمت به ترکمنستان آغاز شد؛ هفتم فروردین ماه حجت الاسلام والمسلمین روحانی به دعوت رسمی«قربانقلی بردی محمداف» رئیس جمهوری ترکمنستان عازم عشق آباد پایتخت این کشور شد؛ سرزمینی در شمال شرقی ایران با مرز همجواری حدود یکهزار کیلومتر.
تقویت روابط با همسایگان همواره در صدر سیاست‌های اصولی دولت تدبیر و امید بوده است و سفر به عشق آباد و امضای 13 سند همکاری بیانگر تداوم این رویکرد و توجه دولت دوازدهم به حوزه تمدنی زبان فارسی است. 
ایران و ترکمنستان طی 26 سال گذشته و از زمان برقراری روابط دیپلماتیک دو کشور بیش از 200 سند همکاری امضاء کرده اند و اسناد جدید در حوزه فرهنگی، علمی، اقتصادی و حمل و نقل به امضاء رسید.
روحانی یک روز پس از سفر به ترکمنستان، از ساحل شرقی خزر عازم بندر باکو پایتخت جمهوری آذربایجان در ساحل غربی دریاچه شد؛ سفری دو روزه به دعوت رسمی «الهام علی اف» رئیس جمهوری این کشور با دستاوردهای نوروزی؛ امضاء 8 سند و یادداشت تفاهم همکاری برای تعمیق و گسترش روابط تهران و باکو در حوزه بهداشت، مبادلات فرهنگی، انرژی و اکتشاف نفت، حمل و نقل ریلی ارمغان سفر به باکو بود.

** ترکیه بیشترین مقصد سفرهای رییس جمهوری
رفت و آمد با همسایگان رسم فرهنگی دیرینه و یک اصل دیپلماتیک و راهبردی است؛ جدا از روابط تاریخی با همسایه شمال غربی، نقش ترکیه در حل بحران سوریه از سوی دیگرمنجر شد این کشور بیشترین مقصد سفرهای خارجی روحانی در سال 1397 باشد. به طوری که وی در سال گذشته سه بار به ترکیه - دوبار به آنکارا و یک بار هم به استانبول- سفر کرد.
نخستین سفر رییس جمهوری به دعوت رسمی «رجب طیب اردوغان» برای شرکت در دومین اجلاس سه جانبه رییسان جمهوری روسیه، ترکیه و ایران، با محوریت موضوع سوریه در اواسط فروردین 97 انجام شد و مطابق نشست قبلی علاوه بر شرکت و سخنرانی و کنفرانس خبری سران سه کشور، روحانی دیدارهای جداگانه ای نیز با ولادیمیر پوتین و رجب طیب اردوغان همتایان روسی و ترکیه ای خود داشت.
دومین سفر رئیس جمهوری به ترکیه در اردیبهشت ماه به مقصد استانبول، و برای شرکت در اجلاس سران کشورهای عضو سازمان همکاری های اسلامی صورت گرفت؛ تحولات فلسطین و بررسی اقدامات جنایتکارانه رژیم صهیونیستی در کشتار مردم مظلوم فلسطین دستور کار این دوره از اجلاس بود که به صورت فوق العاده برگزار شد.
رییس جمهوری در این اجلاس با ارائه 6 ابتکار و پیشنهاد عملی، از همه مسلمانان و دولت های اسلامی خواست با وحدت در عمل و همکاری و همراهی در ساختن منطقه ای قوی تر و پایدارتر و دوری از منازعات بیهوده و فرساینده، زمینه پایان اشغالگری را فراهم ساخته و منطقه پهناور خاورمیانه و آسیای غربی را یکبار دیگر به مکان همزیستی ادیان ابراهیمی تبدیل کنند.
اما سفر سوم رییس جمهوری به ترکیه هفت ماه بعد در آذرماه 97 انجام شد؛ این سفر به مقصد آنکارا و برای شرکت در پنجمین جلسه شورای عالی روابط راهبردی ایران و ترکیه بود؛ در این نشست دو سند همکاری به امضاء بین مقامات تهران – آنکارا به امضاء رسید.
ایده تشکیل شورای عالی روابط راهبردی دو کشور نتیجه اولین سفر روحانی به ترکیه در دولت یازدهم بود و بر اساس آن روسای جمهوری اسلامی ایران و ترکیه روابط 30 میلیارد دلاری را هدف گذاری کردند.

** اجلاس شانگهای و نشست کشورهای حاشیه خزر
رئیس جمهوری در سال گذشته دو سفر دیگر، یکی در ماه های خرداد و مرداد 97 انجام داد. روحانی خرداد ماه برای حضور در اجلاس سران همکاری شانگهای به پکن پایتخت چین در شرق آسیا سفر کرد.
حضور در اجلاس و سازمان های منطقه ای نشان می دهد موقعیت راهبردی ایران در پیوند شرق وغرب از یک سو و شمال و جنوب از سوی دیگر، فرصت مناسبی را فراهم می کند تا با بهره گیری از امکانات بندری در خلیج فارس و دریای عمان و شبکه حمل و نقل ریلی در کشور، زمینه اتصال شرق آسیا به آسیای میانه و اروپا از طریق کریدور شمال- جنوب و جنوب - غرب فراهم می کند.
تلاش دیپلماتیک مقامات دولت آن هم در سطح عالی و در جایگاه سران در چنین اجلاسی، بیانگر آن است که جمهوری اسلامی به نقش خود در برقراری صلح و ثبات و توسعه منطقه ای واقف بوده و با توجه به ظرفیت های قابل توجه خود همچون جمعیت جوان و تحصیل کرده، منابع غنی انرژی، معادن بی شمار و موقعیت ژئوپولیتیک، به عنوان شریکی مستقل و مطمئن آماده گسترش همکاری های اقتصادی منطقه ای و بین المللی است. 
رییس جمهوری در سفر به چین که چهار روز طول کشید،علاوه بر سخنرانی در اجلاس شانگهای، با «ممنون حسین»، «ولادیمیر پوتین»، «محمد اشرف غنی»، «الکساندر لوکاشنکو» و «خالتما باتولگا» رییسان جمهوری پاکستان، روسیه، افغانستان، بلاروس و مغولستان و همچنین «نارندرا دامورداس مودی» نخست وزیر هند نیز دیدار و گفت و گوکرد. 
مقامات ایران و چین در حاشیه این اجلاس که هجدهمین دوره آن بود، در حضور «حسن روحانی» و «شی جین پینگ» رئیسان جمهوری دو کشور با هدف توسعه بیش از پیش مناسبات، چهار سند و یادداشت تفاهم همکاری در حوزه پیشگیری و مبارزه با تولید غیرقانونی، قاچاق و سوء مصرف مواد مخدر، داروهای روان گردان و پیش سازها، تفاهم نامه فیمابین سازمان بورس و اوراق بهادر و طرح کمربند و راه امضا کردند.
دکتر روحانی مرداد ماه نیز برای شرکت در پنجمین اجلاس سران پنج کشور حاشیه خزر قزاقستان سفر کرد؛ این نشست برای امضاء کنوانسیون 24 ماده ای رژیم حقوقی دریای خزر با حضور سران کشورهای ایران، روسیه، قزاقستان، آذربایجان و ترکمنستان در شهر آکتائو قزاقستان برگزار شد، این سند که در اکتائو قزاقستان به تایید سران پنج کشور حاشیه خزر رسید، در تاریخ هفتم شهریور 97 به تصیب هیات وزیران رسید.

**سفر اروپایی روحانی و امضا 7 سند همکاری در برن و وین
پیش از سفر به قزاقستان، رئیس جمهوری در تیرماه به دو کشور سوئیس و اتریش نیز سفر کرده بود؛ این سفر با هدف تحکیم روابط با کشورهای اتحادیه اروپا از جمله سوئیس و اتریش و استفاده از ظرفیت های گسترده همکاری برای تقویت روابط تهران با برن و وین صورت پذیرفت.

در جریان این سفر چهار روزه اروپایی مقامات ایران و سوییس 3 سند همکاری در حوزه علمی، اقتصادی و بهداشتی امضا کردند؛ همچنین 4 تفاهم نامه همکاری میان مقامات ایران و اتریش در زمینه های حمل و نقل، مدیریت منابع آب، انرژی های تجدیدپذیر و همکاری معدنی که در حضور رئیس جمهوری ایران و صدراعظم اتریش به امضا رسید، رهاورد سفر به وین بود.

**رهاوردهای سفر روحانی به نیویورک 
رئیس جمهوری مهر ماه سال گذشته برای سخنرانی در هفتاد و سومین اجلاس مجمع عمومی سازمان ملل متحد تهران راهی نیویورک شد.سخنرانی و تبیین مواضع جمهوری اسلامی ایران در خصوص آخرین تحولات منطقه‌ای و بین المللی در مجمع عمومی، سخنرانی در اجلاس صلح برای بزرگداشت نلسون ماندلا در صحن عمومی سازمان ملل و دیدار و گفت و گو با رییسان جمهوری کوبا، بولیوی، سوییس و ونزوئلا و نخست وزیران کشورهای نروژ ارمنستان، بلژیک انگلیس و مالزی و ایتالیا و رییس اجرایی هیات دولت افغانستان و مدیر اجرایی صندوق بین المللی پول و رییس کمیته بین المللی المپیک، از مهمترین برنامه های حضور پنج روزه رئیس جمهوری در آمریکا بود.

سفر روحانی فرصتی بود تا هم مواضع جمهوری اسلامی ایران تا حد امکان برای جهان تبیین ،و هم با بسیاری از کشورها در درباره روابط دوجانبه و تحکیم مناسبات صحبت شود؛ جلسه شورای امنیت هم درست برعکس نیت و نقشه آمریکایی ها برای سوءاستفاده از ریاست دوره ای شان بر این شورا به نشستی برای حمایت قاطع از برجام تبدیل شد.

سفر سال گذشته دکتر روحانی یک رهاورد دیگر هم داشت؛ اثر تاریخی سردیس هخامنشی مربوط به 2 هزار و 500 سال قبل که در آمریکا بود، بازپس گرفته شد و به عنوان اثر تاریخی که متعلق به ملت ایران است همراه رئیس جمهوری به کشور برگردانده شد. 

** اجلاس سوچی، نشست ورشو را خنثی کرد
چهارمین نشست روحانی، پوتین و اردوغان روسای جمهوری ایران، روسیه و ترکیه این بار در بندر سوچی در روسیه اواخر بهمن ماه و در شرایط خاصی برگزار شد، هیاهو و تبلیغاتی که آمریکایی ها برای نشست ورشو به راه انداخته بودند عملا تحت الشعاع اجلاس سوچی قرار گرفت. 

نشست های سه جانبه به طور کلی با هدف بررسی روند و نتایج مذاکرات آستانه و آغاز فرایند های سیاسی داخلی در سوریه با محوریت تبادل نظر مبارزه مشترک با تروریسم منطقه ای و بازگرداندن آرامش، بازگشت آوارگان و برقراری ثبات سیاسی در سوریه است؛ نتایج مذاکرات موسوم به روند آستانه و آغاز فرآیندهای سیاسی داخلی، تمامیت ارضی، حاکمیت اراده عمومی مردم سوریه و همچنین همکاری در دوران بازسازی این کشور است.

اگر چه بحران سوریه موضوع این نشست ها بوده است، اما در حاشیه آن دیدارهای دو جانبه هم انجام شد و روحانی در دیدار های جداگانه با رییسان جمهوری ترکیه و روسیه دیدار و درخصوص مسائل دو جانبه، منطقه ای و بین المللی بحث و تبادل نظر کرد.

** روحانی در روز روشن به عراق سفر کرد
عراق آخرین مقصد سفرهای خارجی رئیس جمهوری در سال 97 بود؛ سفری تاریخی که در ششمین سال ریاست جمهوری روحانی انجام شد و در همان ساعات اولیه بازتاب جهانی پیدا کرد و در فضای مجازی با هشتگ «سفر در روز روشن» بین کاربران شبکه های اجتماعی دست به دست شد؛ «روز روشن» طعنه و کنایه ای به سفر مخفیانه و شبانه دونالد ترامپ به عراق در چند ماه قبل بود که به طورغیرمنتظره و خارج ازعرف دیپلماتیک به عراق سفر کرده بود.

ترامپ در جریان این سفر شبانه در پایگاه عین الاسد با اذعان به محرمانه بودن این سفر گفت:«خیلی غم انگیز است، هفت تریلیون دلار در خاورمیانه هزینه کنی و بعد ناچار باشی در کمال پنهان کاری به این منطقه بیایی و هر کاری انجام دهی تا سالم به مقصد برسی.»

سفر رئیس جمهوری به عراق ابعاد و دستاوردهای سیاسی و اقتصادی داشت؛ «رایگان شدن روادید» مسافران و تجار و بازرگانان و گردشگران دو کشور و تعهد طرفین به اجرای پیمان 1975 و لایروبی سریع رودخانه مرزی از برجسته ترین رهاوردهای آخرین سفر خارجی در سال 97 بود که به قول محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه که همراه رییس جمهوری به عراق رفته بود و در حساب توییتری خود نوشت:«امروز رهبران دو کشور اعلامیه تاریخی مشترکی صادر کردند که یکی دیگر از بقایای جنگ صدام (بر ضد مردم ایران) را از میان برداشت.»

حل مسائل مرزی ایران و عراق، احیای معاهده 1975 (الجزایر) و لایروبی اروند رود (شط العرب) برای دو کشور و به ویژه منطقه جنوب ایران و از طرفی با وجود سفر سالیانه بیش از 3 میلیون عراقی به ایران و بیش از دو میلیون نفر زائر ایرانی به عراق، توسعه گردشگری از نظر اقتصادی، فرهنگی و حتی سیاسی از اهمیت زیادی برخوردار است، که رایگان شدن روادید سفر به دو کشور، می تواند در توسعه گردشگری و افزایش تعداد مسافران و زائران و کاهش اتکای اقتصاد به نفت موثر باشد .

توافق در زمینه همکاری در حوزه انرژی، برق و نفت و گاز ،کاهش تعرفه های تجاری و حتی حذف تعرفه برخی اقلام و همچنین احداث شهرک های صنعتی در مرزهای دو کشور، تسهیل صدور روادید تجاری فعالان اقتصادی در چهارچوب امضای پنج سند و توافق نامه همکاری، در ششمین سال کاری دولت تدبیر و امید و نخستین سفر رییس جمهوری به عراق در این دوران، خیر و برکاتی بوده که حاصل این «سفر روحانی» است که خداوند نصیب دو ملت کرد.

سفر سه روزه رییس جمهوری اسلامی ایران به عراق جدا از دستاوردهای اقتصادی و سیاسی، سفری «معنوی و روحانی» بود؛ تشرف به حرم های مقدس و زیارت مضجع شریف امامان(ع) در شهرهای کاظمین، کربلا و نجف، این سفر سه روزه تاریخی را معنوی و روحانی کرد.

روحانی همچنین در نجف اشرف با حضور در بیت آیت الله العظمی سیدعلی سیستانی در نجف اشرف، با این مرجع عالیقدر شیعیان دیدار و سپس با آیات عظام «محمد اسحاق فیاض» ، «بشیر نجفی» و «محمدسعید حکیم» نیز دیدار و گفت و گو کرد.

مروری بر رفت آمدهای دیپلماتیک در سطح سران و سطوح پایین تر نشان می دهد که دولت دوازدهم در راستای تنوع بخشی به شرکای خود سفرهایی به کشورهای مختلف داشته و میزبان مهمانانی از کشورهای مختلف بوده است با این حال گذشته از مشارکت جدی در اجلاس سران آستانه، ارتباط موثر با همسایگان اولویت نخست دولت بوده است به طوری که نخستین سفر وی به کشور ترکمنستان بود و آخرین سفر وی هم به عراق انجام شد. هرچند این سفرها تنها ظاهر روابط پویای ایران با کشورهای دیگر و همسایگان است و رفت و آمدهای گسترده ای در سطوح پایین تر بین مقامات مختلف اجرایی برقرار بوده است.