4 سال درس بخوانید بعد بیکار شوید!

رئیس جمهور اخیرا خواستار بازنگری جدی در رشته های دانشگاهی برای انطباق با نیازهای واقعی بازار کار کشور شده است. کارشناسان یکی از دلایل اصلی بیکاری بالای فارغ التحصیلان دانشگاهی را آماده نبودن آنها برای پذیرش تصدی‌های بازار کار می دانند. مقامات دولتی هشدار داده‌اند به‌زودی 4.5 میلیون دانشجو فارغ التحصیل و راهی بازار کار خواهند شد در حالی که ظرفیت اشتغال کشور آمادگی پذیرش درخواست‌های میلیونی آنها را ندارد و این مسئله می تواند یک موج جدیدی از بیکاری در بین دانشگاه رفته ها ایجاد کند.

مقامات دولتی می گویند افزایش بی رویه پذیرش دانشگاه ها در سال های گذشته باعث تحریک تقاضا در بازار کار کشور شده و از این رو در سال های آینده 4 میلیون و 500 هزار نفر متقاضی جدید کار خواهیم داشت که همگی آنها از دانشگاه ها فارغ التحصیل خواهند شد.

علی ربیعی وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی اخیرا با انتقاد از وضعیت پذیرش سیل آسای دانشجو در سال های گذشته، خواستار اصلاح این رویه شد. همچنین به تازگی رئیس جمهور نیز با تاکید بر این مسئله، خواستار ساماندهی رشته های دانشگاهی و منطبق کردن آموزش ها بر اساس نیاز بازار کار شده است.

کارشناسان بازار کار می گویند در دهه های اخیر به دلیل افزایش یکباره جمعیت کشور، سیاست گذاران کلان کشور به این فکر افتاده اند که با به تعویق افتادن زمان ورود کارجویان به بازار کار به دلیل تحصیلات دانشگاهی، شاید بتوان تا حدودی میزان عرضه و تقاضای نیروی کار را در کشور تنظیم کرد و به بیان ساده تر برای عبور کشور از بحران بیکاری، ترتیبی اتخاذ شود تا صدها هزارنفر به بهانه درس خواندن، زمان دیگری را در چند سال بعد به جستجوی کار بپردازند.

در عین حال، گرایش شدید جوانان و خانواده ها برای ورود به دانشگاه ها در بعد از دهه 60 را نیز نباید در این زمینه بی تاثیر دانست. این رویه هنوز هم ادامه دارد و هر ساله هزاران نفر بدون هیچگونه انگیزه خاصی، رشته دانشگاهی انتخاب کرده و راهی دانشگاه های مختلف کشور می شوند.

یک انتقاد بزرگ درباره آموزش در دانشگاه ها طی حدود 3 دهه گذشته وجود دارد و آن هم اینکه جزیره ای عمل کردن دانشگاه ها باعث شده تا امروز کشور با هجوم صدها هزار متقاضی کار فارغ التحصیل دانشگاهی مواجه باشد که عملا قریب به اتفاق آنها، هیچگونه مهارت خاصی برای پذیرش تصدی های شغلی کشور را ندارند.

اساسا به نظر می رسد توجه چندانی از سوی سیاست گذاران آموزش عالی به نیازهای واقعی بازار کار وجود ندارد و همچنان شاهد جذب هزاران نفر تحت عنوان دانشجو در رشته هایی هستیم که ممکن است کشور تا سال ها دیگر به کاردان و یا کارشناس در آن رشته ها نیازی نداشته باشد؛ بنابراین در حال حاضر، بسیاری از رشته های دانشگاهی هستند که باید دستکم برای یک دوره مشخص کنار گذاشته شوند.

کارشناسان بازار کار معتقدند یک مسئله اساسی در عدم توجه دانشگاه ها به نیازهای بازار کار و عملکرد جزیره ای آنها این است که اولا داوطلبان فراوانی برای ورود به دانشگاه ها وجود دارد و از سویی اگر برخی از رشته ها به ویژه در علوم انسانی متوقف شوند، این موضوع به معنای افت درآمد دانشگاه ها خواهد بود که قائدتا مطلوب سیاست گذاران دانشگاه ها نیست.

اما با این وجود، در چندسال گذشته موضوع عدم انطباق آموزش های دانشگاهی با نیازهای بازار کار، اشباع برخی رشته های دانشگاهی و عدم نیاز کشور به آنها و همچنین لزوم بازنگری جدی در نحوه آموزش دانشگاه ها زمزمه می شود ولی تاکنون اتفاق خاصی نیفتاده است.

متاسفانه دیده نشده که تاکنون تحقیقات جامعی درباره نیازهای واقعی بازار کار از سوی دولت ها صورت پذیرد و یا دستکم در صورت انجام، نتایج آن منتشر نشده است. در صورت انجام چنین اقداماتی می توان انتظار داشت بر همان اساس رشته های دانشگاهی ساماندهی و در نهایت ظرفیت پذیرش دانشجو نیز در برخی رشته ها دستخوش تغییری متناسب با نیاز بازار کار کشور  شود. این مسئله خلاء مهمی است که درباره بیکار ماندن فارغ التحصیلان دانشگاهی احساس می شود و به نظر نمی رسد اراده قوی ای هم برای حل آن وجود داشته باشد.

با مطرح شدن موضوع لزوم مهارت آموزی نیروی کار و فراگیری آموزش های تخصصی برای تصدی مشاغل مختلف کشور، نقش سازمان فنی و حرفه ای در سال های اخیر نیز پُررنگ تر شده است. مسئولان این سازمان می گویند درصد قابل توجهی از آموزش های ارائه شده مهارتی منجر به اشتغال افراد می شود و این سازمان در حال ایفای نقش اساسی در پُر کردن خلاء بین آموزش های آکادمیک دانشگاهی و نیازهای واقعی بازار کار است.

کوروش پرند در اینباره در گفتگو با مهر می گوید: طرحی را با عنوان توانمندسازی فارغ التحصیلان دانشگاهی دنبال می کنیم و در حال حاضر نیز کمیته هایی برای آن تشکیل شده است. از این طریق برنامه ریزی ها و سیاست کذاری های کوتاه مدت، میان مدت و بلندمدتی صورت گرفته است.

معاون وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی اظهارداشت: این طرح کارورزی فارغ التحصیلان دانشگاهی در حال حاضر به صورت پایلوت انجام می شود و از همین جا نیز اعلام آمادگی می کنیم که با وزارت علوم همکاری های موثری را داشته باشیم.

پرند خاطرنشان کرد: وزارت علوم در قالب برنامه های بلندمدت، طرح آمایش سرزمینی را برای ساماندهی رشته های دانشگاهی در دستور کار دارد و قرار است از این طریق رشته های متناسب با نیازهای بازار کار، بازنگری شوند.

این مقام مسئول در وزارت تعاون، کار و رفاه افزود: یکی از برنامه های ما این است که بتوانیم با وزارت علوم همکاری کنیم و وزارت کار به دنبال توانمندسازی فارغ التحصیلات دانشگاهی است.

وی این مطلب را نیز افزود که در حال حاضر از 4 میلیون و 500 هزار دانشجوی کشور، یک میلیون و 500 هزارنفر در حوزه های مهارتی تحصیل می کنند.