قوانین بازدارنده اروپا می تواند مانع تحریم‌های آمریکا علیه ایران شود؟

مقررات تازه اتحادیه اروپا برای حفاظت از منافع شرکت‌های اروپایی در مقابل تحریم‌های آمریکا علیه ایران از روز ۷ اوت اجرایی شده‌اند. هدف از قوانین جدید، مهار تاثیر تحریم‌های فراسرزمینی ایالات متحده بر شرکت‌های اروپایی و پشتیبانی از ادامه امکان تجارت میان ایران و اتحادیه اروپا است.

اصل قوانین از کجا می‌آیند؟
به گزارش صدای ایران از یورونیوز، در سال ۱۹۹۶ جامعه اروپا (که بعدتر به اتحادیه اروپا تغییر یافت) تصمیم گرفت برای مقابله با تحریم‌های آمریکا علیه کوبا و همچنین تحریم‌های علیه ایران و لیبی موسوم به «داماتو» یک سلسله مقررات بازدارنده وضع کند تا کشورهای اروپایی بدون ترس از تحریم‌های ثانویه بتوانند با این کشورها تجارت کنند.

آن مقررات گرچه به تصویب رسید اما به دلیل اختلاف سیاسی میان مقامات اتحادیه و بیل کلینتون، رئیس‌جمهور سابق ایالات متحده هیچگاه در عمل اجرایی نشد. اکنون با خروج آمریکا از برجام، مقامات اتحادیه اروپا همان قوانین را با یک سری اصلاحات و بازنگری در در دستور کار مجدد قرار داده‌اند.

به طور خلاصه این مقررات بازدارنده چند هدف را تعقیب می‌کنند:
افراد اتحادیه اروپا را از تبعیت از اقدامات تحریم‌ساز آمریکا منع می‌کنند.
از افراد اتحادیه اروپا می‌خواهد هرگونه تاثیر تحریم‌های آمریکا را بر این اتحادیه به کمیسیون اروپا گزارش دهند.
از تائید و به رسمیت شناختن حکم هرگونه مرجع قضایی خارج از قلمرو اتحادیه اروپا که در راستای تقویت و اجرایی شدن تحریم‌ها است ممانعت می‌کنند.
به افراد اتحادیه اروپا اجازه می‌دهند بابت ضرر حاصل از اجرایی شدن تحریم‌ها خسارت دریافت کنند.

این مقررات بازدارنده برای همه شهروندان حقیقی ساکن یا اهل اتحادیه اروپا وضع شده است و اتحادیه انتظار دارد شرکت‌های اروپایی حاضر (شامل شرکت‌های شریک آمریکا) از این قوانین تبعیت کنند هرچند شرکت‌های غیر اروپایی ملزم به پیروی نیستند.

اتحادیه اروپا مجازات تخطی از مقررات بازدارنده را به سیستم دادرسی کشورهای عضو محول کرده است. بعضی کشورها نظیر سوئد یا هلند نقض قوانین را به مثابه جرم درنظر می‌گیرند، برخی دیگر نظیر آلمان و اتریش مجازات‌ای شهروندی یا اداری را لحاظ می‌کنند و بعضی دیگر نظیر فرانسه هنوز تنبیه خاصی برای تخطی در نظر نگرفته‌اند.

در عین حال کمیسیون اروپا می‌تواند به اشخاص حقیقی یا حقوقی اتحادیه اروپا مجوز دهد تا در صورتی که تبعیت نکردن از تحریم‌های آمریکا منافع آنان را به خطر می‌اندازد، از کل یا بخشی از تحریم‌ها تبعیت کنند.

ایران تا چه اندازه می‌تواند به اجرایی شدن مقررات تازه امید ببندد؟
خبرگزاری رویترز در گزارشی گفته است با توجه که این قوانین هیچوقت مورد استفاده قرار نگرفته‌اند، بیشتر دولت‌های اروپایی به آن‌ها به دید یک ابزار سیاسی و یک هشدار در برابر آمریکا نگاه می‌کنند تا قوانینی که بخواهند واقعا در عمل پیاده شوند.

والدیس دومبرویکیس، نایب‌رئیس کمیسیون اروپا سه ماه پیش به پارلمان اروپا گفت: «در واقع با توجه به ماهیت سیستم بانکداری و اینکه بخش عظیمی از بانک‌ها در معرض سیستم مالی آمریکا و تبادلات دلاری هستند مقررات بازدارنده اتحادیه اروپا اثر محدودی می‌توانند داشته باشند.»

علاوه بر درهم‌تنیدگی رابطه مالی و بانکی اروپا و آمریکا، سری قوانین داخلی ایالات متحده نیز باید در نظر گرفته شوند. متعاقب تحریم‌های پیشابرجام آمریکا علیه ایران، دستگاه قانونگذاری آمریکا در سال ۲۰۱۲ قوانینی تصویب کرد که شرکای اروپایی شرکت‌های آمریکایی را مجبور می‌ساخت از تحریم‌ها علیه ایران تبعیت کنند.

مشکل دیگر این قوانین، که در اصل در فضای سیاسی بین‌المللی دهه ۹۰ میلادی نوشته شده‌اند، بند‌های مبهم‌ و با امکان تفاسیر متعدد آن است که مانعی برای اجرایی شدن آن‌ها به شمار می‌رود.

با این حال مقامات اتحادیه اروپا گفته‌اند با توجه به شرایط موجود انتظار دارند این قوانین بتواند شرکت‌های کوچک و متوسط اتحادیه را که ارتباط مالی با آمریکا ندارند مجاب به ادامه تجارت با ایران کنند.