علت سقوط قیمت نفت چیست؟

تا همین یک ماه پیش، با عبور قیمت نفت از ۸۵ دلار برای هر بشکه، برخی پیش‌بینی کردند قیمت نفت به ۱۰۰ دلار یا شاید هم بالاتر برسد. اما همزمان با شروع اجرای دور دوم تحریم‌های ایران، سقوط قیمت نقت هم آغاز شد. این امر دلایل متعدد اقتصادی و سیاسی دارد.

به گزارش صدای ایران از فرارو، روز جمعه گذشته قیمت‌های نفت به پایین‌ترین حد خود در سال جاری رسید. قیمت‌های انواع نفت معیار، نظیر خام برنت و خام متوسط غرب تگزاس در کانال ۵۰ دلار قرار دارد. در این میان، خام غرب تگزاس با رسیدن به ۵۰.۴۲ دلار به کانال ۴۰ دلار نزدیک شده است.

دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، که مدام از قیمت‌های بالای نفت گلایه می‌کرد، اکنون هم از عربستان و هم از قیمت‌های جهانی نفت بسیار خرسند به نظر می‌رسد. او طی توئیتی در ۲۱ نوامبر نوشت: "قیمت‌های نفت پایین می‌آید. مانند کاهش بزرگ مالیات برای آمریکا و جهان عالی‌ست. از (نفت) ۵۴ دلاری لذت ببرید که تا همین اواخر ۸۲ دلار بود. سپاس از عربستان، اما بگذارید پایین‌تر بیاید".

اوایل نوامبر بازار‌های نفت با دقت موعد اجرای دور دوم تحریم‌های ایران را، که صادرات نفت ایران را هم هدف قرار می‌دادند، رصد می‌کرد. نگرانی‌ها از کمبود عرضه نفت در اثر حذف نفت ایران قیمت‌ها را بالا برد. اکنون معلوم شده است که کاخ سفید برای پایین آوردن قیمت نفت حتی یکی از نزدیکترین متحدانش، عربستان، را هم فریب داده است. چرا که آمریکایی‌ها تا اوایل نوامبر معافیت‌های تحریمی برای مشتریان نفت ایران را اعلام نکردند. عربستان، که از این معافیت‌ها هیچ اطلاعی نداشت، به همراه روسیه تولید نفت را به منظور جبران نفت ایران افزایش داد. زمانی که معافیت‌ها اعلام شد، ناگهان بازار نفت با مازاد عرضه مواجه شد و توازن عرضه و تقاضا به هم ریخت. امری که در سقوط قیمت‌ها نقش مهمی ایفا کرد.

طبق آمار سازمان اوپک، بین سپتامبر و اکتبر عربستان تولیدش را به مقدار ۱۲۷ هزار بشکه در روز افزایش داد. امارات نیز ۱۴۲ هزار بشکه در روز به تولیدش اضافه کرد. لیبی و قطر هم به ترتیب ۶۰ هزار و ۱۴ هزار بشکه در روز به صادراتشان افزودند. در همین دوره، صادرات ایران به میزان ۱۵۶ هزار بشکه در روز کاهش یافت. این یعنی میزان افزایش تولید سه کشور عضو اوپک از میزان کاهش صادرات نفت ایران بسیار بیشتر بود. علاوه بر این، روسیه هم، که عضو اوپک نیست، ۲۶۰ هزار بشکه در روز به تولیدش اضافه کرد. مضاف بر اینها، در همین دوره زمانی تولید نفت آمریکا تا میانگین ۸۵۰ هزار بشکه در روز بالا رفت. زمانی که در اوایل ۲۰۱۶ قیمت نفت به کمتر از ۳۰ دلار رسید، برخی از تولیدکنندگان آمریکایی حفاری را متوقف کردند. زیرا مقرون به صرفه نبود. اما با بالا رفتن قیمت نفت، آن‌ها بار دیگر حفاری را از سر گرفتند.

آژانس بین المللی انرژی پیش‌بینی کرده که در سال جاری میلادی تولید کشور‌های غیراوپک به مقدار ۲.۳ میلیون بشکه در روز افزایش می‌یابد. این در حالی است که پیش‌بینی می‌شود در سال آینده تقاضا به مقدار ۱.۳ میلیون بشکه در روز افزایش یابد.

کشور‌های عضو اوپک قرار است در ششم دسامبر درمورد کاهش تولید گفتگو‌هایی انجام دهند. عربستان روز پنج‌شنبه گفته ممکن است صادراتش را کمتر کند و به کشور‌های اوپک فشار آورد تا با کاهش صادرات نفت به مقدار ۱.۴ میلیون بشکه در روز موافقت کنند. اما ترامپ صریحا اعلام کرده که او نمی‌خواهد قیمت‌های نفت بالا برود. تحلیلگران معتقدند عربستان برای مقاومت در برابر درخواست سایر اعضای اوپک جهت کاهش تولید تحت فشار است.

در هفته‌های اخیر، محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان، به خاطر ترور جمال خاشقجی، روزنامه‌نگار منتقد، در استانبول به شدت تحت فشار بوده است. در این میان، ترامپ صریحا، حتی در برابر محافل سیاسی داخل آمریکا، از بن سلمان دفاع کرده است. از این رو، بن سلمان در ازای این خدمت ترامپ، ممکن است برای کاهش تولید نفت اقدامی نکند.

اما عرضه نفت فقط بخشی از داستان است.

معمولا مقدار مصرف نفت و میزان عرضه آن، قیمت را تعیین می‌کنند. نرخ رشد اقتصاد کشور‌های واردکننده نفت به پیش‌بینی کردن مقدار مصرف نفت کمک می‌کند. زمانی که رشد کُند می‌شود، بازرگانان و اقتصاددانان کاهش مصرف نفت را هم پیش‌بینی می‌کنند. آمار‌های اخیر از اروپا، ژاپن و چین نشان می‌دهد که رشد اقتصادی کُند شده است.