جزئیات جدید از بررسی شکایت ایران در لاهه

دیوان بین المللی دادگستری عالی ترین مرجع قضایی برای رسیدگی به اصلاحات حقوقی میان دولت هاست. دولت‌های قدرتمندی که می‌توانند با استفاده از اهرم‌های قدرت شرایط و خواسته‌های‌شان را بر کشورهای دیگر تحمیل کنند، دیوان تنها امید و مرجع برای دیگر کشورها است.

به گزارش صدای ایران از ایرنا، ایران در واکنش به عمل دونالد ترامپ در خروج از برجام بدون هیچ‌گونه دلیل حقوقی، از آمریکا شکایت کرد. دیوان بین المللی لاهه از روز پنجم شهریور بررسی شکایت ایران از ایالات متحده آمریکا در مورد خروج غیر قانونی از معاهده برجام و نقض عهد و اعمال تحریم‌ها را در دستور کار خود قرار داد که روند رسیدگی به این شکواییه تا هشتم شهریور ادامه داشت و طرفین دعاوی خود را در جلسات دادگاه ارائه دادند که رای دادگاه تا یک ماه پس از این تاریخ ارائه خواهد شد.

تحریم‌های جدید واشنگتن علیه تهران با هدف تخریب اقتصاد ایران و با شدیدترین حد ممکن، ناقص پیمان مودت سال ١٩٥٥ است.آمریکا در واکنش مکتوب اولیه خود که در دادگاه ارائه شد، اظهار کرد که دیوان بین المللی دادگستری را فاقد صلاحیت قضایی برای رسیدگی به این پرونده می‌داند و اظهارات ایران خارج از مرزهای این پیمان است.

درهمین راستا با داوود آقایی،کارشناس روابط و حقوق بین الملل،گفت و گویی داشته ایم که درادامه می خوانید:

**به نظر شما شکایت ایران در دیوان بین‌المللی دادگستری،فرصتی برای حفظ برجام ایجاد می کند؟

دیوان بین المللی دادگستری عالی ترین مرجع قضایی برای رسیدگی به اصلاحات حقوقی میان دولت هاست. دولت‌های قدرتمندی که می‌توانند با استفاده از اهرم‌های قدرت شرایط و خواسته‌های‌شان را بر کشورهای دیگر تحمیل کنند، دیوان تنها امید و مرجع برای دیگر کشورها است. دیوان بین المللی دادگستری، در بین نهادهای بین المللی، از جمله نهادها و مراجعی برای کشورهایی می تواند باشد که احساس می‌کنند در نهادهای دیگر حق آن‌ها ضایع می‌شود یا حق‌شان تامین نمی شود؛ امکان ارجاع پرونده به این دیوان بوده و امید بر این است که حکم عادلانه صادر شود. بنابراین از نظر من ارجاع پرونده تحریم‌ها به دیوان بین‌المللی دادگستری بهترین عملی بود که دولت ایران در این زمینه می‌توانست انجام دهد.

**با توجه به اینکه برجام یک معاهده چند‌جانبه و بین المللی است ،به نظرشما آیا با شکایت ایران در لاهه از آمریکا، موضوع را دوطرفه نمی‌کند؟

پیش از آنکه ما بر نقض برجام تکیه کنیم، در این دیوان بر پیمان مودت 1955 بین ایران و آمریکا تکیه کردیم که در موارد مختلفی اصل بر این است که هر یک از طرفین (ایران و آمریکا )هرگونه موانع تجاری اقتصادی و کنسولی را مرتفع کنند و در این زمینه ها مانع تراشی نکنند. 

در لاهه ادعای ما این است که پیمان مودت از سوی آمریکا نقض شده است.

**اگر دادگاه لاهه رای منفی برای آمریکا صادر کند، آیا از لاهه خارج خواهد شد؟

نه؛ قبلا هم شاهد چنین سابقه ای بودیم. در سال 1986 در طرح دعوای نیکاراگوئه علیه آمریکا در قضیه کنتراها، دیوان علیه آمریکا حکم صادر کرد و این کشور همچنان عضو دیوان است و دلیلی ندارد که خارج شود.

دیوان بین المللی دادگستری بارها مورد هجوم آمریکا قرار گرفت؛ علیه ایران در قضیه گروگانگیری دیپلمات های آمریکایی در تهران و سکوهای نفتی. در این دو مورد آمریکا علیه ایران به دیوان مراجعه کرد و طرح دعوا کرد، پس دلیلی برای خروج آمریکا نیست.

بله ؛ احکام صادره از سوی دیوان ضمانت اجرایی دارد، منتهی ممکن است از سوی دولت مدعی علیه که حکم علیه آن صادر شده رعایت نشود یا به اجرا درنیاید. در این صورت دولت مدعی می‌تواند طبق ماده 94 منشور سازمان ملل، به شورای امنیت شکایت کند و تصمیمات شورای امنیت می‌تواند ضامن اجرای احکام دیوان باشد. البته در این مورد آمریکا یکی از اعضای دایم و دارندگان حق وتو است و می تواند از حق وتو استفاده کند؛ لذا از این بابت اگر حکم به نفع ما صادر شود، امیدی به اجرای حکم دیوان نداریم اما به لحاظ تبلیغی و روانی یک اثر تعیین کننده علیه آمریکا در اذهان و افکار عمومی بین المللی برجا می‌گذارد.

**بعد از 14 آبان و اعمال تحریم های نفت و بانک، ماندن در برجام تصمیم مناسبی است یا ایران باید سیاست جدیدی را در پیش بگیرد؟

ما باید تمام جوانب امر را در نظر بگیریم. هنوز امیدواری‌ هست که کشورهای اروپا از جمله آلمان،انگلیس و فرانسه که طرف مذاکره با ما بودند و خارج از اروپا روسیه و چین، اصرار بر ماندن ایران در برجام دارند و برجام به حیات خود ادامه دهد. با توجه به این شرایط به نفع ما نیست که فی البداهه و باری به هر جهت از برجام خارج شویم. خروج از برجام بهانه ای را به آمریکا و دیگر طرف‌های مذاکره‌کننده ١+٥ می‌دهد که علیه ایران شکایت کنند و دوباره قطعنامه های تحریمی بازگردد.

مانند قطعنامه ماشه، اگر ایران برجام را نقض کند، قطعنامه ها علیه ایران دوباره اعمال می‌شود و تحریم ها در چارچوب شورای امنیت لازم الاجرا خواهدبود. حداقل در این مقطع ما انتظار داریم روسیه، چین و اروپا با ما همکاری و رابطه اقتصادی تجاری داشته باشند که در صورت خروج ما هیچ امیدی به اینکه بتوانیم یک شرایط متعادل با دولت‌ها داشته باشیم، وجود نخواهد داشت.