دلایل مخالفان زنگنه و کرباسیان چیست؟

بهراد مهرجو| شعار عوض شده است.

به گزارش صدای ایران از سازندگی، همان نفتی که تا یک سال قبل همه اعلام می‏کردند اقتصاد باید رگ حیاتش را از آن قطع کند، به حلال مشکلات تبدیل شده و تقریبا تمام ارکان نظام سیاسی و اقتصادی ایران در جست‌وجوی راهکاری برای فروش آن هستند. اما بحران واقعی کجاست؟

۱ آنها که نمی‌خرند
بررسی آمارها نشان می‌دهد که میزان فروش نفت ایران از ۱.۵ میلیون بشکه در روز به حدود ۷۰۰ هزار بشکه رسیده است. این عدد طی هفته‌ها و روزهای آینده هم می‌تواند کمتر شود چراکه عملا تمام کانال‌های نقل و انتقال پول به کشور قفل شده ‌است. حتی بانک کونلون چین که شریکی استراتژیک برای ایران به حساب می‌آمد و توسط شرکت نفت چین تاسیس شده بود هم از صف حامیان ایران جدا شده ‌است. براین اساس هر روز وضعیت برای فروش نفت ایران سخت‌تر می‌شود. کره‌جنوبی، هند و چند کشور دیگری که همچنان از ایران نفت می‌خرند هم نمی‌توانند به سهولت پول آن را به کشور بازگردانند.

۲ واقعا فروش نفت صفر می‌شود؟
امکان کاهش فروش نفت ایران به عددی نزدیک به صفر غیرممکن است. حتی در شرایطی از این سخت‌تر و پیچیده‌تر هم ایران موفق به فروش نفت شده ‌است و همچنان هم واسطه‌های فراوانی در جهان برای خرید نفت ایران وجود دارند. با این حال پیش‌بینی اصلی دشواری بیش از حد این مسیر است.

۳ وضعیت تغییری کرده ‌است؟
گزارش‌ها نشان می‌دهد که حضور مسعود کرباسیان در شرکت ملی نفت ایران در افزایش فروش نفت موثر بوده ‌است. برخی منابع این اثرگذاری را به اندازه رشد ۱۰ درصدی فروش نفت می‌دادند. کرباسیان ستاد شرکت ملی نفت ایران را ساماندهی کرده و تمام مدیران نفتی با پیگیری‌ها و قاطعیت او برخط به کارشان می‌رسند. بدنه وزارت نفت که یکی از سخت‌گیرترین ساختارهای بروکراتیک ایران است در مقابل کرباسیان رام شده و تقریبا عزل و نصب‌های او مورد پذیرش عمومی بدنه کارشناسی قرار گرفته ‌است.

کرباسیان بازارها و مشتری‌های نفت ایران را به خوبی می‌شناسد و راهکارها و روش‌هایی تازه برای خروج از بن‌بست پیدا کرده ‌است. او باز هم به روال همیشگی خود بخشی از زمان کاری‌اش را صرف مبارزه با فسادهای مختلف اداری کرده و در این دوره کوتاه هم موفق شده شبکه‌های مویرگی فساد را از میان بردارد. کرباسیان یکی از امیدهای مهم فروش نفت ایران است و اگرچه این بار احتمالا با منافع کلانی درافتاده که هزینه‌های بسیاری روی دستش می‌گذارد.

کرباسیان همانطور که پیش از این هم اعلام کرده بود، همچنان حاضر نشده از حقوق و مزایای نفتی و جایگاهش به طور کامل استفاده کند. همین رفتار او خیلی‌ها را به نتیجه رسانده که در لابی با کرباسیان به بن‌بست می‌رسند.

۴ آیا اروپا به داد ایران می‌رسد؟
تقریبا هیچ کارشناس بی‌طرفی نیست که این گزینه را از تمام تحلیل‌های خود کنار نگذارد. شرکت‌های اروپایی قید همکاری با ایران را زده‌اند. واسطه‌ها فعال شده‌اند که معامله با آنها هزینه‌های زیادی دارد. همراهی جدید اروپا با ایران هم مشکلی را برطرف نکرده‌ است. شرکت‌های اروپایی می‌گویند همکاری با ایران برایشان منافعی به همراه ندارد و ترجیح می‌دهند که در حاشیه بمانند. همین رفتار در نتیجه از تعداد مشتری‌های نفت ایران کاسته و به قول زنگنه تنها ترکیه است که نفت ایران را می‌خرد.

۵ دشمنان داخلی و خارجی موثرند؟
دقیقا در شرایطی که همه توان شرکت ملی نفت صرف یافتن مشتری‌های جدید شده، عده‌ای از افراد صاحب‌نفوذ به‌خصوص در مجلس شورای اسلامی، تلاش‌های اشتباهی را در جهت تضعیف این تکاپو به کار گرفته‌اند. امضای نامه برای استیضاح زنگنه، فشار به رئیس شرکت ملی نفت و در نهایت لابی با مقامات ارشد برای ایجاد تنگناهای بیشتر هیچ منطق اقتصادی ندارد و تنها منافع افراد و پایگاه سیاسی آنها را تضمین می‌کند. گفته می‌شود طی روزهای گذشته چند نماینده مجلس خواهان انتصاب یک گروه از مدیران نفتی بودند و وقتی تلاش‌هایشان بی‌نتیجه ماند، تهدید برای استیضاح و فشار را آغاز کردند.

۶ توسعه متوقف شده است؟
کرباسیان پنج‌شنبه هفته گذشته بازدید از منطقه عسلویه داشت و مدتی قبل هم پروژهای دیگری را افتتاح کرد که هرکدام از میزان وابستگی اقتصاد ایران به خارج از کشور کم می‌کردند. او همزمان تیمی دانشگاهی را مسئول تدوین استراتژی‌های دوران تحریم و پساتحریم کرده است.

در مورد ادامه فعالیت‌های توسعه‌ای در کوتاه‌مدت اتفاقی رخ نمی‌دهد و همچنان این روند ادامه می‌یابد ولی هر روز شرایط سخت‌تر می‌شود و البته که این سختی اقتصاد ایران را از پا درنمی‌آورد. سهم ایران در بازار جهانی نفت قابل حذف نیست ولی وقتی پای واسطه‌ها به میان می‌آید، همه منافع خودشان را دنبال می‌کنند.

۷ چه کسانی از این وضعیت سود می‌برند؟
همان افرادی که تا چند ماه قبل به هر دری زدند تا خودروهای آلمانی را از گمرک ترخیص کنند ولی وزیر قبلی اقتصاد راضی به این کار نشد، امروز در جست‌وجوی روش‌های جدید درآمدی هستند. حلقه تحریم‌ها هرچقدر تنگ‌تر می‌شود، گروه رانت‌جو هم بیشتر به تلاششان اضافه می‌کنند تا روش‌های جدید برای کسب درآمد را پیدا کنند. همین گروه یک ماه قبل مصوبه‌ای از دولت گرفتند که به بعضی خودروها اجازه ترخیص از گمرک می‌داد.

سراب‌های نفتی در ذهن آنها نقش بسته است. از تولیدکننده لوازم خانگی تا واردکننده خودرو برای آینده کاری‌شان برنامه‌های نفتی زیادی دارند که سرسختی زنگنه و کرباسیان به شدت مانع آنهاست.

۸ چرا تندروها به زنگنه می ‌تازند؟
روایت می‌کنند که کل زندگی شخصی زنگنه به عنوان وزیر نفت در سه واحد آپارتمان خلاصه می‌ شود. کرباسیان هم پس از خروج از وزارت اقتصاد به یک واحد ۶۰ متری در خیابان انقلاب تهران رسید. هر دو این مدیران با رانت‌های نفتی و غیرنفتی سروکاری نداشته ‌اند و به همین دلیل هم آسوده خیال به انتقاد از تندروها می ‌پردازند. این دو مدیر در بزنگاه امروز اقتصاد ایران خیالشان از همه آسوده‌تر است.