شاخص های جهانی دولت روحانی
سیاست خارجی دولت تدبیر و امید در یک سال گذشته را می توان حول محورهایی همچون تعامل گرایی، احترام متقابل، دیپلماسی برد-برد، نفی خشونت و افراط، تنش زدایی، منطقه گرایی و حمایت از مظلوم ارزیابی کرد.
از همان زمان که مردم ایران در انتخابات 24 خرداد 1392 رویکرد اعتدال و تدبیر را انتخاب کردند یکی از مهمترین عرصه هایی که انتظار می رفت دولت توجه ویژه یی به آن بکند، سیاست خارجی بود؛ عرصه یی که در آن ایران به دلیل مواضع و عملکردهای غیرکارشناسی دولتمردان در سال های پیش از این دولت، دچار تنزل جایگاه شده بود و مشکلاتی همچون انزوای منطقه یی و جهانی و گسترش فشارها و تحریم ها گریبانگیر کشورمان شده بود. برای
«حسن روحانی» در رقابت های انتخاباتی نشان داد که به دنبال آن است تا طرحی نو دراندازد و شیوه ی اداره ی سیاست خارجی را با توجه به شرایط و مقتضیات بین المللی به روز و موثر و از همه ی ابزارهای در دسترس استفاده کند.
دیدگاه روحانی در دوره ی رقابت های انتخاباتی گرچه تا حدودی مشخص شد اما نگاه وی به جهان و جایگاه ایران در عرصه ی بین المللی در اولین نشست خبری که چند روز بعد از انتخابات برگزار شد، نشان داده شد. به نوشته ی وبسایت وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران، رییس جمهوری منتخب در زمینه ی سیاست خارجی و دیپلماسی با صراحت اعلام کرد که به دنبال رابطه و تعامل با کشورهای دنیا بر اساس احترام متقابل است و این اقدام نه تنها به نفع ایران بلکه به نفع همه ی جهان است.
روحانی در آن نشست، اولویت سیاست خارجی را روابط دوستانه و نزدیک با همه ی همسایگان عنوان کرد. وی همچنین تحریم ها را ناکارامد و بدون مبنای درست دانست که حتی به غرب نیز ضرر می رساند.
شاید بتوان اصول بنیادین سیاست خارجی روحانی را از سخنرانی وی در مراسم تحلیف در مجلس شورای اسلامی در تاریخ 13 مرداد 1392 استنباط کرد که گفت: «در عرصه ی سیاست خارجی، با قاطعیت تمام و به عنوان منتخب مردم شریف ایران، اعلام می دارم که جمهوری اسلامی ایران در پی صلح و ثبات منطقه است. ایران لنگرگاه ثبات در این منطقه ی پرآشوب است.
ما در پی تغییر مرزها و دولت ها نیستیم. نظام سیاسی هر کشور به خواست و اراده ی عمومی مردم آن کشور بستگی دارد. ما با هر گونه دگرگونی در نظام های سیاسی از طریق مداخلات خارجی مخالفیم و به کارگیری زور را نقطه ی مقابل مردم سالاری و حق تعیین سرنوشت ملت ها می دانیم.
مخالفت و ستیز با هر گونه زورگویی، سلطه و تجاوز مخصوصا تعرض نظامی، جزیی از فرهنگ اسلامی، انقلابی و ایرانی ماست. آرامش و ثبات در همه ی مناطق پیرامونی ما نه فقط یک آرزو و خواست، بلکه نیاز و ضرورتی همه جانبه برای جمهوری اسلامی ایران است.
تلاش همه جانبه برای پایان دادن به ناآرامی ها، برادرکشی ها، خشونت های فرقه یی و قبیله یی و بی عدالتی ها در هر نقطه از جهان خواست قطعی همه ی ملت ها در جامعه ی جهانی است. در تعاملات بین المللی، دولت تلاش خواهد نمود تا با ایجاد اعتماد متقابلِ بهتر و بیشتر بین ایران و کشورهای منطقه و جهان، امنیت ملی و پیرامونی خود را گسترش دهد. شفافیت، کلید گشودن باب اعتماد است. شفافیتی که از آن سخن می گوییم، نمی تواند یک طرفه و بدون ساز و کارهای اجرایی و عملی در روابط دوجانبه و چندجانبه باشد.
تنش زدایی، ایجاد اعتماد متقابل و تعامل سازنده مسیر حرکت ما را روشن خواهد کرد. با صراحت تاکید می کنم که ایران هیچگاه سر جنگ با دنیا نداشته است. ما تمامی تلاش های خود را معطوف به مهار جنگ طلبان و جنگ افروزان خواهیم کرد. ملتی را که با برخورداری از انسجام ملی و با مشارکت گسترده و در کمال آرامش و امنیت در انتخابات شرکت می کند، نمی توان با تحریم به تسلیم واداشت و یا به جنگ تهدید کرد بلکه تنها راه تعامل با ایران، گفت وگو از جایگاه برابر، اعتمادسازی متقابل و احترام دوجانبه، تنش زدایی و کاستن از خصومت هاست.
تعامل سازنده براساس احترام متقابل و منافع مشترک و از موضع برابر، مبنای روابط ما با سایر کشورها را تشکیل خواهد داد و بر این اساس، متناسب با رفتار و برخورد طرف های مقابل در جهت بهبود و ارتقای روابط حرکت خواهیم کرد. به صراحت می گویم اگر پاسخ مناسب می خواهید، نه با زبان تحریم، که با زبان تکریم با ایران سخن بگویید.»
در این چارچوب و با توجه به سخنان و پیام های رییس جمهوری درموقعیت های مختلف می توان شاخص های سیاست خارجی حسن روحانی در یک سال گذشته را در چند محور اصلی دسته بندی کرد.
تدبیر و اعتدال در سیاست خارجی
یکی از موضوعات مهم در بحث سیاست خارجی استفاده از همه ی ابزارها در کنار اتخاذ روش هوشمندانه و منطقی و دوری از تندروی در سیاست خارجی است. از آنجا که شعار دولت یازدهم اعتدال بوده است، این رویه در جای جای سخنان رییس دولت دیده می شود.
حسن روحانی 26 مرداد پارسال در جلسه ی تودیع «علی اکبر صالحی» وزیر پیشین امور خارجه و «محمد جواد ظریف» در سخنانی در زمینه ی ماهیت کلی سیاست خارجی دوره ی جدید گفت: مردم یک برداشتی از سیاست خارجی سال های گذشته دارند.
معنای این حرف این نیست که کارشناسان وزارت خارجه کم کاری کرده اند، نه. یا معنایش این نیست که وزارت خارجه از کارشناسان زبده تهی شده بود. به این معنا بوده است که صدای کارشناسان وزارت خارجه هم در درون ساختمان وزارت خارجه محبوس بود. این صدا به دلایلی به گوش آنهایی که بایستی برسد، نمی رسید و اگر می رسید، برخی به خوبی عمل نمی کردند.
سیاست خارجی جایی نیست که کسی بدون دقت بتواند سخن بگوید و موضع بگیرد یا در مذاکرات در برابر طرف خارجی مطلبی را مطرح کند.
روحانی در این مراسم به صراحت اعلام کرد: سیاست خارجه جای شعار نیست. ... حق نداریم سیاست خارجی را برای تکبیر و کف صرف کنیم. سیاست خارجی بسیار حساس است و اگر من تعبیر کنم کلید حل مشکلات ما در این مقطع در دست سیاست خارجی و آن هایی است که باید بار امانت سیاست خارجی را بر دوش بکشند، سخنی به گزاف نگفته ام.
باید افرادی حرفه ای با کار دقیق کارشناسی و ایثار و فداکاری و رویی گشاده و شهامت در این عرصه حضور داشته باشند. ... سخن ما باید عاقلانه، دقیق و منطقی باشد. سیاست خارجی جای شعر و شعار نیست. جای فهم درست وقایع جهانی است. ما اگر نتوانیم وقایع جهانی را درست لمس و درک کنیم و سپس نتوانیم درست تحلیل کنیم و پس از آن نتوانیم در تصمیم سازی و تصمیم گیری و سپس در اجرا موفق باشیم، قطعاً ناموفق خواهیم بود.
روحانی در جمع اعضای انجمن آسیایی شورای روابط بین الملل آمریکا در 5 مهر 1392 نیز به این موضوع پرداخت و گفت: طی سال هایی که مسوولیت ریاست جمهوری را به عهده دارم، اعتدال و عقلانیت، راهنمای من در اتخاذ سیاست ها و اجرای آنها در همه ی حوزه ها خواهد بود. من با تاکید بر اعتدال، در مبارزات انتخاباتی شرکت کردم و با فاصله ی زیاد در انتخابات پیروز شدم. لذا، بر مبنای ماموریت روشنی که از رای دهندگان دریافت کرده ام، متعهد به انجام وظیفه در چارچوب اعتدال هستم که از جمله مستلزم برقراری تعادل، بین واقع بینی و آرمان های جمهوری اسلامی است.
روحانی در این سخنرانی افزود: اعتدال در حوزه ی سیاست خارجی، به معنی کنار زدن رهیافت های افراطی در هدایت روابط خارجی جمهوری اسلامی ایران با دیگر کشورها است. در این چارچوب، ما در پی درک و تعامل موثر و سازنده با جهان خارج خواهیم بود، بر ایجاد اعتماد متقابل با همسایگان و دیگر بازیگران منطقه یی و بین المللی متمرکز خواهیم شد و خواهیم کوشید تا سیاست خارجی خود را بر مبنای کمک به توسعه ی اقتصادی کشور باز تعریف نماییم.
رییس جمهوری در نشست ظرفیت های توسعه خوزستان در 25 دی 1392 نیز با بیان اینکه عزت ملت وقتی حاصل می شود که کسی نتواند از بیرون شرایط را بر آن ها تحمیل کند، گفت: این دولت محکم بر سر اصول ایستاده و ذره یی عقب نشینی نمی کند، اما معتقد است ایستادگی بر اصول با در افتادن با این و آن و درشت حرف زدن و داد زدن متفاوت است.
تعامل با جهان
یکی از مهم ترین مباحثی که روحانی در یک سال اخیر به دنبال آن بوده و به همین دلیل وزارت امور خارجه را به یکی از فعال ترین نهادهای نظام تبدیل کرده است، پیگیری سیاست تعامل گرایی با جهان بوده است. در این چارچوب ایران با ارایه ی چهره یی مثبت برای حل مسایل مختلف بین المللی علاقه مندی خود را به تعامل با همه ی کشورهای جهان برای حل موضوع های مختلف نشان داده است.
نمونه ی این رویکرد را هنگامی شاهد بودیم که بسیاری از کارشناسان داخلی و خارجی، گفت وگوهای هسته یی را بی ثمر می دانستند اما تاکید بر ادامه ی رایزنی ها و تعامل نشان داد که برای ایران، دوری از انزوا و تلاش برای ورود در عرصه های جهانی موفقیت آمیز خواهد بود و نه تنها امری شدنی بلکه ضروری است.
روحانی در گفت وگو با شبکه ی «سی ان ان» آمریکا در مورد سیاست غیر تخاصمی ایران گفت: شما می دانید که نه در طول این 35 سال بلکه در طول 200 سال گذشته، ایران به هیچ کشوری حمله نکرده و ما قصد حمله به هیچ کشوری و قصد جنگ هم نداریم، اگر نیروی مسلح مان را تجهیز می کنیم برای دفاع از کشورمان است.
وی در جمع اعضای انجمن آسیایی شورای روابط بین الملل آمریکا در 5 مهر 1392 نیز در مورد رویکردهای تعاملی ایران با جهان گفت: (دولت) در حال بررسی ابعاد مختلف بازسازی و بهبود روابط دو جانبه و چند جانبه با کشورهای اروپای و آمریکای شمالی بر مبنای برابری و احترام متقابل است. اقدام در این حوزه شامل تلاش برای کاهش تنش ها، از سر راه برداشتن موانع و توسعه ی جامع روابط، از جمله روابط اقتصادی، است.
رییس جمهوری در همایش روسای نمایندگی های ایران در خارج از کشور در 20 مرداد 1393 نیز تاکید کرد: مبنای ما در سیاست خارجی، در مذاکرات هسته یی و در تعامل با جهان، خواست ملت است.
روحانی تصریح کرد: شما باید اراده ی ملت ایران را مبنی بر تعامل سازنده با دنیا برای سیاسیون جهان و افکار عمومی باز کرده و توضیح دهید ما در پی روابط نزدیک تر با دنیا هستیم و در عین حال وظیفه ی خود می دانیم که از امنیت ملی و حقوق خود دفاع کنیم.
رعایت احترام متقابل
قدرت های جهانی سعی دارند در مناسبات بین المللی با نگاه از بالا به پایین، خواسته های خود را در تعاملات بین المللی بر کشورهای ضعیف تحمیل کنند اما روحانی از همان ابتدای دوران ریاست جمهوری بر لزوم رعایت حقوق و احترام مردم ایران برای رسیدن به صلح و حل مشکلات تاکید کرد.
رییس دولت تدبیر و امید در یکی از نخستین سفرهای خارجی خود در شهریور سال گذشته به نشست سران سازمان همکاری شانگهای به بیشکک قرقیزستان رفت و تاکید داشت: زبان جامعه ی بشری امروز، باید زبان تفاهم و تکریم باشد. متاسفانه برخی قدرت ها هنوز نتوانسته اند خود را از دایره ی مناسبات استعماری کهن بیرون کشند و همچنان طبق عادت دیرینه، با دیگر ملت ها فقط با زبان زور سخن می گویند.
وی گفت: من اعلام می کنم که با عزم سیاسی، احترام متقابل و تامین منافع مشترک و تنها از طریق تحقق عینی حقوق مردم ایران می توان صلح آمیز بودن برنامه ی هسته یی ایران را تضمین کرد. با اعتمادسازی متقابل می توان در یک دوره ی زمانی کوتاه به این تضمین متقابل دست یافت.
روحانی در دفاع از وزیر پیشنهادی ورزش و جوانان در 19 آبان 1392 در مجلس شورای اسلامی نیز با بیان اینکه جمهوری اسلامی ایران در برابر تهدید هیچ قدرتی سرفرود نمی آورد، تصریح کرد: ما به زبان و عمل به طرف های مذاکره کننده مان گفته ایم که به هیچ عنوان تهدید، تحریم، تحقیر و تبعیض جواب نخواهد داد... جمهوری اسلامی ایران روی میز مذاکره اش، عقلانیت، منطق و تدبیر است و با همین اهرم در برابر دیگران حاضر می شود؛ برای ما خط قرمزها قابل عبور نیست، حقوق ملت ایران خط قرمز ماست، منافع ملی خط قرمز ماست و از جمله از آن حقوق مردم ایران، حقوق هسته یی در چارچوب مقررات بین المللی و از جمله غنی سازی در داخل خاک ایران است... ایران همانند همه ی کشورهای دیگر است. ما در هیچ شرایطی حاضر به قبول تبعیض نیستیم.
رییس جمهوری در سخنرانی پارسال خود در مجمع عمومی سازمان ملل نیز به صراحت اعلام کرد: ایران به دنبال تعامل سازنده بر اساس احترام متقابل و منافع مشترک با دیگر کشورهاست و در این چارچوب در پی افزایش تنش با ایالات متحده ی آمریکا نیز نیست...در این چارچوب موضع برابر، احترام متقابل و اصول مسلم شناخته شده ی بین المللی باید مبنا باشد؛ البته در این زمینه انتظار ما از واشنگتن شنیدن صدای واحد است.
دیپلماسی برد-برد
این از اصول دیپلماسی در روابط بین الملل است که در مذاکرات، همه ی طرف ها با چانه زنی برخی امتیازات را می دهند تا برخی منافع را تصاحب کنند. اکنون دوران بازی با حاصل جمع صفر در روابط میان کشورها که برد یک طرف متضمن باخت طرف دیگری باشد به سر آمده است و تعاملات با رویکرد حاصل جمع مثبت دنبال می شود که در آن هر دو طرف با رضایت و نه از روی اکراه توافقی را می پذیرند و در عین اینکه امتیازاتی را کسب می کنند امتیازاتی را به رقیب خود می دهند.
روحانی نیز از همان روزهای نخست بر این رویکرد در تعامل با قدرت ها تاکید داشت و در گفت وگوی تلویزیونی خود در 19 شهریور سال گذشته گفت: وقتی کسی بازنده است، تحمل نخواهد کرد و ادامه نخواهد داد. برای ادامه ی کار می توانیم بازی برد ـ برد داشته باشیم و ما برای بازی برد ـ برد آماده هستیم.
روحانی در گفت وگو با شبکه ی «ان بی سی» آمریکا در 29 شهریور نیز به تشریح رویکرد برد- برد پرداخت و گفت: معنای برد-برد این است که کشورهای طرف مذاکره به حقوق حقه ی قانونی صلح آمیز هسته یی ایران اذعان و پذیرش داشته باشند و از طرف ما اعتماد لازم به طرف های مذاکراتی برای صلح آمیز بودن داده شود. این به معنی برد-برد است... من مقصودم این است که ایران مانند همه ی کشورهاست. ایران تبعیض را نمی پذیرد، اما اگر نگرانی منطقی وجود داشته باشد آن را قابل رفع می داند.
رییس جمهوری چند روز بعد نیز در نیویورک در گفت وگو با شبکه ی «سی.ان.ان: ابراز داشت: ما معتقدیم این مذاکرات سریعتر باید آغاز شود و جدی تر باید ادامه پیدا کند و هر چه سریعتر به پایان برسد، به دلیل اینکه شرایط فعلی به ضرر همه است. شرایط فعلی، شرایط باخت-باخت است؛ همه ضرر می کنند ما باید شرایط برد-برد را فراهم کنیم که همه سود ببرند. در دنیای امروز اوضاع اقتصادی جهان با مشکلات فراوان رو به رو است. منطقه ی ما با مشکلات بسیاری مواجه است. حل و فصل این مسایل می تواند به اقتصاد جهانی و منطقه یی و همچنین امنیت منطقه یی بیشتر کمک کند.
نفی خشونت و افراط گرایی
یکی از محورهای اصلی و بین المللی در سیاست خارجی روحانی نفی هر گونه خشونت در جهان بوده است. وی با این ذهنیت حتی توانست در اولین حضورش تاثیر شگرفی در نشست مجمع عمومی سازمان ملل ایجاد کند؛ به گونه یی که با ارایه ی پیشنهاد جهان عاری از خشونت و افراطی گری، نظرها را به خود جلب کرد و توانست تاثیر بسیار زیادی بر افکار عمومی مردم جهان داشته باشد.
روحانی در اجلاس سازمان همکاری های شانگهای در شهریور 1392 نیز مسلح کردن گروه های افراطی و تکفیری و به ویژه دستیابی این گروه ها به سلاح های شیمیایی را بزرگترین خطر برای صلح و امنیت منطقه دانست و تاکید کرد: دنیا نیازمند نفی خشونت و افراطی گری است. سازمان ما می تواند پرچمدار چنین حرکتی باشد.
وی سپس کمتر از یک ماه بعد در سازمان ملل اینگونه گفت: در چنین فضایی، خشونت های دولتی و غیردولتی، مذهبی و فرقه یی و حتی نژادی افزایش یافته و هیچ تضمینی وجود ندارد که دوران آرامش بین قدرت های بزرگ نیز در دام گفتمان ها، رفتارها و کردارهای خشن گرفتار نیاید. تاثیر فاجعه بار روایت های افراطی و خشن را نباید دست کم گرفت.
وی در مجمع عمومی تلاش برای حذف بازیگران منطقه یی و سیاست مهار را خطرناک و خشونت زا دانست و گفت: در چنین فضایی، خشونت های دولتی و غیردولتی، مذهبی و فرقه یی و حتی نژادی افزایش یافته و هیچ تضمینی وجود ندارد که دوران آرامش بین قدرت های بزرگ نیز در دام گفتمان ها، رفتارها و کردارهای خشن گرفتار نیاید.
تاثیر فاجعه بار روایت های افراطی و خشن را نباید دست کم گرفت... امروز جمهوری اسلامی ایران شما و همه ی جامعه ی جهانی را به برداشتن گامی فراپیش می خواند؛ دعوتِ «جهان علیه خشونت و افراطی گری». ما باید بپذیریم و بتوانیم در اینجا افقی را بگشاییم که درآن به جای جنگ، صلح، به جای خشونت، مدارا، به جای خونریزی، پیشرفت، به جای تبعیض، عدالت، به جای فقر، برخورداری و به جای استبداد، آزادی درسراسرجهان بهتردیده شود.
رییس جمهوری همچنین در فروردین 1393 در نشست چهار جانبه با همتایان افغان، تاجیک و پاکستانی خود بر لزوم اقدام چهارجانبه ی مشترک برای حفظ امنیت و مبارزه با افراطی گری و دهشت افکنی (تروریسم) تاکید کرد و گفت: در شرایطی هستیم که همه از افراط و خشونت رنج می بریم. تروریسم مثل میکروبی است که به مناطق دیگر سرایت می کند و هرگونه سستی در مبارزه با ترویسم یا اغماض در جلوگیری از حمایت های مالی و تسلیحاتی دیگران به این گروه های ترویستی سبب گسترش این پدیده ی شوم در منطقه شده و روابط کشورها را دستخوش مشکلات غیرقابل پیش بینی خواهد کرد.
وی پیشنهاد کرد: در خصوص برقراری امنیت، ضرورت دارد طرحی جامع برای مبارزه با افراط گرایی و مبارزه با خشونت در منطقه آماده شود و از ارسال کمک های مالی و تسلیحاتی به گروه های افراط گرا و تروریست و خشونت طلب در منطقه به شدت جلوگیری بعمل آید.
روحانی در خرداد امسال در دیدار خود از ترکیه نیز مبارزه با خشونت و افراط و تفرقه های نابجا در دنیای اسلام را حایز اهمیت بسیار دانست و بر لزوم آشناسازی جهانیان با اسلام واقعی تاکید کرد.
تنش زدایی، ترویج صلح و مخالفت با جنگ
یکی از محورهای عمده در سیاست خارجی روحانی دوری از تنش های منطقه یی و بین المللی و لزوم برقراری صلح است؛ زیرا تنها در شرایط آرامش است که می توان برنامه های داخلی و بین المللی را به ثمر رساند؛ به ویژه اینکه مباحث اقتصادی و رشد و پیشرفت کشورها در شرایط جنگی و تنش با همسایگان و جامعه ی بین المللی دست یافتنی نیست.
روحانی در یکی از مهمترین توصیه های خود به جامعه ی جهانی در مجمع عمومی سازمان ملل گفت: باید به جای گزینه ی ناکارامد «ائتلاف برای جنگ» در مناطق مختلف جهان به «ائتلاف برای صلح پایدار» در سراسر جهان اندیشید.
وی در گفت وگو با «ولادیمیر پوتین» همتای روسی اش در شهریور پارسال با بیان اینکه اقدام نظامی هزینه های بسیاری برای منطقه خواهد داشت، اعلام کرد: باید همه ی تلاش ها برای ممانعت از وقوع آن انجام شود و جمهوری اسلامی ایران در این راستا آمادگی همکاری گسترده با دولت روسیه را دارد.
روحانی همچنین در همان زمان در جلسه ی هیات دولت، تهدید به استفاده از زور را مخل ثبات و امنیت منطقه و تعهدات بین المللی و بعد از آن نیز تلاش های گسترده ی بین المللی را برای جلوگیری از آغاز جنگی دیگر در منطقه به ویژه حمله ی آمریکا و متحدانش به سوریه بکار گرفت و تقریبا در همه ی دیدارهای رسمی و گفت وگوهای خود با مقام های کشورهای دیگر بر این خواسته تاکید داشت.
به عنوان نمونه، روحانی در آذر پارسال در گفت وگوی تلفنی با «بشار اسد» رییس جمهوری سوریه با بیان اینکه ایران خواهان ایجاد منطقه یی با ثبات برای زندگی بهتر و امنیت کامل ملت ها است، گفت: بحران سوریه راه حل نظامی ندارد و استقرار ثبات و صلح در کشور دوست -سوریه- یکی از اهداف جمهوری اسلامی ایران است؛ چرا که ایران اساسا تروریسم و افراطی گری را نه تنها خطری برای مردم سوریه می داند، بلکه آن را تهدیدی برای کل منطقه تلقی می کند.
رییس جمهوری در دی ماه نیز در سفر به استان خوزستان تصریح کرد: ما با دنیا در حال ستیز و جنگ نیستیم، اما بر روی منافع و مصالح ملی خود محکم و مقتدر ایستاده ایم و در عین حال بر تعامل سازنده و سالم و موثر با دنیا اصرار داریم.
ارتقای روابط با کشورهای منطقه
بهبود روابط با کشورهای منطقه یکی از محورهای اصلی در سیاست خارجی روحانی بوده است؛ به گونه یی که اولین سفر خارجی وی پرداختن به اجلاسی با حضور مقام های بسیاری از کشورهای منطقه بوده است. روحانی در یک سال گذشته با بیشتر سران ارشد کشورهای همسایه دیدار مستقیم داشته است و در گفت وگوها بر تلاش ایران در ارتقای روابط اقتصادی و سیاسی با کشورهای همسایه و دوست تاکید کرده است.
روحانی در دیدار با مقام های کشورهایی همچون ارمنستان، کویت، قطر، عراق، افغانستان، پاکستان و دیگر کشورهای همسایه، یا در گفت وگوهای تلفنی با اشاره به اشتراکات تاریخی، فرهنگی و جغرافیایی و ظرفیت های موجود بر لزوم نزدیکی و همکاری بیشتر کشورها تاکید داشت. وی در دیدار با امیر کویت گفت: جمهوری اسلامی ایران آمادگی دارد تا با همه ی کشورهای منطقه به ویژه کویت در راستای تقویت ثبات و امنیت منطقه، مشارکت و تعامل بیشتری داشته باشد.
رییس جمهوری در دیدار با رییس جمهوری آذربایجان در تهران، با بیان اینکه جمهوری اسلامی ایران از لحاظ فرهنگی، تاریخی، دینی و مذهبی احساس قرابت زیادی با جمهوری آذربایجان دارد، خاطر نشان کرد: ما می خواهیم رابطه ی نزدیک و برادرانه ی دو کشور روز به روز توسعه و دوام بیشتری پیدا کند.
روحانی در افتتاحیه ی نشست سران کنفرانس تعامل و اعتمادسازی آسیا (سیکا) تحکیم پیوندهای اقتصادی و سرمایه گذاری های مشترک میان اعضای سیکا را از موثرترین راهکارها برای ارتقای همگرایی منطقه یی در اقتصاد جهانی برشمرد و بر ضرورت تحرکات و تعاملات منطقه یی و فرامنطقه یی سازمان سیکا تاکید کرد.
دفاع از مظلوم و توجه به موضوع فلسطین
جمهوری اسلامی ایران در طول تاریخ 36 ساله ی بعد از انقلاب همیشه بر موضع خود در دفاع از مظلوم تاکید داشته و دارد. از جمله مهمترین مسایل منطقه و جهان اسلام نیز در طول سالیان اخیر موضوع فلسطین بوده است و حسن روحانی نیز در دوره ی یک ساله ی ریاست جمهوری خود به این موضوع از منظر تدبیر نگریست. وی در گفت وگو با شبکه ی «ان بی سی» گفت: من تاریخ دان نیستم. من یک سیاستمدار هستم. اما آنچه برای ما مهم است، این است که ملت های منطقه و جهان به هم نزدیک بشوند و بتوانند جلوی ظلم و تجاوز را بگیرند. آنچه می توانم بگویم این است که مردم فلسطین باید از آوارگی در بیایند، از ظلم خارج شوند و به خانه هایشان برگردند.
روحانی در مجمع عمومی سازمان ملل نیز ابراز داشت: آنچه بر مردم مظلوم فلسطین می رود، چیزی جز یک خشونت ساختاری نیست. سرزمین فلسطین در اشغال است. حقوق اولیه ی فلسطینیان به طور فاجعه باری نقض می شود و آنها از بازگشت به خانه، محل تولد و دسترسی به سرزمین مادری محروم اند. جنایاتی که بر مردم بی گناه فلسطین می رود، خشونت نهادینه یی را به نمایش می گذارد که برای توصیف آن، «آپارتاید» مفهوم و واژه ی کم وزنی به نظر می آید.
روحانی در تیرماه امسال نیز در مورد برگزاری روز قدس گفت: این موضوع به معنای حمایت بیشتر از مردم مظلوم فلسطین بوده و پیام رساتری برای رژیم غاصب صهیونیستی است که پایان تجاوز، آدم کشی و غصب، شکست است.
در چند هفته ی اخیر نیز با شدت گرفتن حملات رژیم صهیونیستی علیه غزه، رییس جمهوری در همایش روسای نمایندگی های ایران در خارج از کشور در مورد محکومیت رژیم صهیونیستی در شبکه های اجتماعی و افکار عمومی جهان گفت: این رژیم بیش از هر بار دیگر محکوم شده و هیچ زمانی مثل جنگ اخیر غزه شکست نخورده و مفتضح نشده است؛ زیرا افکار عمومی صهیونیست ها را آدم کش، کودک کش و انسان کش می شناسند که حتی از انهدام بیمارستان ها، مدارس و خانه های مردم ابا ندارند.
رییس جمهوری با مقصر دانستن بی تفاوتی های شورای امنیت در موضوع غزه، در مورد حل بحران فلسطین نیز گفت: اعطای حق تعیین سرنوشت به ملت فلسطین، بازگشت آوارگان و تشکیل دولت یکپارچه فلسطین به پایتختی قدس شریف در بستر برگزاری یک همه پرسی با حضور همه ی اقوام و ساکنان تاریخی این سرزمین می تواند به استقرار صلح در منطقه منجر شود.
به طور کلی در بررسی فراگیر مواضع حسن روحانی در حیطه ی سیاست خارجی، با طیف مختلفی از موضوع ها روبرو می شویم که هر یک از آن ها می تواند محوری عمده در سیاست خارجی تعبیر شوند؛ مسایلی همچون ظالمانه دانستن تحریم ها، لزوم حل و فصل موضوع هسته یی، ارتقای جایگاه و وجهه ی جمهوری اسلامی ایران، توجه به دیپلماسی عمومی و غیره از جمله مباحثی هستند که آن ها را می توان در قالبی کلی تر در شاخص های فوق مورد بررسی قرار داد.
از همان زمان که مردم ایران در انتخابات 24 خرداد 1392 رویکرد اعتدال و تدبیر را انتخاب کردند یکی از مهمترین عرصه هایی که انتظار می رفت دولت توجه ویژه یی به آن بکند، سیاست خارجی بود؛ عرصه یی که در آن ایران به دلیل مواضع و عملکردهای غیرکارشناسی دولتمردان در سال های پیش از این دولت، دچار تنزل جایگاه شده بود و مشکلاتی همچون انزوای منطقه یی و جهانی و گسترش فشارها و تحریم ها گریبانگیر کشورمان شده بود. برای
«حسن روحانی» در رقابت های انتخاباتی نشان داد که به دنبال آن است تا طرحی نو دراندازد و شیوه ی اداره ی سیاست خارجی را با توجه به شرایط و مقتضیات بین المللی به روز و موثر و از همه ی ابزارهای در دسترس استفاده کند.
دیدگاه روحانی در دوره ی رقابت های انتخاباتی گرچه تا حدودی مشخص شد اما نگاه وی به جهان و جایگاه ایران در عرصه ی بین المللی در اولین نشست خبری که چند روز بعد از انتخابات برگزار شد، نشان داده شد. به نوشته ی وبسایت وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران، رییس جمهوری منتخب در زمینه ی سیاست خارجی و دیپلماسی با صراحت اعلام کرد که به دنبال رابطه و تعامل با کشورهای دنیا بر اساس احترام متقابل است و این اقدام نه تنها به نفع ایران بلکه به نفع همه ی جهان است.
روحانی در آن نشست، اولویت سیاست خارجی را روابط دوستانه و نزدیک با همه ی همسایگان عنوان کرد. وی همچنین تحریم ها را ناکارامد و بدون مبنای درست دانست که حتی به غرب نیز ضرر می رساند.
شاید بتوان اصول بنیادین سیاست خارجی روحانی را از سخنرانی وی در مراسم تحلیف در مجلس شورای اسلامی در تاریخ 13 مرداد 1392 استنباط کرد که گفت: «در عرصه ی سیاست خارجی، با قاطعیت تمام و به عنوان منتخب مردم شریف ایران، اعلام می دارم که جمهوری اسلامی ایران در پی صلح و ثبات منطقه است. ایران لنگرگاه ثبات در این منطقه ی پرآشوب است.
ما در پی تغییر مرزها و دولت ها نیستیم. نظام سیاسی هر کشور به خواست و اراده ی عمومی مردم آن کشور بستگی دارد. ما با هر گونه دگرگونی در نظام های سیاسی از طریق مداخلات خارجی مخالفیم و به کارگیری زور را نقطه ی مقابل مردم سالاری و حق تعیین سرنوشت ملت ها می دانیم.
مخالفت و ستیز با هر گونه زورگویی، سلطه و تجاوز مخصوصا تعرض نظامی، جزیی از فرهنگ اسلامی، انقلابی و ایرانی ماست. آرامش و ثبات در همه ی مناطق پیرامونی ما نه فقط یک آرزو و خواست، بلکه نیاز و ضرورتی همه جانبه برای جمهوری اسلامی ایران است.
تلاش همه جانبه برای پایان دادن به ناآرامی ها، برادرکشی ها، خشونت های فرقه یی و قبیله یی و بی عدالتی ها در هر نقطه از جهان خواست قطعی همه ی ملت ها در جامعه ی جهانی است. در تعاملات بین المللی، دولت تلاش خواهد نمود تا با ایجاد اعتماد متقابلِ بهتر و بیشتر بین ایران و کشورهای منطقه و جهان، امنیت ملی و پیرامونی خود را گسترش دهد. شفافیت، کلید گشودن باب اعتماد است. شفافیتی که از آن سخن می گوییم، نمی تواند یک طرفه و بدون ساز و کارهای اجرایی و عملی در روابط دوجانبه و چندجانبه باشد.
تنش زدایی، ایجاد اعتماد متقابل و تعامل سازنده مسیر حرکت ما را روشن خواهد کرد. با صراحت تاکید می کنم که ایران هیچگاه سر جنگ با دنیا نداشته است. ما تمامی تلاش های خود را معطوف به مهار جنگ طلبان و جنگ افروزان خواهیم کرد. ملتی را که با برخورداری از انسجام ملی و با مشارکت گسترده و در کمال آرامش و امنیت در انتخابات شرکت می کند، نمی توان با تحریم به تسلیم واداشت و یا به جنگ تهدید کرد بلکه تنها راه تعامل با ایران، گفت وگو از جایگاه برابر، اعتمادسازی متقابل و احترام دوجانبه، تنش زدایی و کاستن از خصومت هاست.
تعامل سازنده براساس احترام متقابل و منافع مشترک و از موضع برابر، مبنای روابط ما با سایر کشورها را تشکیل خواهد داد و بر این اساس، متناسب با رفتار و برخورد طرف های مقابل در جهت بهبود و ارتقای روابط حرکت خواهیم کرد. به صراحت می گویم اگر پاسخ مناسب می خواهید، نه با زبان تحریم، که با زبان تکریم با ایران سخن بگویید.»
در این چارچوب و با توجه به سخنان و پیام های رییس جمهوری درموقعیت های مختلف می توان شاخص های سیاست خارجی حسن روحانی در یک سال گذشته را در چند محور اصلی دسته بندی کرد.
تدبیر و اعتدال در سیاست خارجی
یکی از موضوعات مهم در بحث سیاست خارجی استفاده از همه ی ابزارها در کنار اتخاذ روش هوشمندانه و منطقی و دوری از تندروی در سیاست خارجی است. از آنجا که شعار دولت یازدهم اعتدال بوده است، این رویه در جای جای سخنان رییس دولت دیده می شود.
حسن روحانی 26 مرداد پارسال در جلسه ی تودیع «علی اکبر صالحی» وزیر پیشین امور خارجه و «محمد جواد ظریف» در سخنانی در زمینه ی ماهیت کلی سیاست خارجی دوره ی جدید گفت: مردم یک برداشتی از سیاست خارجی سال های گذشته دارند.
معنای این حرف این نیست که کارشناسان وزارت خارجه کم کاری کرده اند، نه. یا معنایش این نیست که وزارت خارجه از کارشناسان زبده تهی شده بود. به این معنا بوده است که صدای کارشناسان وزارت خارجه هم در درون ساختمان وزارت خارجه محبوس بود. این صدا به دلایلی به گوش آنهایی که بایستی برسد، نمی رسید و اگر می رسید، برخی به خوبی عمل نمی کردند.
سیاست خارجی جایی نیست که کسی بدون دقت بتواند سخن بگوید و موضع بگیرد یا در مذاکرات در برابر طرف خارجی مطلبی را مطرح کند.
روحانی در این مراسم به صراحت اعلام کرد: سیاست خارجه جای شعار نیست. ... حق نداریم سیاست خارجی را برای تکبیر و کف صرف کنیم. سیاست خارجی بسیار حساس است و اگر من تعبیر کنم کلید حل مشکلات ما در این مقطع در دست سیاست خارجی و آن هایی است که باید بار امانت سیاست خارجی را بر دوش بکشند، سخنی به گزاف نگفته ام.
باید افرادی حرفه ای با کار دقیق کارشناسی و ایثار و فداکاری و رویی گشاده و شهامت در این عرصه حضور داشته باشند. ... سخن ما باید عاقلانه، دقیق و منطقی باشد. سیاست خارجی جای شعر و شعار نیست. جای فهم درست وقایع جهانی است. ما اگر نتوانیم وقایع جهانی را درست لمس و درک کنیم و سپس نتوانیم درست تحلیل کنیم و پس از آن نتوانیم در تصمیم سازی و تصمیم گیری و سپس در اجرا موفق باشیم، قطعاً ناموفق خواهیم بود.
روحانی در جمع اعضای انجمن آسیایی شورای روابط بین الملل آمریکا در 5 مهر 1392 نیز به این موضوع پرداخت و گفت: طی سال هایی که مسوولیت ریاست جمهوری را به عهده دارم، اعتدال و عقلانیت، راهنمای من در اتخاذ سیاست ها و اجرای آنها در همه ی حوزه ها خواهد بود. من با تاکید بر اعتدال، در مبارزات انتخاباتی شرکت کردم و با فاصله ی زیاد در انتخابات پیروز شدم. لذا، بر مبنای ماموریت روشنی که از رای دهندگان دریافت کرده ام، متعهد به انجام وظیفه در چارچوب اعتدال هستم که از جمله مستلزم برقراری تعادل، بین واقع بینی و آرمان های جمهوری اسلامی است.
روحانی در این سخنرانی افزود: اعتدال در حوزه ی سیاست خارجی، به معنی کنار زدن رهیافت های افراطی در هدایت روابط خارجی جمهوری اسلامی ایران با دیگر کشورها است. در این چارچوب، ما در پی درک و تعامل موثر و سازنده با جهان خارج خواهیم بود، بر ایجاد اعتماد متقابل با همسایگان و دیگر بازیگران منطقه یی و بین المللی متمرکز خواهیم شد و خواهیم کوشید تا سیاست خارجی خود را بر مبنای کمک به توسعه ی اقتصادی کشور باز تعریف نماییم.
رییس جمهوری در نشست ظرفیت های توسعه خوزستان در 25 دی 1392 نیز با بیان اینکه عزت ملت وقتی حاصل می شود که کسی نتواند از بیرون شرایط را بر آن ها تحمیل کند، گفت: این دولت محکم بر سر اصول ایستاده و ذره یی عقب نشینی نمی کند، اما معتقد است ایستادگی بر اصول با در افتادن با این و آن و درشت حرف زدن و داد زدن متفاوت است.
تعامل با جهان
یکی از مهم ترین مباحثی که روحانی در یک سال اخیر به دنبال آن بوده و به همین دلیل وزارت امور خارجه را به یکی از فعال ترین نهادهای نظام تبدیل کرده است، پیگیری سیاست تعامل گرایی با جهان بوده است. در این چارچوب ایران با ارایه ی چهره یی مثبت برای حل مسایل مختلف بین المللی علاقه مندی خود را به تعامل با همه ی کشورهای جهان برای حل موضوع های مختلف نشان داده است.
نمونه ی این رویکرد را هنگامی شاهد بودیم که بسیاری از کارشناسان داخلی و خارجی، گفت وگوهای هسته یی را بی ثمر می دانستند اما تاکید بر ادامه ی رایزنی ها و تعامل نشان داد که برای ایران، دوری از انزوا و تلاش برای ورود در عرصه های جهانی موفقیت آمیز خواهد بود و نه تنها امری شدنی بلکه ضروری است.
روحانی در گفت وگو با شبکه ی «سی ان ان» آمریکا در مورد سیاست غیر تخاصمی ایران گفت: شما می دانید که نه در طول این 35 سال بلکه در طول 200 سال گذشته، ایران به هیچ کشوری حمله نکرده و ما قصد حمله به هیچ کشوری و قصد جنگ هم نداریم، اگر نیروی مسلح مان را تجهیز می کنیم برای دفاع از کشورمان است.
وی در جمع اعضای انجمن آسیایی شورای روابط بین الملل آمریکا در 5 مهر 1392 نیز در مورد رویکردهای تعاملی ایران با جهان گفت: (دولت) در حال بررسی ابعاد مختلف بازسازی و بهبود روابط دو جانبه و چند جانبه با کشورهای اروپای و آمریکای شمالی بر مبنای برابری و احترام متقابل است. اقدام در این حوزه شامل تلاش برای کاهش تنش ها، از سر راه برداشتن موانع و توسعه ی جامع روابط، از جمله روابط اقتصادی، است.
رییس جمهوری در همایش روسای نمایندگی های ایران در خارج از کشور در 20 مرداد 1393 نیز تاکید کرد: مبنای ما در سیاست خارجی، در مذاکرات هسته یی و در تعامل با جهان، خواست ملت است.
روحانی تصریح کرد: شما باید اراده ی ملت ایران را مبنی بر تعامل سازنده با دنیا برای سیاسیون جهان و افکار عمومی باز کرده و توضیح دهید ما در پی روابط نزدیک تر با دنیا هستیم و در عین حال وظیفه ی خود می دانیم که از امنیت ملی و حقوق خود دفاع کنیم.
رعایت احترام متقابل
قدرت های جهانی سعی دارند در مناسبات بین المللی با نگاه از بالا به پایین، خواسته های خود را در تعاملات بین المللی بر کشورهای ضعیف تحمیل کنند اما روحانی از همان ابتدای دوران ریاست جمهوری بر لزوم رعایت حقوق و احترام مردم ایران برای رسیدن به صلح و حل مشکلات تاکید کرد.
رییس دولت تدبیر و امید در یکی از نخستین سفرهای خارجی خود در شهریور سال گذشته به نشست سران سازمان همکاری شانگهای به بیشکک قرقیزستان رفت و تاکید داشت: زبان جامعه ی بشری امروز، باید زبان تفاهم و تکریم باشد. متاسفانه برخی قدرت ها هنوز نتوانسته اند خود را از دایره ی مناسبات استعماری کهن بیرون کشند و همچنان طبق عادت دیرینه، با دیگر ملت ها فقط با زبان زور سخن می گویند.
وی گفت: من اعلام می کنم که با عزم سیاسی، احترام متقابل و تامین منافع مشترک و تنها از طریق تحقق عینی حقوق مردم ایران می توان صلح آمیز بودن برنامه ی هسته یی ایران را تضمین کرد. با اعتمادسازی متقابل می توان در یک دوره ی زمانی کوتاه به این تضمین متقابل دست یافت.
روحانی در دفاع از وزیر پیشنهادی ورزش و جوانان در 19 آبان 1392 در مجلس شورای اسلامی نیز با بیان اینکه جمهوری اسلامی ایران در برابر تهدید هیچ قدرتی سرفرود نمی آورد، تصریح کرد: ما به زبان و عمل به طرف های مذاکره کننده مان گفته ایم که به هیچ عنوان تهدید، تحریم، تحقیر و تبعیض جواب نخواهد داد... جمهوری اسلامی ایران روی میز مذاکره اش، عقلانیت، منطق و تدبیر است و با همین اهرم در برابر دیگران حاضر می شود؛ برای ما خط قرمزها قابل عبور نیست، حقوق ملت ایران خط قرمز ماست، منافع ملی خط قرمز ماست و از جمله از آن حقوق مردم ایران، حقوق هسته یی در چارچوب مقررات بین المللی و از جمله غنی سازی در داخل خاک ایران است... ایران همانند همه ی کشورهای دیگر است. ما در هیچ شرایطی حاضر به قبول تبعیض نیستیم.
رییس جمهوری در سخنرانی پارسال خود در مجمع عمومی سازمان ملل نیز به صراحت اعلام کرد: ایران به دنبال تعامل سازنده بر اساس احترام متقابل و منافع مشترک با دیگر کشورهاست و در این چارچوب در پی افزایش تنش با ایالات متحده ی آمریکا نیز نیست...در این چارچوب موضع برابر، احترام متقابل و اصول مسلم شناخته شده ی بین المللی باید مبنا باشد؛ البته در این زمینه انتظار ما از واشنگتن شنیدن صدای واحد است.
دیپلماسی برد-برد
این از اصول دیپلماسی در روابط بین الملل است که در مذاکرات، همه ی طرف ها با چانه زنی برخی امتیازات را می دهند تا برخی منافع را تصاحب کنند. اکنون دوران بازی با حاصل جمع صفر در روابط میان کشورها که برد یک طرف متضمن باخت طرف دیگری باشد به سر آمده است و تعاملات با رویکرد حاصل جمع مثبت دنبال می شود که در آن هر دو طرف با رضایت و نه از روی اکراه توافقی را می پذیرند و در عین اینکه امتیازاتی را کسب می کنند امتیازاتی را به رقیب خود می دهند.
روحانی نیز از همان روزهای نخست بر این رویکرد در تعامل با قدرت ها تاکید داشت و در گفت وگوی تلویزیونی خود در 19 شهریور سال گذشته گفت: وقتی کسی بازنده است، تحمل نخواهد کرد و ادامه نخواهد داد. برای ادامه ی کار می توانیم بازی برد ـ برد داشته باشیم و ما برای بازی برد ـ برد آماده هستیم.
روحانی در گفت وگو با شبکه ی «ان بی سی» آمریکا در 29 شهریور نیز به تشریح رویکرد برد- برد پرداخت و گفت: معنای برد-برد این است که کشورهای طرف مذاکره به حقوق حقه ی قانونی صلح آمیز هسته یی ایران اذعان و پذیرش داشته باشند و از طرف ما اعتماد لازم به طرف های مذاکراتی برای صلح آمیز بودن داده شود. این به معنی برد-برد است... من مقصودم این است که ایران مانند همه ی کشورهاست. ایران تبعیض را نمی پذیرد، اما اگر نگرانی منطقی وجود داشته باشد آن را قابل رفع می داند.
رییس جمهوری چند روز بعد نیز در نیویورک در گفت وگو با شبکه ی «سی.ان.ان: ابراز داشت: ما معتقدیم این مذاکرات سریعتر باید آغاز شود و جدی تر باید ادامه پیدا کند و هر چه سریعتر به پایان برسد، به دلیل اینکه شرایط فعلی به ضرر همه است. شرایط فعلی، شرایط باخت-باخت است؛ همه ضرر می کنند ما باید شرایط برد-برد را فراهم کنیم که همه سود ببرند. در دنیای امروز اوضاع اقتصادی جهان با مشکلات فراوان رو به رو است. منطقه ی ما با مشکلات بسیاری مواجه است. حل و فصل این مسایل می تواند به اقتصاد جهانی و منطقه یی و همچنین امنیت منطقه یی بیشتر کمک کند.
نفی خشونت و افراط گرایی
یکی از محورهای اصلی و بین المللی در سیاست خارجی روحانی نفی هر گونه خشونت در جهان بوده است. وی با این ذهنیت حتی توانست در اولین حضورش تاثیر شگرفی در نشست مجمع عمومی سازمان ملل ایجاد کند؛ به گونه یی که با ارایه ی پیشنهاد جهان عاری از خشونت و افراطی گری، نظرها را به خود جلب کرد و توانست تاثیر بسیار زیادی بر افکار عمومی مردم جهان داشته باشد.
روحانی در اجلاس سازمان همکاری های شانگهای در شهریور 1392 نیز مسلح کردن گروه های افراطی و تکفیری و به ویژه دستیابی این گروه ها به سلاح های شیمیایی را بزرگترین خطر برای صلح و امنیت منطقه دانست و تاکید کرد: دنیا نیازمند نفی خشونت و افراطی گری است. سازمان ما می تواند پرچمدار چنین حرکتی باشد.
وی سپس کمتر از یک ماه بعد در سازمان ملل اینگونه گفت: در چنین فضایی، خشونت های دولتی و غیردولتی، مذهبی و فرقه یی و حتی نژادی افزایش یافته و هیچ تضمینی وجود ندارد که دوران آرامش بین قدرت های بزرگ نیز در دام گفتمان ها، رفتارها و کردارهای خشن گرفتار نیاید. تاثیر فاجعه بار روایت های افراطی و خشن را نباید دست کم گرفت.
وی در مجمع عمومی تلاش برای حذف بازیگران منطقه یی و سیاست مهار را خطرناک و خشونت زا دانست و گفت: در چنین فضایی، خشونت های دولتی و غیردولتی، مذهبی و فرقه یی و حتی نژادی افزایش یافته و هیچ تضمینی وجود ندارد که دوران آرامش بین قدرت های بزرگ نیز در دام گفتمان ها، رفتارها و کردارهای خشن گرفتار نیاید.
تاثیر فاجعه بار روایت های افراطی و خشن را نباید دست کم گرفت... امروز جمهوری اسلامی ایران شما و همه ی جامعه ی جهانی را به برداشتن گامی فراپیش می خواند؛ دعوتِ «جهان علیه خشونت و افراطی گری». ما باید بپذیریم و بتوانیم در اینجا افقی را بگشاییم که درآن به جای جنگ، صلح، به جای خشونت، مدارا، به جای خونریزی، پیشرفت، به جای تبعیض، عدالت، به جای فقر، برخورداری و به جای استبداد، آزادی درسراسرجهان بهتردیده شود.
رییس جمهوری همچنین در فروردین 1393 در نشست چهار جانبه با همتایان افغان، تاجیک و پاکستانی خود بر لزوم اقدام چهارجانبه ی مشترک برای حفظ امنیت و مبارزه با افراطی گری و دهشت افکنی (تروریسم) تاکید کرد و گفت: در شرایطی هستیم که همه از افراط و خشونت رنج می بریم. تروریسم مثل میکروبی است که به مناطق دیگر سرایت می کند و هرگونه سستی در مبارزه با ترویسم یا اغماض در جلوگیری از حمایت های مالی و تسلیحاتی دیگران به این گروه های ترویستی سبب گسترش این پدیده ی شوم در منطقه شده و روابط کشورها را دستخوش مشکلات غیرقابل پیش بینی خواهد کرد.
وی پیشنهاد کرد: در خصوص برقراری امنیت، ضرورت دارد طرحی جامع برای مبارزه با افراط گرایی و مبارزه با خشونت در منطقه آماده شود و از ارسال کمک های مالی و تسلیحاتی به گروه های افراط گرا و تروریست و خشونت طلب در منطقه به شدت جلوگیری بعمل آید.
روحانی در خرداد امسال در دیدار خود از ترکیه نیز مبارزه با خشونت و افراط و تفرقه های نابجا در دنیای اسلام را حایز اهمیت بسیار دانست و بر لزوم آشناسازی جهانیان با اسلام واقعی تاکید کرد.
تنش زدایی، ترویج صلح و مخالفت با جنگ
یکی از محورهای عمده در سیاست خارجی روحانی دوری از تنش های منطقه یی و بین المللی و لزوم برقراری صلح است؛ زیرا تنها در شرایط آرامش است که می توان برنامه های داخلی و بین المللی را به ثمر رساند؛ به ویژه اینکه مباحث اقتصادی و رشد و پیشرفت کشورها در شرایط جنگی و تنش با همسایگان و جامعه ی بین المللی دست یافتنی نیست.
روحانی در یکی از مهمترین توصیه های خود به جامعه ی جهانی در مجمع عمومی سازمان ملل گفت: باید به جای گزینه ی ناکارامد «ائتلاف برای جنگ» در مناطق مختلف جهان به «ائتلاف برای صلح پایدار» در سراسر جهان اندیشید.
وی در گفت وگو با «ولادیمیر پوتین» همتای روسی اش در شهریور پارسال با بیان اینکه اقدام نظامی هزینه های بسیاری برای منطقه خواهد داشت، اعلام کرد: باید همه ی تلاش ها برای ممانعت از وقوع آن انجام شود و جمهوری اسلامی ایران در این راستا آمادگی همکاری گسترده با دولت روسیه را دارد.
روحانی همچنین در همان زمان در جلسه ی هیات دولت، تهدید به استفاده از زور را مخل ثبات و امنیت منطقه و تعهدات بین المللی و بعد از آن نیز تلاش های گسترده ی بین المللی را برای جلوگیری از آغاز جنگی دیگر در منطقه به ویژه حمله ی آمریکا و متحدانش به سوریه بکار گرفت و تقریبا در همه ی دیدارهای رسمی و گفت وگوهای خود با مقام های کشورهای دیگر بر این خواسته تاکید داشت.
به عنوان نمونه، روحانی در آذر پارسال در گفت وگوی تلفنی با «بشار اسد» رییس جمهوری سوریه با بیان اینکه ایران خواهان ایجاد منطقه یی با ثبات برای زندگی بهتر و امنیت کامل ملت ها است، گفت: بحران سوریه راه حل نظامی ندارد و استقرار ثبات و صلح در کشور دوست -سوریه- یکی از اهداف جمهوری اسلامی ایران است؛ چرا که ایران اساسا تروریسم و افراطی گری را نه تنها خطری برای مردم سوریه می داند، بلکه آن را تهدیدی برای کل منطقه تلقی می کند.
رییس جمهوری در دی ماه نیز در سفر به استان خوزستان تصریح کرد: ما با دنیا در حال ستیز و جنگ نیستیم، اما بر روی منافع و مصالح ملی خود محکم و مقتدر ایستاده ایم و در عین حال بر تعامل سازنده و سالم و موثر با دنیا اصرار داریم.
ارتقای روابط با کشورهای منطقه
بهبود روابط با کشورهای منطقه یکی از محورهای اصلی در سیاست خارجی روحانی بوده است؛ به گونه یی که اولین سفر خارجی وی پرداختن به اجلاسی با حضور مقام های بسیاری از کشورهای منطقه بوده است. روحانی در یک سال گذشته با بیشتر سران ارشد کشورهای همسایه دیدار مستقیم داشته است و در گفت وگوها بر تلاش ایران در ارتقای روابط اقتصادی و سیاسی با کشورهای همسایه و دوست تاکید کرده است.
روحانی در دیدار با مقام های کشورهایی همچون ارمنستان، کویت، قطر، عراق، افغانستان، پاکستان و دیگر کشورهای همسایه، یا در گفت وگوهای تلفنی با اشاره به اشتراکات تاریخی، فرهنگی و جغرافیایی و ظرفیت های موجود بر لزوم نزدیکی و همکاری بیشتر کشورها تاکید داشت. وی در دیدار با امیر کویت گفت: جمهوری اسلامی ایران آمادگی دارد تا با همه ی کشورهای منطقه به ویژه کویت در راستای تقویت ثبات و امنیت منطقه، مشارکت و تعامل بیشتری داشته باشد.
رییس جمهوری در دیدار با رییس جمهوری آذربایجان در تهران، با بیان اینکه جمهوری اسلامی ایران از لحاظ فرهنگی، تاریخی، دینی و مذهبی احساس قرابت زیادی با جمهوری آذربایجان دارد، خاطر نشان کرد: ما می خواهیم رابطه ی نزدیک و برادرانه ی دو کشور روز به روز توسعه و دوام بیشتری پیدا کند.
روحانی در افتتاحیه ی نشست سران کنفرانس تعامل و اعتمادسازی آسیا (سیکا) تحکیم پیوندهای اقتصادی و سرمایه گذاری های مشترک میان اعضای سیکا را از موثرترین راهکارها برای ارتقای همگرایی منطقه یی در اقتصاد جهانی برشمرد و بر ضرورت تحرکات و تعاملات منطقه یی و فرامنطقه یی سازمان سیکا تاکید کرد.
دفاع از مظلوم و توجه به موضوع فلسطین
جمهوری اسلامی ایران در طول تاریخ 36 ساله ی بعد از انقلاب همیشه بر موضع خود در دفاع از مظلوم تاکید داشته و دارد. از جمله مهمترین مسایل منطقه و جهان اسلام نیز در طول سالیان اخیر موضوع فلسطین بوده است و حسن روحانی نیز در دوره ی یک ساله ی ریاست جمهوری خود به این موضوع از منظر تدبیر نگریست. وی در گفت وگو با شبکه ی «ان بی سی» گفت: من تاریخ دان نیستم. من یک سیاستمدار هستم. اما آنچه برای ما مهم است، این است که ملت های منطقه و جهان به هم نزدیک بشوند و بتوانند جلوی ظلم و تجاوز را بگیرند. آنچه می توانم بگویم این است که مردم فلسطین باید از آوارگی در بیایند، از ظلم خارج شوند و به خانه هایشان برگردند.
روحانی در مجمع عمومی سازمان ملل نیز ابراز داشت: آنچه بر مردم مظلوم فلسطین می رود، چیزی جز یک خشونت ساختاری نیست. سرزمین فلسطین در اشغال است. حقوق اولیه ی فلسطینیان به طور فاجعه باری نقض می شود و آنها از بازگشت به خانه، محل تولد و دسترسی به سرزمین مادری محروم اند. جنایاتی که بر مردم بی گناه فلسطین می رود، خشونت نهادینه یی را به نمایش می گذارد که برای توصیف آن، «آپارتاید» مفهوم و واژه ی کم وزنی به نظر می آید.
روحانی در تیرماه امسال نیز در مورد برگزاری روز قدس گفت: این موضوع به معنای حمایت بیشتر از مردم مظلوم فلسطین بوده و پیام رساتری برای رژیم غاصب صهیونیستی است که پایان تجاوز، آدم کشی و غصب، شکست است.
در چند هفته ی اخیر نیز با شدت گرفتن حملات رژیم صهیونیستی علیه غزه، رییس جمهوری در همایش روسای نمایندگی های ایران در خارج از کشور در مورد محکومیت رژیم صهیونیستی در شبکه های اجتماعی و افکار عمومی جهان گفت: این رژیم بیش از هر بار دیگر محکوم شده و هیچ زمانی مثل جنگ اخیر غزه شکست نخورده و مفتضح نشده است؛ زیرا افکار عمومی صهیونیست ها را آدم کش، کودک کش و انسان کش می شناسند که حتی از انهدام بیمارستان ها، مدارس و خانه های مردم ابا ندارند.
رییس جمهوری با مقصر دانستن بی تفاوتی های شورای امنیت در موضوع غزه، در مورد حل بحران فلسطین نیز گفت: اعطای حق تعیین سرنوشت به ملت فلسطین، بازگشت آوارگان و تشکیل دولت یکپارچه فلسطین به پایتختی قدس شریف در بستر برگزاری یک همه پرسی با حضور همه ی اقوام و ساکنان تاریخی این سرزمین می تواند به استقرار صلح در منطقه منجر شود.
به طور کلی در بررسی فراگیر مواضع حسن روحانی در حیطه ی سیاست خارجی، با طیف مختلفی از موضوع ها روبرو می شویم که هر یک از آن ها می تواند محوری عمده در سیاست خارجی تعبیر شوند؛ مسایلی همچون ظالمانه دانستن تحریم ها، لزوم حل و فصل موضوع هسته یی، ارتقای جایگاه و وجهه ی جمهوری اسلامی ایران، توجه به دیپلماسی عمومی و غیره از جمله مباحثی هستند که آن ها را می توان در قالبی کلی تر در شاخص های فوق مورد بررسی قرار داد.
منبع: ایرنا
گزارش خطا
آخرین اخبار