تفاوت کارمزد تسهیلات قرض الحسنه با سود تسهیلات بانکی

به گزارش صدای ایران چندی پیش مباحثی در رابطه با کارمزد تسهیلات قرض الحسنه و نحوه محاسبه آن توسط برخي از مراجع عاليقدر عظام مطرح شد؛ در همين رابطه و به منظور تبيين نحوه محاسبه کارمزد تسهيلات قرض الحسنه و تفاوت آن با سود تسهيلات بانکي به سراغ دکتر مرتضي اكبري مديرعامل بانك قرض الحسنه مهرايران به عنوان نخستين و بزرگترين بانك قرض الحسنه كشور آمديم و با او به گفتگو نشستيم كه در زير بخش هايي از اين گفتگو را مطالعه مي كنيد.

لطفاً برای مخاطبان بفرمایید، کارمزد تسهیلات قرض الحسنه چيست و محل مصرف آن در بانک ها کجاست؟
کارمزدهای بانکی، هزینه های اسمي براي تنظيم و نگهداري حساب هاي مختلف و خدمات معاملات جزئي مشتريان است که جهت پوشش هزينه هاي جاري و عملياتي بانک ها تعريف شده است.
در بانک های قرض الحسنه تسهیلات اعطایی بدون سود و تنها در قبال دريافت کارمزد صفر تا ۴ درصد پرداخت مي شود. اين کارمزد به پوشش هزينه هاي عملياتي بانک هاي قرض الحسنه از قبيل: تامين و نگهداري زيرساخت هاي فني و نرم افزاري هزينه هاي جاري نگهداري شعب مانند: نيروي انساني، اجاره بهاء، تلفن، برق، گاز و ... اختصاص پيدا مي كند.

مبانی قانونی محاسبه و دریافت کارمزد تسهیلات قرض الحسنه چيست؟
شورای پول و اعتبار در بخشنامه نب/۲۹۹۰/۲۱ مورخ ۸/۷/۱۳۶۳ بانک ها را ملزم به دریافت کارمزد برای اعطای تسهيلات قرض الحسنه کرده و نحوه دريافت اين کارمزد و چگونگي اعطاي قرض الحسنه را تبيين نموده است؛ در بند ۳ از يكهزار و بيست و چهارمين صورتجلسه شوراي پول و اعتبار ذكر شده است كه «كارمزد قرض الحسنه در ابتداي پرداخت قرض الحسنه و نيز در سالروز هاي بعدي نسبت به مانده و مدت، از گيرنده تسهيلات دريافت شود»؛ در اين صورتجلسه آمده است كه به منظور تقسيط و وصول مبلغ قرض الحسنه اعطايي، سال هاي دوره بازپرداخت قرض الحسنه به جاي دوازده ماه، يازده ماه در نظر گرفته مي شود و در هر سال يك قسط براي وصول كارمزد اختصاص مي يابد. به طور مثال: براي قرض الحسنه اعطايي با دوره بازپرداخت سي و شش ماهه مبلغ قرض الحسنه در سي و سه قسط، (مبلغ هر قسط= ۳۳ ÷ مبلغ قرض الحسنه اعطايي) و كارمزد متعلقه در سه قسط اول، سيزدهم و بيست و پنج تقسيط و وصول مي شود. 

عملکرد بانک قرض الحسنه مهرایران در این باره چگونه است؟
بر اساس قانون، بانک های قرض الحسنه از محل دریافت این کارمزدها حق شناسایي سود را ندارند و چنانچه درآمد حاصل از کارمزدهاي اکتسابي تمامي هزينه هاي عملياتي را پوشش بدهد اين بانك ها ملزم هستند تا كارمزد خود را كاهش دهند.
در حال حاضر بانک قرض الحسنه مهر ایران علیرغم اینکه برای پوشش هزينه هاي جاري خود هيچگونه منبع درآمدي (شرکت داري، بنگاه داري و ...) را غير از دريافت کارمزد تسهيلات ندارد، در بسياري از بخش ها مانند: ارائه طرح هاي تسهيلاتي به مددجويان سازمان هاي حمايتي، پرداخت وام به نيازمندان مناطق محروم و كمتر برخوردار كشور و همينطور دانشجويان مقاطع مختلف تحصيلي تسهيلاتي با كارمزد صفر، ۲ يا ۳ درصد پرداخت مي كند.

تفاوت کارمزد وام های قرض الحسنه با سود سایر تسهیلات بانکی در چيست؟
باید در نظر داشت که فرمول نحوه محاسبه کارمزد وام قرض الحسنه متفاوت از فرمول محاسبه سود تسهیلات دیگر می باشد. فرمول محاسبه سود تسهيلات براي تسهيلات غير از قرض‌الحسنه تقريبا شبيه به هم و کاملاً متفاوت از کارمزد تسهيلات قرض‌الحسنه است. بنابراين اشتباهي كه بسياري از مشتريان و تسهيلات‌گيرندگان انجام مي‌دهند اين است كه با فرمول‌هاي ساير تسهيلات داراي سود، كارمزد تسهيلات قرض‌الحسنه را محاسبه مي‌كنند و با توجه به مغايرت پيش آمده فكر مي‌كنند سيستم بانكي به آنها دروغ گفته و سود تسهيلات آنها بيشتر از ۴ درصد مي‌باشد. 

محاسبه کارمزد بر اساس چه فرمولی انجام می شود؟
با این توصیف همانطور که قبلاً عرض کردم بر اساس قانون، کارمزد تسهیلات قرض الحسنه بر اساس مانده وام دریافتي در پايان دوره ساليانه محاسبه مي شود، نه بر مبناي مبلغ کل تسهيلات در تمامي سال هاي بازپرداخت اقساط آن. بر اين اساس كارمزد سال هاي مختلف تسهيلات قرض الحسنه از فرمول زير محاسبه مي شود:
کارمزد سال اول(قسط ۱)=(۱۰۰*۱۲/(تعداد ماه های سال)*(درصد کارمزد وام قرض الحسنه)*(مبلغ تسهیلات قرض الحسنه)
کارمزد سال دوم(قسط ۱۳)=(۱۰۰*۱۲/(تعداد ماه های سال)*(درصد کارمزد وام قرض الحسنه)*(مانده سال دوم تسهیلات قرض الحسنه)
کارمزد سال سوم(قسط ۲۵)=(۱۰۰*۱۲/(تعداد ماه های سال)*(درصد کارمزد وام قرض الحسنه)*(مانده سال سوم تسهیلات قرض الحسنه)

باتوجه به اخذ کارمزد های اندک در بانک های قرض الحسنه، آیا بانک قرض الحسنه مهرایران توانايي ايفاي نقش خود در حوزه هاي مسئوليت اجتماعي را داشته است؟
باتوجه به رسالت و ماموریت ذاتی بانک های قرض الحسنه، این بانک ها نقش بسزايي در توانمندسازي اقشار آسيب پذير جامعه و کمک به بهبود شرايط و رونق اقتصادي در مناطق محروم و كمتر برخوردار كشور ايفا كرده اند. در اين راستا، بانك قرض الحسنه مهرايران در طول يازده سال عملكرد موثر خود بيش از ۴ ميليون و ۲۰۰ هزار فقره تسهيلات قرض الحسنه به ارزش ۳۳۰ هزار ميليارد ريال پرداخت كرده است كه از اين ميزان ۷۳ هزار و ۲۰۰ فقره تسهيلات به ارزش ۴ هزار و ۴۸۰ ميليارد ريال به مددجويان كميته امداد امام خميني (ره)، ۳۳ هزار فقره تسهيلات به معاونت امور زنان رياست جمهوري به اعتبار هزار ميليارد ريال، ۷ هزار و ۴۰۰ فقره تسهيلات به اعتبار ۸۴۲ ميليارد ريال به تسهيلات اشتغالزايي بنياد بركت، ۷ هزار و ۹۰۰ فقره تسهيلات به اعتبار ۴۰۵ ميليارد ريال به تسهيلات مسكن روستايي بنياد مسكن انقلاب اسلامي و بالغ بر ۶ هزار و ۶۰۰ فقره تسهيلات به اعتبار ۷۶۸ ميليارد ريال به مددخواهان بهزيستي، اعطاء شده است و مابقي نيز به ساير اقشار مردم به ويژه قشر متوسط به پايين جامعه تسهيلات داده شده است. اين بانك تنها از ابتداي سال ۱۳۹۷ تا كنون به بيش از يك ميليون نفر وام قرض الحسنه اعطا كرده است.

محورهای اصلی فعالیت های بانک قرض الحسنه مهرايران در چه راستايي ترسيم شده است؟
اعطای تسهیلات قرض الحسنه اشتغال، کارآفرینی و کسب و کارهاي خرد و خانگي، پرداخت تسهيلات قرض الحسنه توانمندسازي زنان با الويت زنان سرپرست خانوار، اعطاي تسهيلات قرض الحسنه توانمندسازي و اشتغال روستائيان، توانمندسازي مددجويان سازمان حمايتي همچون کميته امداد امام خميني(ره)، سازمان بهزيستي، بنياد مسكن انقلاب اسلامي، سازمان امور زندانها و اقدامات تأميني و ...، اعطاي تسهيلات قرض الحسنه توانمندسازي كارگران مراكز توليدي و صنعتي، توانمندسازي دانشجويان و دانشگاهيان، اعطاي تسهيلات قرض الحسنه كمك هزينه مسكن، كمك هزينه درمان و توانمندسازي كاركنان مراكز دولتي، عمومي و خصوصي تنها بخشي از مسئوليت هاي اجتماعي و ماموريت هاي بانك قرض الحسنه مهرايران است كه به ويژه با هدف محروميت زدايي در مناطق محروم و كمتر برخوردار كشور در دستور كار قرار دارد.

باتوجه به درآمد پایین حاصل از اخذ کارمزدهای قرض الحسنه و هزینه هاي بالاي تامين زيرساخت براي خدمات الکترونيک، عملکرد بانك در اين بخش به چه صورت است؟
تکنولوژی های الکترونیکی، تاثيرات بسياري بر شيوه زندگي ما داشته و اين تغييرات در صنعت بانکداري به وضوح قابل مشاهده است. در عصر حاضر بانك‌ها دستخوش تغييراتي هستند كه پيشتر در تاريخ خود تجربه نكرده بودند. اين تغييرات هم بر ساختار صنعت و هم ماهيت رقابت تاثير شگرف داشته است.
بانک ها با توجه روزافزون به ارائه خدمات بانکی از طریق ابزارهای الکترونیکي با هدف تسهيل فرآيند خدمات‌رساني به مردم و كاهش هزينه‌هاي بانكداري هزينه هاي زيادي را در اين زمينه متحمل شده اند و بنابراين استفاده از ابزارهاي بانكداري الكترونيك مانند: دستگاه هاي خودپرداز، پايانه هاي پوز فروشگاهي، درگاه هاي پرداخت اينترنتي، موبايل بانك، اينترنت بانك و به صورت كلي خدمات مبتني بر اينترنت، نقش بسزايي در تسهيل امور روز مره مردم و تقويت آسايش آنان در برخورداري از خدمات بانكي را مهيا نموده است.

خوشبختانه بانک قرض الحسنه مهرایران در عرصه خدمات بانکداری الکترونیک و توجه به ترویج بانكداري سبز در شبكه بانكي كشور پيشگام است و علاوه بر اينترنت بانك و موبايل بانك، با راه اندازي سامانه هاي آنلاين افتتاح حساب، درخواست تسهيلات، معدل گيري امتياز وام قرض الحسنه و ... ميزان مراجعه حضوري به شعبه را به حداقل رسانده است. 

به نظرم بانک ها به جهت خدمات بانکداری الکترونیک خدمات بسیار ارزشمند و تاثیرگذاري را به جامعه و مردم ارائه مي كنند كه شايد نياز است اين نوع از خدمات بانك ها بيشتر براي عموم مردم بازگو شود.
شما تصور کنید یک روز و یا نه حتی يک ساعت خدمات الکترونيك بانك ها قطع شود؛ چقدر رفت و آمد افزايش مي يابد؟ صف انتظار در بانك ها چقدر افزايش مي يابد؟ شهروندان چقدر اتلاف وقت و زمان دارند؟ چه ميزان به آلودگي هوا افزوده مي شود؟ شايد فقط فكر كردن به اين پرسش ها نشان دهد كه بانك چه خدمتي را براي آسايش و راحتي جامعه ارائه مي دهند؟

برای کاهش کارمزد تسهیلات قرض الحسنه چه راهکاری وجود دارد؟
باتوجه به تاکید اسلام بر موضوع قرض الحسنه در صورتی که منابع مالی دولت و نهادهای عمومي و انقلابي و همچنين وجوهات ديني و به ويژه رهبران فکري که در جامعه تاثير گذارند، به سمت بانك هاي قرض الحسنه هدايت شود، با تقويت منابع قرض الحسنه كشور ديگر حتي نياز به دريافت كارمزد هم نيست.