450 میلیارد تومان هزینه دارویی تامین اجتماعی

هزینه‌های دارویی تامین‌اجتماعی ماهانه حدود 450میلیارد تومان است. بیمه‌شدگان و پزشکان می‌توانند با کمک هم حداقل ماهی 45 میلیارد تومان از ذخایر این سازمان بیمه‌گر را حفظ کنند

به گزارش صدای ایران شاید بشود اسمش را نوعی خودزنی گذاشت. از یک طرف، حق‌بیمه پرداخت می‌کنیم و موجب تداوم حیات سازمان تامین‌اجتماعی می‌شویم و از سوی دیگر، گروه زیادی از بیمه‌شده‌ها هم پیدا می‌شوند که با خوددرمانی و مصرف داروهای غیرضروری، تیشه به ریشه منابع تامین‌اجتماعی می‌زنند. البته بماند که در این بین، برخی پزشکان هم پیدا می‌شوند که با تجویز داروهای غیرضروری، هزینه‌های درمانی سازمان تامین‌اجتماعی را چندین برابر می‌کنند.علاوه بر این مجموعه‌ای از رفتارهای اجتماعی، سازمانی و فرهنگی-فردی دیگر هم وجود دارد که تاثیر قابل توجهی بر منابع سازمان تامین اجتماعی می‌گذارند و تعهدات بلندمدت این سازمان بیمه‌گراجتماعی را با مخاطره رو به رو می‌کنند.ما در هفته‌نامه آتیه‌نو در نظر داریم تا هر ماه سراغ یکی از این حوزه‌ها برویم و تاحد امکان ضمن بررسی ابعاد پنهان موضوع، به بررسی برخی سیاست‌ها، عملکردها و موضوعاتی که هزینه‌های گزاف و غیرضروری را به منابع سازمان تامین اجتماعی تحمیل می‌کنند، بپردازیم.

در مورد سوژه این شماره باید گفت که مجموع رفتارهای اشتباه بیمه‌شدگان در خصوص مصرف خودسرانه دارو و نیز همانطور که پیش‌تر گفته شد، تجویز داروهای غیرضروری توسط برخی پزشکان، موجب شده هزینه دارویی سازمان تامین‌اجتماعی، رقم بسیار قابل‌توجهی باشد. آمارهای متفاوتی هم در خصوص این هزینه‌ها اعلام می‌شود. بر اساس برخی آمارها، هزینه‌های دارویی سازمان تامین‌اجتماعی، ماهانه حدود 450میلیارد تومان است که به اعتقاد کارشناسان، خیلی از این هزینه‌ها توجیه منطقی و علمی ندارد.کارشناسان می‌گویند اگر ده درصد از هزینه‌های غیرضرور دارویی صرفه‌جویی شود، ماهی 45میلیارد تومان از منابع بیمه‌شدگان حفظ خواهد شد. به گفته دکتر تقی نوربخش، مدیرعامل سازمان تامین‌اجتماعی، هزینه این سازمان، ماهانه شش‌هزارو۷۰۰میلیارد تومان است که در بخش ارائه خدمات صرف بیمه‌شدگان و مستمری‌بگیران می‌شود. در بین این هزینه‌ها، سالانه بیش از چهارهزارمیلیارد تومان هزینه دارویی تامین‌اجتماعی می‌شود که خیلی از این هزینه‌ها، زائد و القایی است.  به‌طور مثال، دکتر محمدعلی همتی، عضو هیئت‌مدیره سازمان تامین‌اجتماعی، به یک نمونه از هزینه‌های غیرضروری تامین‌اجتماعی در حوزه دارو اشاره می‌کند و می‌گوید: «یکی از داروهایی که سـازمان تامین‌اجتماعی هزینه زیادی بابت آن پرداخت می‌کند و در زمره پرمصرف‌ترین داروها محسوب می‌شود، داروی هورمون رشد اسـت که بیشتر مصرف آن مربوط به مصارف غیردرمانی و در بدنسازی اســت. گرچه با اقدامات کنترلی صورت‌گرفته، میزان مصــرف آن در تابستان سال۹۵ نســبت به سال قبل، ۴۲درصد کاهش یافت، اما به‌طور کلی باید این هزینه‌های غیرضروری دارویی را همچنان کاهش دهیم.»دکتر همتی می‌گوید: «مصرف بی‌رویه دارو جدای از صرف هزینه، عوارض کوتاه‌مدت و بلندمدت هم به دنبال دارد و علاوه بر طولانی‌شدن درمان بیماری می‌تواند برای افراد، عوارض جانبی داشته باشد که مهم‌ترین عوارض مصرف بی‌رویه دارو، شیوع بیماری‌های کلیه و کبد است. همچنین سوءاســتفاده از هزینه پرداختی سازمان تامین‌اجتماعی در برخــی داروها از دیگر مشکلات این سازمان است.»

اگر با آمارهای رسمی جلو برویم، ۸۰درصد هزینه‌های دارویی سازمان تامین‌اجتماعی، به ۱۸۸قلم دارو برمی‌گردد که بیشتر آن‌ها داروهای درمان سرطان هستند. از سوی دیگر، برخی آمارها تاکید دارند که ایران در حوزه مصرف خودسرانه دارو در رتبه12 دنیا قرار دارد. حال در نظر بگیرید اگر مصرف خودسرانه داروها کنترل می‌شد، سازمان تامین‌اجتماعی می‌توانست این منابع صرفه‌جویی‌شده را صرف هزینه‌های دارویی بیماران خاص و صعب‌العلاج کند. بر اساس اعلام سازمان تامین‌اجتماعی، هزینه‌های دارویی سازمان تامین‌اجتماعی از سال91 تاکنون، همواره شیب صعودی داشته است. به‌خصوص پس از اجرای طرح تحول سلامت در 15اردیبهشت 93، افزایش هزینه‌های دارویی با شیبی تند مواجه شد.بر اساس شواهد و داده‌های آماری، هزینه درمان تامین‌اجتماعی پس از اجرای طرح تحول سلامت، حدود سه برابر شده که تامین داروی بیماران شامل بخش مهمی از این هزینه‌ها می‌شود. در صورتی که بتوان این هزینه‌های دارویی را به ریل منطقی خود بازگرداند، بخش درمان تامین‌اجتماعی می‌تواند گستره خدمت‌رسانی به بیماران بیمه‌شده را افزایش دهد و پوشش بیمه‌ای داروها را گسترده‌تر کند.

در دنیا روش‌های علمی متعددی برای کاهش هزینه‌های دارویی اجرا می‌شود که صدور نسخه الکترونیکی، یکی از این روش‌هاست. سال گذشته، نهضت حذف دفترچه درمانی به نقطه بسیار مطلوبی رسید، به‌گونه‌ای که حتی هم‌اکنون برخی مراکز طرف قرارداد با سازمان تامین‌اجتماعی صدور نسخه الکترونیک را در دستورکار قرار داده‌اند.

دکتر محمد مهدی طرزی، عضو انجمن علمی جراحان گوش، حلق و بینی، تاکید دارد که دلایل متعددی باعث شده هزینه‌های دارو و درمان بیماران، مدام در حال افزایش باشد. او به «آتیه‌نو» توضیح می‌دهد: «تا وقتی نظام ارجاع و برنامه پزشک خانواده به شکل علمی و کامل اجرا نشود، افزایش هزینه‌های دارویی در همه بخش‌های نظام سلامت و افزایش درمان‌های غیرضروری، غیرقابل اجتناب خواهد بود.»به گفته طرزی، اجرای برنامه پزشک خانواده و ابلاغ راهنماهای بالینی، قطعا هزینه‌های دارویی بیماران و بیمه‌ها را کاهش خواهد داد، اما در کنار رعایت این اصول مهم در حوزه سلامت، باید فرهنگ‌سازی هم انجام شود تا هم بیمار به سمت خوددرمانی و مراجعات مکرر و بی‌مورد به پزشکان حرکت نکند و هم پزشک نیز صرفا بر اساس راهنماهای بالینی، اقدام به تجویز دارو کند و داروی بی‌مورد و غیرضروری برای بیمار تجویز نکند.از سوی دیگر، محمدعلی شهابی، کارشناس نظام سلامت از زاویه دیگری به دلایل افزایش هزینه‌های دارویی در کشور اشاره می‌کند و به «آتیه‌نو» می‌گوید: «یکی از عمده مشکلات نظام سلامت ما، تجاری‌شدن بحث درمان است که همین مسئله، یکی از دلایل افزایش هزینه‌های دارویی است. مسئله مهم دیگر هم رعایت‌نشدن بحث بهداشت و پیشگیری است که همین عامل هم به افزایش هزینه‌های دارویی دامن زده است.» شهابی بر این باور است که اگر ساختار کلی نظام سلامت اصلاح شود، مشکلات جزئی‌تر این ساختار نیز اصلاح می‌شود که البته این اصلاح کلی به عزم جدی و نظارت مستمر نیاز دارد.

وقتی بیمار نمی‌داند که باید داروی خود را در چه زمانی و با چه دوزی مصرف کند، معلوم است که بخش زیادی از این داروها یا در محیط خانه‌ها تلنبار و فاسد می‌شود یا بیمار پس از مصرف نصفه و نیمه، داروها را دور می‌ریزد.بر اساس تحقیقات میدانی هم که انجام شده، بسیاری از بیماران از نحوه صحیح مصرف داروی خود بی‌اطلاع هستند که همین مسئله، بار هزینه‌های دارویی بیمه‌ها را افزایش داده است.با توجه به اینکه گفته می‌شود سرانه کلی مصرف دارو در کشور ما، سه برابر استانداردهای جهانی است و پس از کشور چین نیز بیشترین میزان مصرف دارو را در آسیا داریم، همه این آمارها نشان می‌دهد باید برای کاهش این هزینه‌های دارویی، ابتدا باید فرهنگ مصرف دارو را در بین شهروندان اصلاح کنیم تا هم سلامت بیمار حفظ شود و هم متحمل هزینه‌های غیرضروری برای تهیه دارو نشود. همچنین در این مسیر نیاز است که تولیت نظام سلامت نیز با نظارت بیشتری بر نحوه تجویز دارو از سوی پزشکان نظارت کند تا داروهای خارج از فهرست «فارماکوپه» برای بیمار تجویز نشود. اینکه پزشک اجازه داشته باشد یک داروی خارجی کمیاب را که حتی در داروخانه‌های کشور سازنده هم توزیع نشده است، در نسخه بیمار مقیم ایران بیاورد، سیاستی است که هم باعث افزایش هزینه‌های دارویی نظام سلامت می‌شود و هم ناخواسته بیمار را به سمت بازار قاچاق دارو سوق می‌دهد.