زلزله در اهواز نمی‌تواند خرابی ایجاد کند

استادیار گروه مهندسی عمران موسسه آموزش عالی جهاددانشگاهی خوزستان گفت: اگر گسل اهواز بخواهد لرزه‌ای ایجاد کند تقریبا دو هزار و 500 تا دو هزار و 800 سال دوره بازگشت خواهد داشت؛ یعنی طی این دوره ممکن است فعال شود و زمین‌لرزه ایجاد کند.

به گزارش صدای ایران، «نوید سیاه‌پلو» در گفت‌وگو با ایسنا، اظهار کرد: زمین‌شناسان و مهندسان زلزله زمانی که دلایل وقوع زلزله را بررسی می‌کنند دلایل مهمی را بررسی می کنند که معروف‌ترین آن به نظریه تکتونیک صفحه‌ای معروف است که بیش از 90 درصد زمین لرزه‌هایی که در جهان رخ می‌دهد با این نظریه ارتباط دارند.

وی در خصوص این نظریه، گفت: پوسته زمین از تعدادی صفحه اصلی و فرعی تشکیل شده است که این صفحات به صورت مداوم نسبت به هم جابه‌جا می‌شوند، چون زیر پوسته جامد زمین روی مواد مذاب قرار دارد که موجب جابجایی این صفحات می‌شود. در برخی مکان‌ها این صفحات از هم فاصله می‌گیرند و مواد درون آن خارج می‌شود. در جایی که این صفحات از هم فاصله می‌گیرند مرزهایی به نام مرزهای واگرا تشکیل می‌شود. این مرزها بیشتر در بخش اقیانوسی قرار دارند و چندان نگران‌کننده نیستند.

موقعیت تکتونیکی فلات ایران و استان خوزستان

معاون آموزشی موسسه آموزش عالی جهاد دانشگاهی خوزستان ادامه داد: این پوسته‌های تشکیل‌دهنده زمین در برخی مکان‌ها با هم برخورد می‌کنند که بارزترین آن جایی است که صفحه اوراسیا که فلات ایران نیز در آن قرار دارد با صفحه عربیا برخورد می‌کند و مرزی در بین آن‌ها به نام مرز همگرا ایجاد می‌کنند. در اینگونه مرزها فشار زیادی بین دو صفحه‌ای که به هم برخورد می‌کنند وجود دارد. کشور ایران نیز در قسمت شمال غربی تا جنوب شرقی، در برخورد با صفحه عربستان است که مجموعه کوه‌های زاگرس حاصل همین برخورد است.

سیاه‌پلو ادامه داد: در نظریه تکتونیک صفحه‌ای گفته می‌شود که در محل برخورد مرزها به دلیل وجود فشار بسیار زیاد، 90 درصد زمین لرزه‌های دنیا در اثر وجود مرزهای همگرا است. کشور ایران و بخش شمالی استان خوزستان که در مجاورت رشته‌کوه زاگرس قرار دارد نیز از این قاعده مستثنی نیست.

وی تصریح کرد: فلات ایران همچنین از قسمت شمال و شرق به اصطلاح در دام افتاده است و مجموعه فلات ایران از تمام جهات جغرافیایی تحت فشار است. نتیجه این است که در بخش‌های عمده‌ای از فلات ایران تعداد قابل توجهی ترک‌ داریم که در مهندسی زلزله و ادبیات زمین‌شناسی به آن‌ها گسل می‌گویند. دشت خوزستان نیز به ویژه در بخش‌های شمالی و شرقی تعداد قابل توجهی گسل از جمله گسل دزفول، لالی، شوشتر، مسجدسلیمان، باغملک، اهواز و... دارد.

الگوی لرزه خیزی در خوزستان کمربند چین خورده زاگرس است

استادیار گروه مهندسی عمران موسسه آموزش عالی جهاددانشگاهی خوزستان گفت: به این دلیل که استان خوزستان در مجاورت ناحیه زاگرس قرار گرفته است، نباید از زلزله بی‌نصیب باشد. خوزستان در کمربند چین‌خورده زاگرس قرار دارد که منطقه‌ای بسیار لرزه خیز است بنابراین خوزستان الگوی لرزه‌خیزی خود را از این ناحیه گرفته است.

سیاه‌پلو با بیان اینکه زلزله‌هایی که در زاگرس اتفاق میفتد چند ویژگی دارد، عنوان کرد: این زلزله‌ها معمولا با عمق کم هستند که از ویژگی‌های اساسی است که به وفور در دشت خوزستان تجربه می‌کنیم. بیشترین عمق زلزله‌های کم عمق 30 کیلومتر است و زلزله‌های خوزستان معمولا عمقی بین 10 تا 15 کیلومتر دارند. اگر عمق زلزله کم باشد و کانون به مرکز زلزله نزدیکتر باشد، انرژی که در اثر انباشت چند ساله قرار است آزاد شود، بیشتر احساس می‌شود.

زلزله‌های خوزستان نگران‌کننده نیستند

وی ادامه داد: دومین ویژگی زلزله‌هایی که در خوزستان اتفاق می‌افتد این است که این زلزله‌ها به تعداد زیاد اما بزرگی کم هستند زیرا این الگو در زاگرس وجود دارد که یک حسن محسوب می‌شود. چراکه زمین به جای تخلیه یک انرژی عظیم چندین ساله، آن را به انرژی‌های کوچکتر و با شدت کمتر تقسیم و آزاد می‌کند؛ به همین دلیل زلزله‌های خوزستان چندان نگران کننده نیستند.

معاون آموزشی موسسه آموزش عالی جهاددانشگاهی خوزستان گفت: با توجه به آمار موسسه ژیوفیزیک دانشگاه تهران، در سال 96 نزدیک به هشت هزار و 900 زلزله به بزرگی بین دو تا سه ریشتر در کل فلات ایران رخ داده است که به طور عمده در منطقه زاگرس هستند. تعداد این زلزله‌ها زیاد، اما بزرگی و انرژی آن‌ها کم است.

سیاه‌پلو با بیان اینکه خاک بخشی از دشت خوزستان از نوع خاک‌های آبرفتی است، تصریح کرد: این خاک‌ها موجب می‌شود که گسل‌های استان به طور کامل شناسایی نشوند. بنابراین بخشی از گسل‌هایی که اکنون لرزش ایجاد می‌کنند گسل‌هایی هستند که از آن‌ها اطلاعات دقیقی در دسترس نیست. ما از گسل‌های شناخته شده انتظار لرزش قابل ‌توجه نداریم و ابهامی که در این زمینه وجود دارد که چرا لرزش‌ها روی این گسل‌ها اتفاق نمی‌افتد به این دلیل است بخش عمده‌ای از لرزش‌ها روی گسل‌های نهان اتفاق می‌افتد که شناسایی آنها بسیار هزینه‌بر است.

نگاهی به زلزله‌های گذشته در اهواز

وی عنوان کرد: به نظر من چون الگوی لرزش اهواز همان الگوی زاگرس است این نگرانی وجود ندارد که در اهواز زلزله بزرگی رخ دهد. در ایران همواره دو دسته زلزله رخ میدهد که دسته اول زلزله‌های تاریخی است که پیش از توسعه شبکه لزره‌نگاری کشور و ثبت‌ آنها رخ دادند و این زلزله‌ها از روی اسناد تاریخی بررسی می‌شود.

استادیار گروه مهندسی عمران موسسه آموزش عالی جهاددانشگاهی خوزستان افزود: در اهواز چند زلزله تاریخی داشتیم که یکی در سال 840 میلادی رخ داد و ویرانی‌هایی را در پی داشت اما زلزله چندان بزرگی نبود. همچنین دومین زلزله در سال 1052 میلادی در منطقه بهبهان رخ داد و در اهواز نیز احساس شد. در سال 1085 میلادی نیز زلزله دیگری در همین منطقه رخ داد که شدت آن به قدری بزرگ بوده که به زیرساخت‌های آن زمان صدمات زیادی وارد کرد. در سال 1978 زلزله دیگری در اهواز رخ داد که شدت زیادی نداشته است.

سیاه‌پلو با بیان اینکه دسته دوم زلزله‌ها پس از توسعه شبکه زلزله نگاری کشور رخ داد که زلزله‌های دستگاهی نام دارند، گفت: ما در اهواز زلزله‌های دستگاهی قابل توجهی نداریم.

گسل‌های شناحته شده اهواز زمین‌لرزه ایجاد نمی‌کنند

وی در خصوص گسل‌های اهواز اظهار کرد: اهواز چند گسل دارد که معروفترین آن‌ها گسل اهواز نام دارد و بلندترین گسلی است که از مرکز شهر اهواز نیز میگذرد. گسل‌ها به چند دسته فعال، نیمه فعال و غیرفعال تقسیم‌بندی می‌شوند که این گسل از گسل‌های فعال است اما به دلیل ساختار زمین‌شناسی که این گسل در آن قرار گرفته چندان استعداد وقوع زمین لرزه در آن وجود ندارد.

سیاه‌پلو ادامه داد: دومین گسل اهواز به گسل مصلی معروف است که در حوالی مصلی اهواز قرار گرفته و نه طول قابل توجه و نه فعالیتی دارد. گسل دیگری نیز در میدان فرودگاه قرار دارد که به همین نام معروف است. مطالعات اخیر نشان می‌دهد که گسل دیگری نیز در تقاطع بلوار پاسداران با خط آهن قرار دارد که به نام گسل مرکز فرهنگی آن را می‌شناسند و در مطالعات قطار شهری اهواز شناخته شده است.

استادیار گروه مهندسی عمران موسسه آموزش عالی جهاددانشگاهی خوزستان گفت: مطالعاتی که انجام شده است نشان می‌دهد که اگر گسل اهواز بخواهد لرزه‌ای ایجاد کند تقریبا دو هزار و 500 تا دو هزار و 800 سال دوره بازگشت خواهد داشت؛ یعنی طی این دوره ممکن است فعال شود و زمین‌لرزه ایجاد کند.

سیاه‌پلو در خصوص ویرانی‌های ناشی از زمین‌لرزه‌ها، عنوان کرد: زلزله الزاما نمی‌تواند آسیب‌زا باشد؛ بلکه زمانی می‌تواند خرابی ایجاد کند که چند ویژگی مهم داشته باشد اعم از اینکه حداکثر شتاب قابل توجه، محتوای فرکانسی قابل توجه، مدت زمان تداوم قابل توجه و به دنبال آن زمان تداوم موثر زیادی داشته باشند. شاخص‌های دیگری مانند شدت و بزرگا نیز مورد توجه هستند. زلزله‌های اهواز این ویژگی‌ها را ندارند.

زلزله در اهواز نمی‌تواند خرابی ایجاد کند

وی بیان کرد: اگر در سال 1085 میلادی زلزله در اهواز ویرانی‌های در پی داشت، باید توجه داشت که کیفیت ساخت و ساز امروز نسبت به آن زمان بسیار تغییر کرده است. ما یکی از بهترین استانداردهای محاسبه نیروی زلزله را در خاورمیانه داریم که آیین‌نامه‌ای برگرفته از تحقیقات محققان ایرانی است و آن استاندارد 2800 ایران یا آیین‌نامه طراحی ساختمان‌ها در برابر زلزله است. در این سالها مهندسان عمرانی را نیز پرورش دادیم که با اصول و ضوابط ساخت ساختمان‌های مقاوم در برابر زلزله آشنایی دارند. بنابراین اگر آن زلزله امروز رخ دهد نمی‌تواند آسیبی وارد کند.

معاون آموزشی موسسه آموزش عالی جهاددانشگاهی خوزستان تاکید کرد: زمین‌لرزه‌هایی که در خوزستان رخ می‌دهند با توجه به تمام این موارد جای نگرانی ندارند.

وی یادآور شد: امروز بازار شایعه داغ است و خواهشندم مردم از کسانی اطلاعات بگیرند که به مهندسی زلزله آشنایی دارند. زلزله امروز در اهواز نمی‌توانند به عنوان یک موضوع بحرانی مورد توجه باشد.