نگاه ربیعی به اعتراضات دی ماه 96
علی ربیعی، وزیر سابق تعاون، کار و رفاه اجتماعی، نه به عنوان عضو سابق دولت، بلکه به عنوان یک تحلیلگر حوزه سیاسی و امنیت ملی، تحلیلی از حوادث دی ماه 96 ارائه داد.
علی ربیعی، وزیر سابق تعاون، کار و رفاه اجتماعی، نه به عنوان عضو سابق دولت، بلکه به عنوان یک تحلیلگر حوزه سیاسی و امنیت ملی، تحلیلی از حوادث دی ماه 96 ارائه داد.
به گزارش صدای ایران از ایران، او عامل اولیه بروز اعتراضات را زمینه‌های سیاسی و تلاش برای تمسخر دولت از سوی رقبا دانست، اما گفت که باوجود این، نمی‌توان از ریشه‌های این نارضایتی‌ها که همان احساس نارضایتی و بی عدالتی است، غفلت کرد. ربیعی، رویکرد دولت نسبت به اعتراضات را «مدارای بزرگ» توصیف و تأکید کرد که زمینه‌های بروز اعتراضات در آینده همچنان وجود دارد.عضو سابق دولت در گفت‌وگو با «ایسنا» با بیان اینکه اتفاق دی ماه ۹۶ از نظر حجم، اندازه، وسعت و جمعیت درگیر در ناآرامی و همچنین خصوصیت این افراد با ناآرامی‌های قبل سابقه نداشت، اظهار کرد: در ماه‌های منتهی به دی ماه ۹۶ با حصول برجام گرچه یک فرصت اقتصادی خوب در کشور ایجاد شد، اما مانند آنچه که از ۶۰ سال قبل در توزیع نابرابر ثروت شاهد آن بوده‌ایم، توزیع درآمدی که بعد از گشایش برجام صورت گرفت، این نابرابری را کاهش نداد.
وی با بیان اینکه بخشی از دلایل اتفاقات دی ماه ۹۶ با نابرابری و بخشی دیگر با فقر قابل بررسی است، تأثیر نابرابری و بی عدالتی را بیشتر دانست و درباره موضوع بیکاری هم گفت: بیکاری جوانانی که در شهرهای اعتراض کننده حضور داشتند و فقر موجود در آن شهرها، شاید چیزی شبیه بیکاری جوانان در سایر شهرها بود، با این تفاوت که این شهرها نابرابری ادراک شده بیشتری داشتند.
ربیعی درباره مفهوم «ادراک نابرابری» به ویژگی‌های فرهنگی شهرهای فعال در اعتراضات اشاره کرد و افزود: شهرهایی که در آنها اعتراضات شکل گرفت، اغلب از لحاظ فرهنگی فاقد تئاتر، سینما، مجموعه‌های فرهنگی و به نوعی مجموعه‌هایی برای تخلیه انرژی و گذران اوقات فراغت هستند و از ساعت ۵ بعد از ظهر به بعد تبدیل به شهری مرده می‌شوند و افراد ساکن در آنها زندگی اجتماعی و فرهنگی شبانه در شهر ندارند، بلکه در خانه‌های خود حضور دارند و با تلفن‌های هوشمند در دست‌شان در دنیایی زندگی می‌کنند که با واقعیت آنها مطابق نیست.
به گفته این تحلیلگر مسائل سیاسی، استفاده از ابزارهای ارتباطی و فضای مجازی در ساکنان این شهرها به نوعی نابرابری ادراک شده و دگرخویش پنداری در آنها ایجاد و پایه‌های نوعی مقایسه و شورش را فراهم می‌کند، همچنان که بر اساس پژوهش‌های انجام شده مشارکت سیاسی و رأی به دولت وقت در اغلب شهرهایی که در سال ۹۶ شلوغ شدند، کمتر از سایر شهرها بوده است.ربیعی درباره نقش مخالفان دولت در شکل‌گیری اعتراضات اولیه در مشهد نیز به تئوری «مارپیچ سکوت» اشاره کرد و گفت: اتفاقات مشهد، مارپیچ سکوت را شکست و سکوت جمعیت خاموشی که به نوعی زمینه اعتراض در آنها وجود داشت با ماجراهایی که در مشهد اتقاق افتاد، شکسته شد. مطالعات انجام شده، نشان می‌دهد که اعتراضات و ناآرامی‌های اول مشهد که یک جریان سیاسی رقیب و مخالف دولت در آن مشارکت و حضور داشت، آغازگر ناآرامی‌های سایر شهرستان‌ها بود.وی درباره نقش حوزه سیاست در این وقایع، تأکید کرد: یک جریان سیاسی که می‌خواست به نوعی دولت را تحقیر کند و علیه او یک ماجرای خیابانی راه بیندازد، منجر به شکسته شدن مارپیچ سکوت شد، اما مشارکت بقیه شهرستان‌ها به هیچ عنوان از این عامل تبعیت نکرد.
ربیعی با اشاره به اینکه دلخواه این جریان سیاسی نیز این نبود که اتفاقات شهر مشهد به سایر شهرها گسترش پیدا کند، ادامه داد: اما در همان جمعیت شهر مشهد بلافاصله بعد از اینکه شعارها تغییر یافت بازی‌ای آغاز شد که خاتمه آن دست آغاز کنندگانش نبود. در این زمینه یکی از افراد شاخص این جریان در جایی سخنی جالب و مهم مبنی بر عدم توصیه به حضور افراد در خیابان‌ها مطرح کرده و گفته بود که «دیگر خیابان‌ها یک‌طرفه نیست بلکه دو طرفه شده».
این عضو سابق دولت در ادامه تحلیل خود، با بیان اینکه جامعه ۶۰ سال است که در حال تجربه کردن نارضایتی از وضع اقتصادی است و تنها در اوایل انقلاب و در دوره بین سال‌های ۷۶ تا ۸۴ از این نارضایتی‌ها کاسته شده است، گفت: آنچه که امروز به این نارضایتی اضافه شده، این است که احساس می‌شود دیگر آینده خوشبینانه‌ای پیش رو نیست و امید برای حل مسائل کم شده است.
وی، کاهش امید به حل مسائل را ناشی از دو مسأله دعواهای سیاسی و نیز ایجاد بحران دستاورد دانست و تصریح کرد: در چند سال اخیر برخی جریانات سیاسی به صورت مداوم با اعمال فشار بسیار زیاد رسانه‌ای به نوعی موجب شکل‌گیری نوعی یأس اجتماعی در کشور شده‌اند. با توجه به این شرایط امروز امکان بروز نا آرامی‌های موجود در افراد افزایش یافته است و هم از خارج و هم جریانات سیاسی داخلی هر دو در حال حرکت به سمتی هستند که در آن مسیر مردم احساس می‌کنند که چشم‌انداز خوبی برای کشور وجود ندارد.ربیعی در پاسخ به اینکه آیا اعتراضات قابل تکرار هستند و می‌توانند نقش یک آژیر خطر را ایفا کنند؟ اظهار کرد: اتفاقات محتمل و تکرار پذیر هستند؛ چراکه همچنان علت بروز آنها باقیست و با هر اثر پروانه‌ای امکان بروز آنها وجود دارد؛ اما این که آیا این اعتراضات شبیه اعتراضات دوران انقلاب است، باید بگویم خیر.وی، اتفاقات دی ماه ۹۶ را از جنس شورش‌های محدود دانست و درباره سر دادن شعارهای ارتجاعی به نفع رژیم سابق نیز گفت: بیان این شعار ناشی از این است که نوعی تفکر عمیق نسبت به آینده در ایرانیان شکل نگرفته است؛ گرچه جریاناتی مانند شبکه‌های تلویزیونی من و تو و ایران اینترنشنال تمایلات بسیاری برای پرداختن به این شعار داشتند، اما عمده تحلیلگران دنیا سهم این شعار را بسیار ناچیز عنوان کردند.ربیعی شعار «نه اطلاح‌طلب و نه اصولگرا» را هم ناشی از ناامیدی از این دو جریان و به نوعی بیان تمایل برای گذر از این جریانات دانست، اما تأکید کرد که توده‌های ناراضی اساساً شعارشان در حوزه معیشت و بر اساس ادراک شخصی‌شان از مسائل است. به نظر من باید شعارهای نخبگان را از شعارهای توده‌ها جدا کرد.
عضو سابق دولت درعین حال، با اشاره به اینکه در مواجهه با اعتراضات، مدارایی بزرگ صورت گرفت و بیشتر نیروی انتظامی وارد شد، این امر را ناشی از استراتژی دولت دانست و تصریح کرد: به طور اساسی هیچ دستوری برای سرکوب بیشتر وجود نداشت و بنا بر مدارا بود. نکته جالبی هم که وجود داشت این بود که در آن زمان بسیاری از خطبه‌های نمازهای جمعه در حمایت از معترضان بود و بسیاری از افراد شاخص شهرهای معترض نیز از معترضان حمایت می‌کردند؛ علت این حمایت‌ها نیز ممکن است این باشد که به نوعی مخاطب اعتراضات را دولت می‌دانستند.وی با بیان اینکه در ناآرامی‌هایی که علت معیشتی و اقتصادی دارد، به جز شنیدن صدا و همراهی کردن به نحوی که معترضان احساس کنند که تصمیم گیران به نحوی با آنها مشارکت می‌کنند، مسیر دیگری را توصیه نمی‌کنم، ادامه داد: جامعه تا حدودی دچار ناامنی روانی شده است؛ چراکه آنچه را که انتظار داشت، نتوانسته به دست بیاورد.
به گزارش صدای ایران از ایران، او عامل اولیه بروز اعتراضات را زمینه‌های سیاسی و تلاش برای تمسخر دولت از سوی رقبا دانست، اما گفت که باوجود این، نمی‌توان از ریشه‌های این نارضایتی‌ها که همان احساس نارضایتی و بی عدالتی است، غفلت کرد. ربیعی، رویکرد دولت نسبت به اعتراضات را «مدارای بزرگ» توصیف و تأکید کرد که زمینه‌های بروز اعتراضات در آینده همچنان وجود دارد.عضو سابق دولت در گفت‌وگو با «ایسنا» با بیان اینکه اتفاق دی ماه ۹۶ از نظر حجم، اندازه، وسعت و جمعیت درگیر در ناآرامی و همچنین خصوصیت این افراد با ناآرامی‌های قبل سابقه نداشت، اظهار کرد: در ماه‌های منتهی به دی ماه ۹۶ با حصول برجام گرچه یک فرصت اقتصادی خوب در کشور ایجاد شد، اما مانند آنچه که از ۶۰ سال قبل در توزیع نابرابر ثروت شاهد آن بوده‌ایم، توزیع درآمدی که بعد از گشایش برجام صورت گرفت، این نابرابری را کاهش نداد.
وی با بیان اینکه بخشی از دلایل اتفاقات دی ماه ۹۶ با نابرابری و بخشی دیگر با فقر قابل بررسی است، تأثیر نابرابری و بی عدالتی را بیشتر دانست و درباره موضوع بیکاری هم گفت: بیکاری جوانانی که در شهرهای اعتراض کننده حضور داشتند و فقر موجود در آن شهرها، شاید چیزی شبیه بیکاری جوانان در سایر شهرها بود، با این تفاوت که این شهرها نابرابری ادراک شده بیشتری داشتند.
ربیعی درباره مفهوم «ادراک نابرابری» به ویژگی‌های فرهنگی شهرهای فعال در اعتراضات اشاره کرد و افزود: شهرهایی که در آنها اعتراضات شکل گرفت، اغلب از لحاظ فرهنگی فاقد تئاتر، سینما، مجموعه‌های فرهنگی و به نوعی مجموعه‌هایی برای تخلیه انرژی و گذران اوقات فراغت هستند و از ساعت ۵ بعد از ظهر به بعد تبدیل به شهری مرده می‌شوند و افراد ساکن در آنها زندگی اجتماعی و فرهنگی شبانه در شهر ندارند، بلکه در خانه‌های خود حضور دارند و با تلفن‌های هوشمند در دست‌شان در دنیایی زندگی می‌کنند که با واقعیت آنها مطابق نیست.
به گفته این تحلیلگر مسائل سیاسی، استفاده از ابزارهای ارتباطی و فضای مجازی در ساکنان این شهرها به نوعی نابرابری ادراک شده و دگرخویش پنداری در آنها ایجاد و پایه‌های نوعی مقایسه و شورش را فراهم می‌کند، همچنان که بر اساس پژوهش‌های انجام شده مشارکت سیاسی و رأی به دولت وقت در اغلب شهرهایی که در سال ۹۶ شلوغ شدند، کمتر از سایر شهرها بوده است.ربیعی درباره نقش مخالفان دولت در شکل‌گیری اعتراضات اولیه در مشهد نیز به تئوری «مارپیچ سکوت» اشاره کرد و گفت: اتفاقات مشهد، مارپیچ سکوت را شکست و سکوت جمعیت خاموشی که به نوعی زمینه اعتراض در آنها وجود داشت با ماجراهایی که در مشهد اتقاق افتاد، شکسته شد. مطالعات انجام شده، نشان می‌دهد که اعتراضات و ناآرامی‌های اول مشهد که یک جریان سیاسی رقیب و مخالف دولت در آن مشارکت و حضور داشت، آغازگر ناآرامی‌های سایر شهرستان‌ها بود.وی درباره نقش حوزه سیاست در این وقایع، تأکید کرد: یک جریان سیاسی که می‌خواست به نوعی دولت را تحقیر کند و علیه او یک ماجرای خیابانی راه بیندازد، منجر به شکسته شدن مارپیچ سکوت شد، اما مشارکت بقیه شهرستان‌ها به هیچ عنوان از این عامل تبعیت نکرد.
ربیعی با اشاره به اینکه دلخواه این جریان سیاسی نیز این نبود که اتفاقات شهر مشهد به سایر شهرها گسترش پیدا کند، ادامه داد: اما در همان جمعیت شهر مشهد بلافاصله بعد از اینکه شعارها تغییر یافت بازی‌ای آغاز شد که خاتمه آن دست آغاز کنندگانش نبود. در این زمینه یکی از افراد شاخص این جریان در جایی سخنی جالب و مهم مبنی بر عدم توصیه به حضور افراد در خیابان‌ها مطرح کرده و گفته بود که «دیگر خیابان‌ها یک‌طرفه نیست بلکه دو طرفه شده».
این عضو سابق دولت در ادامه تحلیل خود، با بیان اینکه جامعه ۶۰ سال است که در حال تجربه کردن نارضایتی از وضع اقتصادی است و تنها در اوایل انقلاب و در دوره بین سال‌های ۷۶ تا ۸۴ از این نارضایتی‌ها کاسته شده است، گفت: آنچه که امروز به این نارضایتی اضافه شده، این است که احساس می‌شود دیگر آینده خوشبینانه‌ای پیش رو نیست و امید برای حل مسائل کم شده است.
وی، کاهش امید به حل مسائل را ناشی از دو مسأله دعواهای سیاسی و نیز ایجاد بحران دستاورد دانست و تصریح کرد: در چند سال اخیر برخی جریانات سیاسی به صورت مداوم با اعمال فشار بسیار زیاد رسانه‌ای به نوعی موجب شکل‌گیری نوعی یأس اجتماعی در کشور شده‌اند. با توجه به این شرایط امروز امکان بروز نا آرامی‌های موجود در افراد افزایش یافته است و هم از خارج و هم جریانات سیاسی داخلی هر دو در حال حرکت به سمتی هستند که در آن مسیر مردم احساس می‌کنند که چشم‌انداز خوبی برای کشور وجود ندارد.ربیعی در پاسخ به اینکه آیا اعتراضات قابل تکرار هستند و می‌توانند نقش یک آژیر خطر را ایفا کنند؟ اظهار کرد: اتفاقات محتمل و تکرار پذیر هستند؛ چراکه همچنان علت بروز آنها باقیست و با هر اثر پروانه‌ای امکان بروز آنها وجود دارد؛ اما این که آیا این اعتراضات شبیه اعتراضات دوران انقلاب است، باید بگویم خیر.وی، اتفاقات دی ماه ۹۶ را از جنس شورش‌های محدود دانست و درباره سر دادن شعارهای ارتجاعی به نفع رژیم سابق نیز گفت: بیان این شعار ناشی از این است که نوعی تفکر عمیق نسبت به آینده در ایرانیان شکل نگرفته است؛ گرچه جریاناتی مانند شبکه‌های تلویزیونی من و تو و ایران اینترنشنال تمایلات بسیاری برای پرداختن به این شعار داشتند، اما عمده تحلیلگران دنیا سهم این شعار را بسیار ناچیز عنوان کردند.ربیعی شعار «نه اطلاح‌طلب و نه اصولگرا» را هم ناشی از ناامیدی از این دو جریان و به نوعی بیان تمایل برای گذر از این جریانات دانست، اما تأکید کرد که توده‌های ناراضی اساساً شعارشان در حوزه معیشت و بر اساس ادراک شخصی‌شان از مسائل است. به نظر من باید شعارهای نخبگان را از شعارهای توده‌ها جدا کرد.
عضو سابق دولت درعین حال، با اشاره به اینکه در مواجهه با اعتراضات، مدارایی بزرگ صورت گرفت و بیشتر نیروی انتظامی وارد شد، این امر را ناشی از استراتژی دولت دانست و تصریح کرد: به طور اساسی هیچ دستوری برای سرکوب بیشتر وجود نداشت و بنا بر مدارا بود. نکته جالبی هم که وجود داشت این بود که در آن زمان بسیاری از خطبه‌های نمازهای جمعه در حمایت از معترضان بود و بسیاری از افراد شاخص شهرهای معترض نیز از معترضان حمایت می‌کردند؛ علت این حمایت‌ها نیز ممکن است این باشد که به نوعی مخاطب اعتراضات را دولت می‌دانستند.وی با بیان اینکه در ناآرامی‌هایی که علت معیشتی و اقتصادی دارد، به جز شنیدن صدا و همراهی کردن به نحوی که معترضان احساس کنند که تصمیم گیران به نحوی با آنها مشارکت می‌کنند، مسیر دیگری را توصیه نمی‌کنم، ادامه داد: جامعه تا حدودی دچار ناامنی روانی شده است؛ چراکه آنچه را که انتظار داشت، نتوانسته به دست بیاورد.
گزارش خطا
آخرین اخبار