کدام جهت؟ تهران یا واشنگتن؟
مشتری‌ها و شرکای اقتصادی ایران بر سر دو راهی قرار گرفته‌اند؛ با تحریم‌های امریکا علیه ایران همراه شوند یا خود را در معرض تنبیه اقتصادی قرار دهند. دونالد ترامپ، رییس‌جمهور ایالات متحده با خروج از برجام در ماه مه، دست خود را روی ماشه نگه داشته تا با فرارسیدن ماه آگوست تحریم‌های ثانویه ایران را بازگرداند.
مشتری‌ها و شرکای اقتصادی ایران بر سر دو راهی قرار گرفته‌اند؛ با تحریم‌های امریکا علیه ایران همراه شوند یا خود را در معرض تنبیه اقتصادی قرار دهند. دونالد ترامپ، رییس‌جمهور ایالات متحده با خروج از برجام در ماه مه، دست خود را روی ماشه نگه داشته تا با فرارسیدن ماه آگوست تحریم‌های ثانویه ایران را بازگرداند.
به گزارش صدای ایران از اعتماد، جامعه جهانی می‌گوید خواهان حفظ برجام با باقی ماندن ایران در این توافق است اما تهران می‌گوید تا روزی در این توافق باقی خواهد ماند که از منافع اقتصادی آن منتفع شود. درحالی که اروپایی‌ها تلاش می‌کنند مانع از خروج ناگهانی و دسته جمعی کمپانی‌های خود از ایران شوند، کشورهای مجاور ایران نیز در مقام تصمیم‌گیری قرار گرفته‌اند. ترکیه، چین، ژاپن، هند و کره جنوبی تنها چند کشور از مجموعه‌ای هستند که پس از اجرایی شدن توافق هسته‌ای در ژانویه سال ٢٠١٦ به ایران بازگشتند و اکنون با اقدام‌های دونالد ترامپ درحال سبک و سنگین کردن وضعیت جدید در تداوم رابطه تجاری با ایران هستند. درحالی که تنها چند روز تا ماه آگوست زمان باقی است هر روز خبرگزاری‌ها درباره خروج یکی از کمپانی‌های بزرگ از ایران یا مشمول جریمه شدن کمپانی دیگری به اتهام همکاری اقتصادی با تهران خبررسانی می‌کنند. روزنامه حریت چاپ ترکیه روز گذشته در نوشتاری کوتاه به دنبال پاسخ این سوال رفته که با بازگشت تحریم‌های ثانویه ایران، ترکیه چگونه می‌خواهد به رابطه تجاری با ایران ادامه دهد؟ نویسنده مطلب در گزارش نوشته است: اقتصاد و سیاست خارجی دو اولویتی هستند که به توجه ویژه نیاز دارند.
بازگشت تحریم‌های ثانویه امریکا هم اقتصاد و هم سیاست خارجی را در ترکیه تحت الشعاع قرار داده است. تحریم‌هایی که در تاریخ ٤ آگوست بازخواهند گشت بخش‌های اتومبیل و همچنین تجارت با طلا و بقیه فلزات گرانبها را شامل می‌شوند. در تاریخ ٤ نوامبر نیز تحریم‌های دیگری که بخش‌های انرژی و بانک مرکزی ایران را شامل می‌شود بر این کشور اعمال خواهد شد. در این میان، جنگ تجاری که ترامپ در سطح بین‌المللی کلید زده و می‌تواند تجارت در اتحادیه اروپا را تحت‌الشعاع قرار دهد تبعات اقتصادی منفی برای ترکیه نیز به همراه خواهد داشت. در شرایطی که جنگ تجاری ادامه پیدا کند و به رکود جهانی منتهی شود ترکیه به دلیل اقتصاد شکننده‌اش آسیب خواهد دید.
در چنین دورنمایی از آینده، سطح تجاری ترکیه با کشور همسایه‌اش ایران که هم گاز و هم نفت دارد بسیار مهم است. در دو ماه گذشته از زمان خروج امریکا از برجام، مقام‌های سیاسی در ترکیه به مناسبت‌های متفاوت تحمیل تحریم‌های امریکا بر ایران را اشتباه خوانده و تاکید کرده‌اند که واشنگتن حق ندارد قوانین اقتصادی خود را بر سایر کشورها تحمیل کند. مولود چاووش اوغلو، وزیر خارجه ترکیه پیش از تغییر سیستم سیاسی در ترکیه در چند روز اخیر اعلام کرده بود که آنکارا با تحریم‌های واشنگتن علیه تهران همراه نخواهد شد. با این وجود تنها چند روز پس از اظهارنظر چاووش اوغلو، در تاریخ ٧ جولای بریان هوک که مسوولیت سیاستگذاری در وزارتخارجه امریکا را برعهده دارد اعلام کرد که امریکا در تنبیه کشورهایی که در تحریم ایران همراه نشوند، جدی است و هیچ مورد استثنایی وجود نخواهد داشت. با چنین تهدیدی از سوی امریکا، مشخص نیست که ترکیه با وجود تجربه تحریم هال بانک چگونه می‌خواهد به تجارت با ایران ادامه دهد.
هال بانک، قربانی تحریم‌های امریکا
در فاصله سال‌های ٢٠١٢ تا ٢٠١٥ که ایران تحت تحریم قرار داشت، ترکیه هم برای کمپانی‌ها و هم برای هال بانک تدابیری اندیشیده بود تا در سایه آن بتوانند به کار تجاری با ایران ادامه دهند. در حقیقت می‌توان گفت که کمپانی‌های ترکی در سایه هال بانک توانستند به حضور تجاری در ایران ادامه دهند. هال بانک نه فقط واسطه‌ای مالی برای کمپانی‌های ترک بلکه واسطه‌ای برای کار سایر کمپانی‌های غیرترک با ایران نیز بود. به عنوان نمونه هند در دوره‌ای برای پرداخت پول نفت ایران به این کشور از هال بانک استفاده کرد. مشکل زمانی برای هال بانک درست شد که به گفته امریکایی‌ها این بانک از محدوده مشخصی که برای کار با ایران مشخص و به دولت سابق امریکا اعلام کرده بود، خارج شد.
ژانویه گذشته بود که معاون سابق مدیرکل هال بانک از سوی دادگاهی در امریکا متهم به تلاش برای دور زدن تحریم‌های ایران شد. وی متهم شد که از سیستم مالی امریکا برای انتقال پول به ایران استفاده کرده است. گفته می‌شود که در سایه این اتهام برای معاون سابق هال بانک، این بانک نیز به زودی تحت جریمه‌های وزارت خزانه‌داری امریکا قرار خواهد گرفت. برخی کارشناسان می‌گویند که جریمه هال بانک به پیش از ٢٤ ژوئن که تاریخ انتخابات عمومی در ترکیه بود، موکول شده است. این بدان معنا است که همین روزها وزارت خزانه‌داری امریکا جریمه‌ای را که برای هال بانک در نظر گرفته اعلام خواهد کرد. اینکه رابطه تجاری ترکیه با ایران تا چه اندازه آسیب خواهد دید به میزان جریمه‌ای بستگی دارد که اعلام خواهد شد. اگر میزان جریمه تعیین شده بالا باشد به احتمال بسیار زیاد تاثیر مخربی بر اقتصاد ترکیه خواهد گذاشت. اکنون سوال اینجاست که آیا ترکیه می‌تواند از تحریم‌های امریکا علیه ایران معافیت بگیرد؟ با توجه به اختلاف‌هایی که میان آنکارا و واشنگتن در جریان است مانند مخالفت واشنگتن با خرید موشک‌های بالستیک اس-٤٠٠ روسی توسط آنکارا مشخص نیست که رجب طیب اردوغان چگونه می‌خواهد دونالد ترامپ را تشویق به اعطای معافیت به کمپانی‌ها و بانک‌های ترکیه‌ای برای کار با ایران کند.
هند، گرفتار میان مواضع قبلی و فشارهای امریکا
هند نیز یکی دیگر از مشتری‌های نفت ایران و البته شرکای تجاری مهم تهران در دوره پسابرجام است که باید تکلیف خود را با بازگشت تحریم‌های ثانویه امریکا علیه ایران مشخص کند. قریب به ١٠ روز پیش بود که نیکی هیلی، نماینده امریکا در سازمان ملل که اتفاقا هندی الاصل است به هند سفر و تلاش کرد مقام‌های این کشور را به کاهش فوری خرید نفت از ایران راضی کند. تلاش‌های امریکا برای جلب همراهی هند در تحریم‌های ایران در حالی صورت می‌گیرد که دهلی نو در دو سال و نیم گذشته جدا از افزایش خرید نفت از ایران، در پروژه توسعه بندر چابهار نیز وارد شده و اکنون به نظر می‌رسد که جدا‌سازی دهلی نو از تهران کار ساده‌ای برای کاخ‌سفیدنشین‌ها نباشد. با این وجود اسپوتنیک روز گذشته گزارش داد که در تاریخ ١٦ جولای (٢٤ تیر ماه) هیاتی از کارشناس‌های امریکایی با سفر به هند باز هم تلاش خواهند کرد تا دهلی نو را مقابل تجارت با تهران قرار دهند.
مقام‌های هندی اعلام کرده‌اند که بحث‌های مختلفی با مقام‌های امریکایی مهمان خواهند داشت. پیش‌بینی می‌شود که اصلی‌ترین هدف هند از این رایزنی‌ها دریافت معافیت‌های موردی از امریکا برای تداوم کار تجاری با تهران باشد. پیش از این وزیر نفت و گاز طبیعی هند اعلام کرده بود که نیازهای اولیه هند در این دو حوزه مهم‌ترین فاکتور مد نظر مقام‌های این کشور هنگام تصمیم‌گیری برای ادامه یا قطع همکاری با تهران است. به گفته این مقام هندی همه در دولت تاکید دارند که دهلی نو باید تا پیش از تاریخ ٤ نوامبر تکلیف خود را با تحریم‌های امریکا و ادامه تجارت با ایران مشخص کند. وزیر نفت و گاز هند در این باره می‌گوید: درباره نحوه برخورد با تحریم‌های امریکا علیه ایران و فرجام قراردادهای تجاری ما با تهران هیچ اختلاف نظری در داخل دولت وجود ندارد. ما ابتدا درباره منابع موجود برای تامین انرژی مورد نیاز مطمئن خواهیم شد و این بدان معناست که اولویت با منافع ملی است.
هند دومین خریدار نفت ایران است و در سال مالی جاری سهم ایران از میزان نفت وارداتی هند نزدیک به ١٠ درصد بوده است. وزیر نفت و گاز هند در بخش‌هایی از سخنانش که اسپوتنیک آن را منعکس کرده، نوشته است: اولویت ما منافع ملی است. سبد انرژی ترکیه چند منبع دارند و ما باید ببینیم که چگونه و با کدام یک از این منابع می‌توانیم کار را ادامه دهیم.
برخی رسانه‌های ایرانی از جمله تهران تایمز در چند روز گذشته حملاتی را به دولت هند برای خالی کردن پشت ایران از ترس امریکا وارد کرده و وزیر خارجه این کشور را برای فراموش کردن وعده‌اش درباره اینکه دهلی نو از تحریم‌های فراسرزمینی امریکا حمایت نخواهد کرد مورد انتقاد قرار دادند. وزیر خارجه هند یک هفته پس از خروج امریکا از برجام در ماه مه در حالی که میزبان محمد جواد ظریف، وزیر خارجه بود اعلام کرده بود که دهلی نو تنها تحریم‌هایی را به رسمیت می‌شناسد که از کانال شورای امنیت رد شده باشند. دولت هند می‌گوید به انتقادهایی که در فضای داخلی ایران در جریان است آگاهی دارد و تصمیم نهایی برای واردات نفت خام از ایران را پس از رایزنی‌های گسترده و نهایی با امریکا خواهد گرفت. دولت نارندرا مودی، نخست‌وزیر هند قصد دارد جدا از تلاش برای دریافت معافیت‌های تحریمی از امریکا، کانال خرید و فروش با روپیه و ریال را میان ایران و هند برقرار کند.
به گزارش صدای ایران از اعتماد، جامعه جهانی می‌گوید خواهان حفظ برجام با باقی ماندن ایران در این توافق است اما تهران می‌گوید تا روزی در این توافق باقی خواهد ماند که از منافع اقتصادی آن منتفع شود. درحالی که اروپایی‌ها تلاش می‌کنند مانع از خروج ناگهانی و دسته جمعی کمپانی‌های خود از ایران شوند، کشورهای مجاور ایران نیز در مقام تصمیم‌گیری قرار گرفته‌اند. ترکیه، چین، ژاپن، هند و کره جنوبی تنها چند کشور از مجموعه‌ای هستند که پس از اجرایی شدن توافق هسته‌ای در ژانویه سال ٢٠١٦ به ایران بازگشتند و اکنون با اقدام‌های دونالد ترامپ درحال سبک و سنگین کردن وضعیت جدید در تداوم رابطه تجاری با ایران هستند. درحالی که تنها چند روز تا ماه آگوست زمان باقی است هر روز خبرگزاری‌ها درباره خروج یکی از کمپانی‌های بزرگ از ایران یا مشمول جریمه شدن کمپانی دیگری به اتهام همکاری اقتصادی با تهران خبررسانی می‌کنند. روزنامه حریت چاپ ترکیه روز گذشته در نوشتاری کوتاه به دنبال پاسخ این سوال رفته که با بازگشت تحریم‌های ثانویه ایران، ترکیه چگونه می‌خواهد به رابطه تجاری با ایران ادامه دهد؟ نویسنده مطلب در گزارش نوشته است: اقتصاد و سیاست خارجی دو اولویتی هستند که به توجه ویژه نیاز دارند.
بازگشت تحریم‌های ثانویه امریکا هم اقتصاد و هم سیاست خارجی را در ترکیه تحت الشعاع قرار داده است. تحریم‌هایی که در تاریخ ٤ آگوست بازخواهند گشت بخش‌های اتومبیل و همچنین تجارت با طلا و بقیه فلزات گرانبها را شامل می‌شوند. در تاریخ ٤ نوامبر نیز تحریم‌های دیگری که بخش‌های انرژی و بانک مرکزی ایران را شامل می‌شود بر این کشور اعمال خواهد شد. در این میان، جنگ تجاری که ترامپ در سطح بین‌المللی کلید زده و می‌تواند تجارت در اتحادیه اروپا را تحت‌الشعاع قرار دهد تبعات اقتصادی منفی برای ترکیه نیز به همراه خواهد داشت. در شرایطی که جنگ تجاری ادامه پیدا کند و به رکود جهانی منتهی شود ترکیه به دلیل اقتصاد شکننده‌اش آسیب خواهد دید.
در چنین دورنمایی از آینده، سطح تجاری ترکیه با کشور همسایه‌اش ایران که هم گاز و هم نفت دارد بسیار مهم است. در دو ماه گذشته از زمان خروج امریکا از برجام، مقام‌های سیاسی در ترکیه به مناسبت‌های متفاوت تحمیل تحریم‌های امریکا بر ایران را اشتباه خوانده و تاکید کرده‌اند که واشنگتن حق ندارد قوانین اقتصادی خود را بر سایر کشورها تحمیل کند. مولود چاووش اوغلو، وزیر خارجه ترکیه پیش از تغییر سیستم سیاسی در ترکیه در چند روز اخیر اعلام کرده بود که آنکارا با تحریم‌های واشنگتن علیه تهران همراه نخواهد شد. با این وجود تنها چند روز پس از اظهارنظر چاووش اوغلو، در تاریخ ٧ جولای بریان هوک که مسوولیت سیاستگذاری در وزارتخارجه امریکا را برعهده دارد اعلام کرد که امریکا در تنبیه کشورهایی که در تحریم ایران همراه نشوند، جدی است و هیچ مورد استثنایی وجود نخواهد داشت. با چنین تهدیدی از سوی امریکا، مشخص نیست که ترکیه با وجود تجربه تحریم هال بانک چگونه می‌خواهد به تجارت با ایران ادامه دهد.
هال بانک، قربانی تحریم‌های امریکا
در فاصله سال‌های ٢٠١٢ تا ٢٠١٥ که ایران تحت تحریم قرار داشت، ترکیه هم برای کمپانی‌ها و هم برای هال بانک تدابیری اندیشیده بود تا در سایه آن بتوانند به کار تجاری با ایران ادامه دهند. در حقیقت می‌توان گفت که کمپانی‌های ترکی در سایه هال بانک توانستند به حضور تجاری در ایران ادامه دهند. هال بانک نه فقط واسطه‌ای مالی برای کمپانی‌های ترک بلکه واسطه‌ای برای کار سایر کمپانی‌های غیرترک با ایران نیز بود. به عنوان نمونه هند در دوره‌ای برای پرداخت پول نفت ایران به این کشور از هال بانک استفاده کرد. مشکل زمانی برای هال بانک درست شد که به گفته امریکایی‌ها این بانک از محدوده مشخصی که برای کار با ایران مشخص و به دولت سابق امریکا اعلام کرده بود، خارج شد.
ژانویه گذشته بود که معاون سابق مدیرکل هال بانک از سوی دادگاهی در امریکا متهم به تلاش برای دور زدن تحریم‌های ایران شد. وی متهم شد که از سیستم مالی امریکا برای انتقال پول به ایران استفاده کرده است. گفته می‌شود که در سایه این اتهام برای معاون سابق هال بانک، این بانک نیز به زودی تحت جریمه‌های وزارت خزانه‌داری امریکا قرار خواهد گرفت. برخی کارشناسان می‌گویند که جریمه هال بانک به پیش از ٢٤ ژوئن که تاریخ انتخابات عمومی در ترکیه بود، موکول شده است. این بدان معنا است که همین روزها وزارت خزانه‌داری امریکا جریمه‌ای را که برای هال بانک در نظر گرفته اعلام خواهد کرد. اینکه رابطه تجاری ترکیه با ایران تا چه اندازه آسیب خواهد دید به میزان جریمه‌ای بستگی دارد که اعلام خواهد شد. اگر میزان جریمه تعیین شده بالا باشد به احتمال بسیار زیاد تاثیر مخربی بر اقتصاد ترکیه خواهد گذاشت. اکنون سوال اینجاست که آیا ترکیه می‌تواند از تحریم‌های امریکا علیه ایران معافیت بگیرد؟ با توجه به اختلاف‌هایی که میان آنکارا و واشنگتن در جریان است مانند مخالفت واشنگتن با خرید موشک‌های بالستیک اس-٤٠٠ روسی توسط آنکارا مشخص نیست که رجب طیب اردوغان چگونه می‌خواهد دونالد ترامپ را تشویق به اعطای معافیت به کمپانی‌ها و بانک‌های ترکیه‌ای برای کار با ایران کند.
هند، گرفتار میان مواضع قبلی و فشارهای امریکا
هند نیز یکی دیگر از مشتری‌های نفت ایران و البته شرکای تجاری مهم تهران در دوره پسابرجام است که باید تکلیف خود را با بازگشت تحریم‌های ثانویه امریکا علیه ایران مشخص کند. قریب به ١٠ روز پیش بود که نیکی هیلی، نماینده امریکا در سازمان ملل که اتفاقا هندی الاصل است به هند سفر و تلاش کرد مقام‌های این کشور را به کاهش فوری خرید نفت از ایران راضی کند. تلاش‌های امریکا برای جلب همراهی هند در تحریم‌های ایران در حالی صورت می‌گیرد که دهلی نو در دو سال و نیم گذشته جدا از افزایش خرید نفت از ایران، در پروژه توسعه بندر چابهار نیز وارد شده و اکنون به نظر می‌رسد که جدا‌سازی دهلی نو از تهران کار ساده‌ای برای کاخ‌سفیدنشین‌ها نباشد. با این وجود اسپوتنیک روز گذشته گزارش داد که در تاریخ ١٦ جولای (٢٤ تیر ماه) هیاتی از کارشناس‌های امریکایی با سفر به هند باز هم تلاش خواهند کرد تا دهلی نو را مقابل تجارت با تهران قرار دهند.
مقام‌های هندی اعلام کرده‌اند که بحث‌های مختلفی با مقام‌های امریکایی مهمان خواهند داشت. پیش‌بینی می‌شود که اصلی‌ترین هدف هند از این رایزنی‌ها دریافت معافیت‌های موردی از امریکا برای تداوم کار تجاری با تهران باشد. پیش از این وزیر نفت و گاز طبیعی هند اعلام کرده بود که نیازهای اولیه هند در این دو حوزه مهم‌ترین فاکتور مد نظر مقام‌های این کشور هنگام تصمیم‌گیری برای ادامه یا قطع همکاری با تهران است. به گفته این مقام هندی همه در دولت تاکید دارند که دهلی نو باید تا پیش از تاریخ ٤ نوامبر تکلیف خود را با تحریم‌های امریکا و ادامه تجارت با ایران مشخص کند. وزیر نفت و گاز هند در این باره می‌گوید: درباره نحوه برخورد با تحریم‌های امریکا علیه ایران و فرجام قراردادهای تجاری ما با تهران هیچ اختلاف نظری در داخل دولت وجود ندارد. ما ابتدا درباره منابع موجود برای تامین انرژی مورد نیاز مطمئن خواهیم شد و این بدان معناست که اولویت با منافع ملی است.
هند دومین خریدار نفت ایران است و در سال مالی جاری سهم ایران از میزان نفت وارداتی هند نزدیک به ١٠ درصد بوده است. وزیر نفت و گاز هند در بخش‌هایی از سخنانش که اسپوتنیک آن را منعکس کرده، نوشته است: اولویت ما منافع ملی است. سبد انرژی ترکیه چند منبع دارند و ما باید ببینیم که چگونه و با کدام یک از این منابع می‌توانیم کار را ادامه دهیم.
برخی رسانه‌های ایرانی از جمله تهران تایمز در چند روز گذشته حملاتی را به دولت هند برای خالی کردن پشت ایران از ترس امریکا وارد کرده و وزیر خارجه این کشور را برای فراموش کردن وعده‌اش درباره اینکه دهلی نو از تحریم‌های فراسرزمینی امریکا حمایت نخواهد کرد مورد انتقاد قرار دادند. وزیر خارجه هند یک هفته پس از خروج امریکا از برجام در ماه مه در حالی که میزبان محمد جواد ظریف، وزیر خارجه بود اعلام کرده بود که دهلی نو تنها تحریم‌هایی را به رسمیت می‌شناسد که از کانال شورای امنیت رد شده باشند. دولت هند می‌گوید به انتقادهایی که در فضای داخلی ایران در جریان است آگاهی دارد و تصمیم نهایی برای واردات نفت خام از ایران را پس از رایزنی‌های گسترده و نهایی با امریکا خواهد گرفت. دولت نارندرا مودی، نخست‌وزیر هند قصد دارد جدا از تلاش برای دریافت معافیت‌های تحریمی از امریکا، کانال خرید و فروش با روپیه و ریال را میان ایران و هند برقرار کند.
خبرهای مرتبط
گزارش خطا
آخرین اخبار