روزی که 3 میلیون نفر به خیابان ها ریختند
دوشنبه ۱۳ شهریور ۱۳۵۷ یکی از نقاط عطف مهم در تاریخ انقلاب اسلامی مردم ایران بود؛ روزی که اولین تظاهرات مردمی در آستانه پیروزی انقلاب صورت گرفت. ده‌ها هزار نفر از مردم برای شرکت در نماز عید فطر به تپه‌های قیطریه تهران رفتند و پس از اقامه نماز، به راهپیمایی علیه رژیم شاه پرداختند.
آیت‌الله مفتح که به همراه مهندس بازرگان و برخی دیگر از انقلابیون در ماه مبارک رمضان توانسته بود در مسجد قبا بسیاری از مردم را جذب حرکت انقلاب کند، برای ممانعت از رخنه ساواک در برگزاری نماز عید فطر، برنامه‌ریزی برای این مراسم مهم عبادی سیاسی را با اطلاع جمع محدودی همچون حسن اجاره‌دار و جواد مالکی انجام داد.
آیت‌الله دکتر محمد مفتح در شب‌های پایانی ماه مبارک رمضان پس از سخنان خود در مسجد قبا اعلام کرد ساعت ۶ صبح روز عید فطر با پای پیاده از خانه خود به سمت محل برگزاری نماز عید خواهد رفت. همین اعلام کافی بود تا ۱۳ شهریور ۱۳۵۷ هزاران نفر از مردم به سمت خانه او راه افتادند تا دکتر مفتح را تا تپه‌های قیطریه همراهی کنند.
مردم به سربازها گل دادند
همراهی مردم با شهید مفتح تا محل برگزاری نماز عید فطر، خودبه‌خود تبدیل به یک راهپیمایی باشکوه شد. تظاهراتی که در ابتدا همراه با تکبیرهای نماز عید فطر و تکرار این شعارها از سوی مردم بود، پس از آن پلاکاردهایی که آیات قرآن بر آن نوشته شده بود در میان مردم دیده شد و به تدریج شعارهایی علیه رژیم شاه سر داده شد و پلاکاردهایی در مخالفت با رژیم پهلوی دست به دست می‌شد.
در همین راهپیمایی بود که برای اولین بار مردم به سربازهایی که در کنار حسینیه ارشاد ایستاده بودند گل هدیه کردند. این اقدام مردم انقلابی علاوه بر تاثیر فراوان بر سربازها و فرماندهان آنها، اشک از چشمان سربازان جاری کرد.
اقامه نماز عید فطر که اولین قدرت‌نمایی جمعی انقلابیون بود، ساعت ۹ و نیم به امامت شهید مفتح پایان یافت و پس از آن حجت‌الاسلام محمدجواد باهنر به سخنرانی پرداخت. آن‌چنان که در اسناد ساواک آمده، «لحظه به لحظه بر تعداد ۱۲ هزار نفری جمعیت در تپه قیطریه افزوده می‌شد.»
همچنین در اسناد ساواک آمده است که «در ساعت ۹ و ۴۵ دقیقه سخنرانی باهنر خاتمه یافت که یاد شده از دولت انتقاد و مردم را تحریک و اظهار داشت این روش دولت، فریبکارانه است. سپس دکتر مفتح سخنرانی را آغاز نمود و در حال حاضر مشغول سخنرانی می‌باشد. ضمنا جمعیت در حدود ۱۴ هزار نفر در قیطریه حضور دارند.»
اولین راهپیمایی؛ ۳ میلیون نفر
به نوشته روزنامه اطلاعات در فردای عید فطر، «اجتماع عظیم مردم تهران در یکی از نقاط شمالی شهر در پایان مراسم خودبخود به تظاهرات منسجمی تبدیل شد. حرکت مردم به سمت جنوب، شرق و غرب قیطریه با سر دادن شعارهای «الله اکبر» و «زنده باد امام خمینی» و با پخش اعلامیه‌هایی همراه بود.» آمارهای مختلفی از تعداد شرکت کنندگان در این راهپیمایی عظیم منتشر شده است؛ روزنامه اطلاعات این راهپیمایان را بیش از ۳ میلیون نفر ذکر کرده است. با این حال نقل است که در آن روز، شاه از هر کدام از نزدیکان خود درباره راهپیمایی پرسید، آماری بیش از ده هزار نفر نشنید!
با وجود تعداد بسیار زیاد تظاهرکنندگان، اما هیچ اقدام خرابکارانه‌ای رخ نداد. چنانکه در اسناد ساواک آمده است: «خبری از این عده در مورد اقدامات خرابکاری نظیر شکستن شیشه و آتش‌سوزی واصل نگردید.»
مرحوم محمود مرتضایی‌فر که به «وزیر شعار» معروف شد، در مسجد قبا که شهید مفتح در آن سخنرانی می‌کرد، اذان و دعا می‌خواند. او نقل کرده است که «در روز راهپیمایی، از سوی ماموران مورد توهین قرار گرفت و پلیس ایشان را زد، اما مردم راهپیمایی را ادامه دادند.» توهین و ضرب و شتم رهبران راهپیمایی نشانه تلاش ساواک و نیروهای امنیتی برای به انحراف کشاندن اعتراض مردمی است، اما هوشیاری برنامه‌ریزان و شخص شهید مفتح مانع از سوءاستفاده رژیم شاه از تظاهرات مردمی شد.
راهپیمایی روز عید فطر مردم انقلابی را می‌توان اولین حرکت جدی، عمومی و روشن در برابر رژیم پهلوی دانست؛ با این حال علاوه بر تپه‌های قیطریه، دو نماز فطر دیگر نیز در تهران برگزار شد؛ یکی در میدان ژاله به امامت آیت‌الله نوری و نماز دیگر در بیابان‌های کن به امامت آیت‌الله مروارید.
شاه که آن‌روز با هلیکوپتر به تماشای جمعیت میلیونی مردم رفته‌بود و بیشتر از همیشه احساس خطر می‌کرد، 4 روز بعد یعنی 17 شهریور 57 به خیال سرکوب اعتراض‌های مردم، حمام خون به‌راه انداخت. اما کار از کار گذشته‌بود و انقلاب آن‌قدر فراگیر شده بود که او را 4 ماه بعد برای همیشه از ایران فراری بدهد.
آیت‌الله مفتح که به همراه مهندس بازرگان و برخی دیگر از انقلابیون در ماه مبارک رمضان توانسته بود در مسجد قبا بسیاری از مردم را جذب حرکت انقلاب کند، برای ممانعت از رخنه ساواک در برگزاری نماز عید فطر، برنامه‌ریزی برای این مراسم مهم عبادی سیاسی را با اطلاع جمع محدودی همچون حسن اجاره‌دار و جواد مالکی انجام داد.
آیت‌الله دکتر محمد مفتح در شب‌های پایانی ماه مبارک رمضان پس از سخنان خود در مسجد قبا اعلام کرد ساعت ۶ صبح روز عید فطر با پای پیاده از خانه خود به سمت محل برگزاری نماز عید خواهد رفت. همین اعلام کافی بود تا ۱۳ شهریور ۱۳۵۷ هزاران نفر از مردم به سمت خانه او راه افتادند تا دکتر مفتح را تا تپه‌های قیطریه همراهی کنند.
مردم به سربازها گل دادند
همراهی مردم با شهید مفتح تا محل برگزاری نماز عید فطر، خودبه‌خود تبدیل به یک راهپیمایی باشکوه شد. تظاهراتی که در ابتدا همراه با تکبیرهای نماز عید فطر و تکرار این شعارها از سوی مردم بود، پس از آن پلاکاردهایی که آیات قرآن بر آن نوشته شده بود در میان مردم دیده شد و به تدریج شعارهایی علیه رژیم شاه سر داده شد و پلاکاردهایی در مخالفت با رژیم پهلوی دست به دست می‌شد.
در همین راهپیمایی بود که برای اولین بار مردم به سربازهایی که در کنار حسینیه ارشاد ایستاده بودند گل هدیه کردند. این اقدام مردم انقلابی علاوه بر تاثیر فراوان بر سربازها و فرماندهان آنها، اشک از چشمان سربازان جاری کرد.
اقامه نماز عید فطر که اولین قدرت‌نمایی جمعی انقلابیون بود، ساعت ۹ و نیم به امامت شهید مفتح پایان یافت و پس از آن حجت‌الاسلام محمدجواد باهنر به سخنرانی پرداخت. آن‌چنان که در اسناد ساواک آمده، «لحظه به لحظه بر تعداد ۱۲ هزار نفری جمعیت در تپه قیطریه افزوده می‌شد.»
همچنین در اسناد ساواک آمده است که «در ساعت ۹ و ۴۵ دقیقه سخنرانی باهنر خاتمه یافت که یاد شده از دولت انتقاد و مردم را تحریک و اظهار داشت این روش دولت، فریبکارانه است. سپس دکتر مفتح سخنرانی را آغاز نمود و در حال حاضر مشغول سخنرانی می‌باشد. ضمنا جمعیت در حدود ۱۴ هزار نفر در قیطریه حضور دارند.»
اولین راهپیمایی؛ ۳ میلیون نفر
به نوشته روزنامه اطلاعات در فردای عید فطر، «اجتماع عظیم مردم تهران در یکی از نقاط شمالی شهر در پایان مراسم خودبخود به تظاهرات منسجمی تبدیل شد. حرکت مردم به سمت جنوب، شرق و غرب قیطریه با سر دادن شعارهای «الله اکبر» و «زنده باد امام خمینی» و با پخش اعلامیه‌هایی همراه بود.» آمارهای مختلفی از تعداد شرکت کنندگان در این راهپیمایی عظیم منتشر شده است؛ روزنامه اطلاعات این راهپیمایان را بیش از ۳ میلیون نفر ذکر کرده است. با این حال نقل است که در آن روز، شاه از هر کدام از نزدیکان خود درباره راهپیمایی پرسید، آماری بیش از ده هزار نفر نشنید!
با وجود تعداد بسیار زیاد تظاهرکنندگان، اما هیچ اقدام خرابکارانه‌ای رخ نداد. چنانکه در اسناد ساواک آمده است: «خبری از این عده در مورد اقدامات خرابکاری نظیر شکستن شیشه و آتش‌سوزی واصل نگردید.»
مرحوم محمود مرتضایی‌فر که به «وزیر شعار» معروف شد، در مسجد قبا که شهید مفتح در آن سخنرانی می‌کرد، اذان و دعا می‌خواند. او نقل کرده است که «در روز راهپیمایی، از سوی ماموران مورد توهین قرار گرفت و پلیس ایشان را زد، اما مردم راهپیمایی را ادامه دادند.» توهین و ضرب و شتم رهبران راهپیمایی نشانه تلاش ساواک و نیروهای امنیتی برای به انحراف کشاندن اعتراض مردمی است، اما هوشیاری برنامه‌ریزان و شخص شهید مفتح مانع از سوءاستفاده رژیم شاه از تظاهرات مردمی شد.
راهپیمایی روز عید فطر مردم انقلابی را می‌توان اولین حرکت جدی، عمومی و روشن در برابر رژیم پهلوی دانست؛ با این حال علاوه بر تپه‌های قیطریه، دو نماز فطر دیگر نیز در تهران برگزار شد؛ یکی در میدان ژاله به امامت آیت‌الله نوری و نماز دیگر در بیابان‌های کن به امامت آیت‌الله مروارید.
شاه که آن‌روز با هلیکوپتر به تماشای جمعیت میلیونی مردم رفته‌بود و بیشتر از همیشه احساس خطر می‌کرد، 4 روز بعد یعنی 17 شهریور 57 به خیال سرکوب اعتراض‌های مردم، حمام خون به‌راه انداخت. اما کار از کار گذشته‌بود و انقلاب آن‌قدر فراگیر شده بود که او را 4 ماه بعد برای همیشه از ایران فراری بدهد.
منبع: مجله مهر
گزارش خطا
آخرین اخبار