چرا مواد مخدر در نابسامانی ارز گران نشد؟

تغییرات اخیر ارز و حباب کاهش قیمت ریال، جایگزین خوراکی در سبد غذایی خانواده‌های ایرانی شده است. بسیاری از مردم به خصوص قشر متوسط و پایین جامعه با حقوق‌هایی که کفاف نیمی از ماه آنها را هم نمی‌دهد، به سختی صورت خود را با سیلی سرخ نگه داشته‌اند.تاثیرات منفی این نوسانات ارزی تقریبا دامنگیر همه جوانب زندگی مردم از کالاهای اساسی، خوراکی گرفته تا انواع و اقسام لوازم خانگی و... شده است. اما در این میان ماجرا برای مواد مخدر به نوعی دیگر رقم می‌خورد. سعید صفاتیان، رئیس کارگروه کاهش تقاضای اعتیاد کمیته مستقل مبارزه با مواد مخدر مجمع تشخیص مصلحت نظام در این باره گفته است: «اخیرا با وجود نوسانات ارزی، در حالی که همه انتظار داشتند قیمت مواد مخدر هم حداقل دو برابر شود اما این اتفاق رخ نداد. به عنوان نمونه، تریاک با وجود نوسانات ارزی چندان گران نشده و فقط درصد رشد‌اندکی داشته است؛ اکنون میانگین کشوری هر کیلوگرم تریاک چهار میلیون تومان است.» صفاتیان درباره چرایی ثبات قیمت مواد مخدر می‌گوید: «شاید دلیل این تثبیت، مقدار انبوه مواد مخدر انبار شده در افغانستان و برنامه‌ریزی‌های دقیق برای قاچاق و عرضه آن در بازار مصرف است؛ در حال حاضر حدود 10 هزار تن مواد مخدر در افغانستان تولید می‌شود که با توجه به بازار آن، به نظر می‌رسد میزان تولید بیشتر هم باشد.» وی اضافه کرد: «این میزان تولید در افغانستان ذخیره می‌شود و هر زمان که قاچاقچیان احساس کنند قیمت مواد مخدر افزایش یافته است، برای تنظیم بازار و جلوگیری از کاهش تقاضا، توزیع را بالا می‌برند؛ بنابراین با برنامه ریزی‌های دقیق، قیمت مواد مخدر پایین نگه داشته می‌شود زیرا تئوریسین‌های قاچاق مواد مخدر معتقدند که افزایش قیمت باعث کاهش میزان مصرف و از دست دادن بازار سودجویی آنان است.»

رئیس کارگروه کاهش تقاضای اعتیاد کمیته مستقل مبارزه با مواد مخدر مجمع تشخیص مصلحت نظام یادآور شد: «اگر قیمت مواد مخدر سنتی مانند تریاک افزایش یابد، تغییر الگوی مصرف در میان مصرف کنندگان رخ می‌دهد و ممکن است سراغ ماده‌ای بروند که قاچاقچیان مواد مخدر از افغانستان نفع نمی‌برند.» صفاتیان ادامه داد: «آنها اتاق فکرهای بسیار قوی و مدیریت مصرف خوبی دارند و بر اساس فکر و برنامه، بازار را کنترل می‌کنند.» از سوی دیگر بنا بر اظهارات یک فروشنده کهنه‌کار مواد مخدر و یک کارشناس اعتیاد دلایل دیگری نیز در کنترل بازار مواد مخدر دخیل هستند. بر این اساس در حقیقت نوسانات شدید بازار ارز تاثیراتی جدی بر بازار مواد مخدر هم داشته است اما فروشندگان مواد مخدر برای ادامه حیات کاری خود دست به ابتکاراتی زده‌اند که در مواردی جان مصرف‌کنندگان موادمخدر را به صورت جدی تهدید می‌کند. بهمن از خرده‌فروشان قدیمی مواد مخدر به روزنامه شرق گفته است: «تریاک و دوا گران نشده‌اند، عوضش آشغال و اضافاتشان زیاد شده، ‌شیشه 20 درصد گران شده، چون فرمول علمی دارد و گل هم همان است که بود. یک‌سری بزرگتر هستند که تصمیم می‌گیرند مواد را چطور بفروشند، الان هم برای اینکه معتاد نترسه دوا گرون نمی‌شه؛ اما آت‌و‌آشغالش زیاد‌تر می‌شه. البته که این نکته رو هم باید بگم که دوایی که تو میدون دروازه‌غار گرمی 20 تومن، از خیابون 15 خرداد که بالا بری می‌شه 30 تومن، تو میدون تجریش می‌شه 50تومن، جلو در خونه گل‌پسر آقای کارخونه‌دار تو خیابون بوکان نیاوران می‌شه 400 تومن.» اما به گفته بهمن نرخ دوای واقعی تغییر جدی داشته است. بهمن می‌گوید اگر 50 گرم هروئین بدون ناخالصی یعنی یک دوای خوب رو پیش از عید می‌تونستی 25 تومن بخری، الان اگر طالب دوای واقعی باشی و پیدا کنی باید 50 تومن بدی؛ اما الان یک چیزی تنگ دوا می‌زنن و یک آت‌و‌آشغال جدی بهش اضافه می‌کنن تا بتونن گرونی رو مهار کنن یعنی یک آشغالی در اختیار مشتری می‌ذارن که نشئگی 10 دقیقه‌ای داره و آخرش هم کف و خون بالا بیاری. تریاک هم اگر تریاک خوب پیدا بشه، یک نخود 20 گرمی تریاک حدود 40 هزار تومن معامله می‌شه.»

عباس دیلمی‌زاده، مدیرعامل موسسه تولد دوباره و کارشناس اعتیاد نیز به آن روزنامه تاکید می‌کند: «به نظر می‌رسد که در بازار، شیشه حدود 10 تا 20 درصد افزایش قیمت داشته و دلیلش هم پیش‌سازهای شیشه است که به صورت ارزی وارد می‌شود و درباره پیش‌سازهای شیشه نمی‌شود قیمت را حفظ کرد. هروئین افزایش قیمت نداشته و در برخی مواقع حتی دسترسی به آن بالا رفته؛ اما ناخالصی هروئین افزایش جدی داشته است. درباره تریاک قیمت تقریبا ثابت است. دلیل ثبات قیمت تریاک هم افزایش تولید در افغانستان است. عرضه در افغانستان افزایش داشته و این در حالی است که تقاضای تریاک ثابت است.» دیلمی‌زاده تاکید می‌کند: «برداشت تریاک در افغانستان فصل اولش تمام شده و انبارهای افغانستان پر از تریاک است؛ یعنی میزان دپوی تریاک زیاد است و از طرفی وقتی تریاک انبار می‌شود، آبش را از دست می‌دهد و شروع به خشک‌شدن می‌کند و وقتی شروع به خشک‌شدن می‌کند، افت وزنی پیدا کرده و وزنش از دست می‌رود. بالطبع من به‌عنوان یک فروشنده و انباردار فکر می‌کنم اگر تریاکم را الان نمی‌فروشم، در آینده افت وزنی خواهم داشت و به جای اینکه افت وزنی و ضرر را بپذیرم، تریاک را الان با قیمت پایین‌تر در مقایسه با دو ماه و سه ماه آینده می‌فروشم و همین مسئله کاهش قیمت تریاک را به دنبال خواهد داشت.»

هومن نارنجی‌ها، کارشناس ترک اعتیاد هم درباره تغییرات در بازار مواد مخدر به آفتاب یزد می‌گوید: «پرداخت دستمزد به کشاورزان مواد مخدر در افغانستان بسیار ناچیز است. لذا با افزایش قیمت دلار در ازای پرداخت 1500 دلار دستمزد کارگران به طور سالانه، این رقم در تناژ تولیدی آنجا صورت می‌گیرد تاثیر چندانی ندارد. برای آنها از نظر هزینه‌های جابه‌جایی چون مجاورت نزدیکی با کشور ما دارند سنگین نیست لذا زمانی که دستمزد و ترانسپورت آنها ناچیز است. قیمت مواد مخدر از نوع تریاک زیاد تغییر نمی‌کند. ضمن اینکه قاچاقچیان مقادیر بسیار سنگینی از مواد را در افغانستان دپو کرده‌اند و برای اینکه مصرف‌کننده از خرید و مصرف مواد مخدر دست نکشد می‌توانند در نوسانات قیمت بازار از این دپوها هم خرج کنند زیرا می‌توان گفت که تولید افغانستان از کل مصرف خانواده مخدرهای دنیا بیشتر است یعنی تولید مواد از‌اندازه مصرف دنیا بیشتر است.» او افزود: «اما در تولید ماده‌ای چون هروئین باید از کلارید آمونیاک استفاده کنند و این ماده در دنیا محصولی استراتژیک محسوب می‌شود. پس قیمت هروئین قطعا باید دچار نوسانات ارزی شود زیرا قیمت آمونیاک با دلار محاسبه می‌شود و افغانستان هم این ماده را از مجاری غیرقانونی تامین می‌کند، به عنوان پیش‌سازهایی که برای آنها در تولید مواد نقش کلیدی را ایفا می‌کنند. هرچند که مصرف آمونیاک هم زیاد با نوسانات دلار تغییر نمی‌کند اما در مقایسه با تریاک می‌توانیم شاهد یک افزایش نسبی باشیم. زیرا پایه آن تریاک است و از ده کیلو تریاک یک کیلو هروئین تولید می‌شود. فقط در فرآیند تولید مقداری کلرید آمونیاک استفاده می‌شود و چون وابسته به دلار است امکان افزایش قیمت وجود دارد.» این کارشناس ترک اعتیاد تاکید کرد: «اما در ماده محرکی مانند شیشه که پایه آن افدرین است چیزی نیست که از زمین کشت شده یا از افغانستان و تریاک استحصال شود لذا افدرین باید به طور خالص و کاملا مستقل و بر اساس دلار محاسبه شود و اینجاست که در ایران ناگهان قیمت شیشه از گرمی 40 هزار تومان به 150 هزار تومان می‌رسد. همین افزایش قیمت به یکباره مصرف‌کنددگان شیشه را از مصرف باز می‌دارد یا به سمت کلینیک‌های درمانی سوق می‌دهد.» نارنجی‌ها درباره تغییرات قیمت در ماده گل هم اظهار کرد: «چون بذر ماده گل با پایه دلار از کشورهای مجاور به ایران ترانزیت می‌شود باز مقداری در قیمت این ماده هم افزایش داریم. اما بعد از اینکه فروشندگان این ماده بتوانند در اینجا از آن گل دوباره بذر بگیرند دوباره هزینه نخواهد شد و آنها می‌توانند آن را به روش‌های مختلف کشت دهند. قیمت نوعی از مخدر گل که از شاهدانه و بذر خوب هندی استحصال می‌شود و از کشورهای خارجی به ویژه هلند به سمت مجاری مصرفی ایران گسیل می‌شود مطمئنا با افزایش قیمت دلار بالا می‌رود. سایر شاهدانه‌های هندی داخلی زیاد وابسته به قیمت دلار نیست.» بنا به گفته این کارشناس، در تریاک به این دلیل که زیاد پایه آن تغییر نکرده با افزایش محدود قیمت مواجه خواهیم شد. در هروئین با افزایش قیمتی محسوس‌تر، در شیشه بسیار محسوس و در حشیش، ترکیبات گل و ماری‌جوآنا نیز با افزایش نسبی قیمت رو‌به‌رو هستیم.

لذا همانطور که گفته شد برای پایین نگه‌داشتن قیمت مواد مخدر، مواد افزودنی زیادی وارد این مواد می‌کنند که سلامتی را بیشتر از گذشته به خطر می‌اندازد معتادین باید راهی برای ترک آن پیدا کنند تا خود و جامعه را آلوده نسازند.