مسافران عراق ممكن است به بیماری‌هایی مبتلا شوند
. اعتیاد یك مقوله چندوجهی اجتماعی است. شاید نتوانیم جلوی تزریق را بگیریم اما می‌توانیم كاری كنیم كه تزریق ایمن وجود داشته باشد.
«انواع هپاتیت، یا درمان دارند یا می‌شود آن را ریشه‌کن کرد. مهم اینجاست که مسئولان همت داشته باشند و بودجه برای غربالگری و درمان بیماران اختصاص دهند، مخصوصا معتادان تزریقی در زندان.» اینها گفته‌های دکتر سید موید علویان، رییس شبکه هپاتیت ایران است که در کافه‌خبر خبرآنلاین، نسبت به این بیماری هشدار داد.
به گزارش صدای ایران،او با 237 مقاله، دارای بالاترین تعداد مقاله علمی درباره هپاتیت در دنیا در 10 سال اخیر شناخته شده، در فرهنگستان علوم پزشکی به عنوان دانشمند برتر دهه اخیر در زمینه هپاتولوژی تقدیر شده و استاد دانشگاه علوم پزشكی بقیه الله است. پزشکی که دعوت ما را قبول کرد و آمد که درباره هپاتیت بگوید، هشدارهای چندباره‌اش به مسئولان را تکرار کند و از خیرین بخواهد اگر مسئولان کاری نمی‌کنند، خودشان دست به کار شوند و بدانند در کنار ساختن مسجد و مدرسه، درمان بیماران هم اجر دارد.
گفتگو خبرآنلاین با دکتر سید موید علویان را در ادامه بخوانید:
آقای دکتر، چند نوع هپاتیت داریم؟ کدامشان خطرناکترند؟ از کدام می‌شود پیشگیری یا آن را درمان کرد؟
هپاتیت به طور كلی به معنی التهاب در كبد است و التهاب علل زیادی دارد. از التهاب ویروسی آ، بی، سی و ... گرفته تا التهاب به دلیل كبد چرب و مصرف الكل و دارو یا بیماری‌های متابولیك و ارثی. درواقع هپاتیت یك مفهوم عام است. آنچه بیشتر نسبت به آن هشدار داده می‌شود، هپاتیت‌های ویروسی است. این بیماری از دو راه خوراكی یا از راه تماس خونی مثل تیغ یا سرنگ مشترك، خالكوبی غیربهداشتی، رفتار جنسی پرخطر و ... منتقل می‌شود.
چه تفاوتی بین انواع ویروس‌های آ، بی، سی و ... هست؟
در گروه اول كه هپاتیت آ و ای هست، بیماری از راه خوراكی منتقل می‌شود. درباره هپاتیت آ در بچگی خیلی افراد دچار شده‌اند و دیگر مبتلا نمی‌شوند، یك بیماری خفیف است كه تب و علائم غیراختصاصی دارد. هپاتیت آ مهم است ولی معمولا مزمن نمی‌شود و درصد كمی از آن نیاز به بیمارستان و بستری شدن پیدا می‌كند. اما هپتاتیت ای در بزرگسالی ممكن است به وجود بیاید و خطرناك باشد. در كشورهای پیشرفته، جوان‌ها را نسبت به هپاتیت آ ایمن می‌كنند. ما هم در كشورمان از نظر بهداشتی رشد كرده‌ایم یعنی بچه‌هایمان در كودكی هپاتیت آ نمی‌گیرند اما در کشور ما این احتمال هست که وقتی بزرگسال هستند در معرض خطر قرار بگیرند مانند مواردی كه به سربازی یا اردو رفته باشند یا در جمعی باشند كه بهداشت پایینی وجود دارد مانند سفر به كشورهای همسایه مثل عراق و پاكستان و افغانستان. هپاتیت ای خوشبختانه الان در كشورمان مطرح نیست چون آب آشامیدنی سالم است و توانسته‌ایم این بیماری را كنترل كنیم. اما هپاتیت بی و سی دو ویروس متفاوت هستند كه از راه خونی منتقل می‌شوند. تا سال 1990 ویروس هپاتیت سی شناخته نمی‌شد، اما بعد که شناسایی شد متوجه شدند از راه خون منتقل می‌شود. سال‌های قبل هموفیلی‌ها، تالاسمی‌ها، دیالیزی‌ها، جانبازان و ... همه در معرض این بیماری بودند اما خوشبختانه حالا در كشورمان خون‌ها غربالگری می‌شوند.
بنابراین الان باید در كشورمان بیشتر باید نگران كدام هپاتیت باشیم؟
باید نگران همه انواع هپاتیت باشیم. هپاتیت آ را در جوانان مراقبت كنیم و بهداشت را مخصوصا در جاهای پرخطر آموزش دهیم و واكسیناسیون آن هم در آینده حتما باید مد نظر قرار بگیرد. درمورد هپاتیت بی و سی شیوع این بیماری رو به كاهش است اما باید درباره رفتار پرخطر جنسی و انواع تزریق آگاهی بیشتری بدهیم. شاید بشود گفتن بیشترین نگرانی كه الان وجود دارد، اعتیاد و تزریق مشترك است. درست است که هپاتیت سی ریشه‌كن می‌شود و درمان قطعی دارد، كشور ما هم این داروها را تولید كرده است حتی با قیمتی پایینتر از داروهای خارجی اما لازم است مسئولان همت داشته باشند و بودجه اختصاص بدهند. مهم است كه یادمان باشد ساختن مسجد و مدرسه ثواب دارد، جهیزیه دادن ثواب دارد، درمان بیماری یك معتاد یا بی‌خانمان هم ثواب دارد.
اشاره کردید که هپاتیت سی قابل ریشه‌کن شدن است. در کشور ما هم این امکان وجود دارد؟
بله ایران به سازمان بهداشت جهانی تعهد داده كه تا سال 2030 یعنی 1410 هپاتیت را ریشه‌كن كند. این تعهد را مسئولان بهداشتی كشورمان به نیابت از رییس‌جمهور داده‌اند بنابراین رییس‌جمهور مسئول است كه نسبت به درمان این افراد اقدام كند و هرگونه كوتاهی باعث می‌شود سال‌های آینده آسیب بیشتری ببینیم.
در راستای این تعهد، قدم برداشته شده؟
كارهای خیلی خوبی در كشورمان شده كه باعث شده آمار هپاتیت سی در كشورمان پایین بماند مثلا طی 10 سال گذشته بیشتر از 12 هزار نفر تالاسمی و هموفیلی درمان رایگان شدند و شیوع هپاتیت سی در این بیماران كه بین 30 تا 50 درصد بود، به زیر 10 درصد كاهش پیدا كرده است. دیالیزی‌ها زمانی 18 درصد هپاتیت سی داشتند اما الان سه درصد هستند. ولی اینها کافی نیست. درست است که در بین كشورهای منطقه وضعیت خوبی داریم اما هنوز سطح بهداشت در زندان پایین است، رفتار پرخطر در زندان وجود دارد و احتمال انتقال هپاتیت وجود دارد. من امروز از همین تریبون هشدار می‌دهم كه اگر هپاتیت سی را در گروه‌هایی مثل معتادان، زنانی با رفتار پرخطر جنسی و كودكان خیابانی كنترل نكنیم، نه تنها نمی‌توانیم به تعهدمان درباره ریشه‌کنی این بیماری برسیم بلکه با شیوع آن هم مواجه خواهیم بود. 15 سال قبل از این كه سازمان بهداشت جهانی به این فكر بیفتد كه روزی به نام هپاتیت اختصاص داده شود، ما آن را در تقویمان ثبت كردیم اما حالا می‌بینیم كه در كشورمان این موضوع جدی گرفته نمی‌شود.
این هشدارها را به مسئولان وزارت بهداشت یا سازمان زندان‌ها و مسئولان رسیدگی به آُسیب‌های اجتماعی داده‌اید؟
بله مرتبا گوشزد می‌كنیم كه كجا چه خطری وجود دارد. درمورد هپاتیت آ چندین بار به وزارت كشور گوشزد كردیم كسانی كه سفرهای زیارتی به عراق می‌روند ممكن است به بیماری‌هایی مبتلا شوند. همانطور كه امسال دیدیم بعضی از زائران به بیماری‌های هپاتیت و وبا مبتلا شدند و آن را وارد كشور كردند. اینها نشان می‌دهد سیستم بهداشتی عراق، سیستم مناسبی نیست و سیستم بهداشتی ما هم توجه كافی به هشدارها نداشته است. اگر گفته شود چند داعشی می‌خواهند از مرز كشور وارد شوند، بلافاصله تمام امكانات برای این كه مانع ورود آنها شوند بسیج می‌شوند اما در مقابل این ویروس‌ها كسی كاری نكرد با این كه هشدارهای لازم را داده بودیم. هزاران نفر رفتند عراق و هم وبا و هپاتیت آ را وارد كردند. وزارت بهداشت تلاش كرده ولی این تلاش‌ها كافی نبوده است. درباره هپاتیت آ گفتیم فقط واکسن نزنید بلكه به زوار آموزش دهید كه چه رفتارهایی داشته باشند كه به بیماری مبتلا نشوند.
چرا به این هشدارها توجه نشد؟
بوروکراسی اداری مانع شنیدن صدای واضح ما به گوش مسئولان می‌شود. درباره هپاتیت سی هم متاسفانه تا به حال هیچگونه از مكاتبات و اعلام خطرهایی كه انجام داده‌ایم، به نتیجه نرسیده است. این در حالی است که بدون توجه مسئولان و آموزش جامعه نمی‌توانیم به اهدافمان در ریشه‌كنی هپاتیت برسیم؛ ما حتی خواستیم درباره هپاتیت سریال هم بسازیم اما نشد چون بودجه نداشتیم و کسی بودجه اختصاص نداد در حالی که اگر این اتفاق بیفتد خیلی می‌تواند به مردم آگاهی بدهد.
آماری از بیماران مبتلا به هپاتیت هست؟
بله برآورد کرده‌ایم که تعداد مبتلایان به هپاتیت سی 176 هزار نفر و هپاتیت بی یك میلیون و چهارصدهزار نفر است؛ البته هفتاد درصد این افراد شناسایی نشده‌اند.
اگر شناسایی نشده‌اند چطور این آمار را دارید؟
ما اینها را بر اساس تخمین می‌گوییم، بر اساس آماری كه با كمك سازمان بهداشت جهانی و مراكز علمی دنیا به دست آمده‌اند. در همه جای دنیا این محاسبات انجام می‌شود. به عنوان مثال می‌گوییم این تعداد معتاد تزریقی داریم و بنابراین با احتساب 40 درصد هپاتیت در معتادان تزریقی، پیش‌بینی می‌شود این تعداد بیمار داشته باشیم. شیوع این بیماری در بین زنانی كه رفتار پرخطر جنسی دارند هم حداقل سه تا چهار برابر جمعیت عادی كشور است و این عدد، رقم بالایی است. در جمعیت عادی، نیم درصد شیوع هپاتیت را داریم اما در زنان آسیب‌پذیر این میزان خیلی بیشتر است. یعنی از هر 100 زنان خیابانی، سه نفر هپاتیت سی دارند. بعضی می‌گویند این رقم بالا نیست در حالی كه خیلی میزان زیادی است چون شش برابر جمعیت عادی است و این افراد هر كدام می‌توانند چندین نفر را مبتلا كنند. در بین كودكان كار هم این رقم سه تا پنج برابر بیشتر از جمعیت عادی است.
خب چطور می‌توان این افرادی که گفتید تخمین زده می‌شود بیمار هستند را شناسایی كرد؟ امکانش وجود دارد؟
بله با کمک رسانه، ان‌جی‌اوها و همانطور که اشاره کردم همت مسئولان. باید بیماریابی فعال داشته باشیم. الان در مراكز ترك اعتیاد، غربالگری هپاتیت سی در تمام مراكز انجام نمی‌شود چون هزینه دارد. در یزد 200 نفر زندانی هپاتیت سی آماده درمان داریم كه هزینه تامین دارو را ندارند، نه دفترچه دارند و نه حتی بعضی‌شان شناسنامه و كارت ملی. اینها سیاه‌نمایی نیست، واقعیت‌های موجود جامعه است. در كشورمان چراغ‌های روشن زیادی وجود دارد و خدمات زیادی هم انجام شده اما مشکلاتی هم هست که نباید پنهان و کتمانشان کرد بلکه باید از همه مردم کمک گرفت که این مشکلات حل شوند. با این حال متاسفانه دولت‌ها به جای حمایت از ان جی او هایی كه در این زمینه فعالیت می‌كنند، به آنها به چشم تهدید نگاه می‌کنند. انجمن‌های علمی و مردمی تبلیغ روسپیگری نمی‌كنند، سیاه‌نمایی هم نمی‌كنند، فرصت خوبی برای كمك به دولت هستند و می‌توانند در بیماریابی كمك كنند. ما شصت نفر پاكستانی مهاجر در جنوب تهران پیدا كردیم، چون در پاكستان شیوع هپاتیت سی خیلی بالاست، خواستیم كه این افراد غربالگری شوند و ببینیم مبتلا هستند یا نه، مكاتبات متعددی با وزارت بهداشت انجام دادیم اما هیچ كاری انجام نشد تا این كه از یك ان جی او خواستیم این غربالگری را انجام دهند و این کار انجام شد. این بی توجهی در حالی است که همانطور که گفتم هپاتیت سی درمان دارد، مساله اینجاست كه بیمارها را پیدا كنیم، از ابتلای جدید پیشگیری كنیم و مسئولان هزینه‌های درمان را متقبل شوند.
هزینه‌های درمان بالاست؟
خیلی زیاد نیست ولی كسی كه كارتن‌خواب است و نان ندارد بخورد، حتی همان را نمی‌تواند انجام بدهد. درست است که از خیرین برای این هزینه‌ها کمک می‌خواهیم اما درواقع این وظیفه مسئولان است که نسبت به این موارد اقدام کنند. مثلا چرا شهرداری به جای این که فقط به دنبال تراكم و طرح ترافیك باشد، سلامت شهروندان را هم تامین نکند؟ ببینیم شهرداران دنیا چه كار می‌كنند، آنها خودشان را مكلف می‌دانند نسبت به سلامت مردم. روزانه ده‌ها نفر به ما مراجع می‌كنند كه بی‌بضاعت هستند، حتی گاهی دفترچه بیمه ندارند و نمی‌توانند برای درمان اقدام كنند. چرا باید اینطور باشد؟ مسئولان رسانه‌ای هم نقش دارند. یك زمانی می‌خواستند بین افرادی که رفتار پرخطر جنسی دارند كاندوم توزیع كنند كه میزان ابتلا به ایدز کم شود، با مخالفت مواجه می‌شدند، اما الان فهمیده‌اند كه باید در تلویزیون هم گفته شود كه یكی از مهمترین راه‌های انتقال ایدز، از طریق رابطه جنسی است و مردم باید رفتارهای محافظت شده داشته باشند. بالاخره این تابو شكسته شد و درباره این موضوع در رسانه حرف زده می‌شود. آگاهی مردم بیشتر شده كه برای جلوگیری از انتقال ایدز باید رابطه با روش‌های محافظت شده داشت. اما هنوز درباره بسیاری از بیماری‌ها مانند هپاتیت یا زگیل تناسلی تابو وجود دارد و مردم آگاهی كافی ندارند. سن ازدواج رفته بالا، خواسته‌های جنسی وجود دارد، ممکن است رفتارهای پرخطر وجود داشته باشد و باید برای آن فكری كنیم.
شما در شبکه هپاتیت ایران، نمی‌توانید این آگاهی‌رسانی را انجام بدهید یا اقدامات عملی در این زمینه بکنید؟
ما به عنوان یک ان جی اوی علمی خیلی کارها کرده‌ایم اما به تنهایی نمی‌توانیم تمام مشکلات را حل کنیم. بیش از 50 مركز در كشور با شبكه هپاتیت همکاری و در زمینه پژوهش و درمان فعالیت می‌كنند، طی دو سال اخیر بیش از 35 سمینار استانی برگزار شده است. بیماری‌های كمی در كشورمان داریم كه برایشان دستورالعمل داشته باشیم، بسیاری از بیماری‌ها به صورت سلیقه‌ای و بنا بر تشخیص هر پزشك درمان می‌شوند ولی ما دستورالعمل واحدی را تدارك دیده‌ایم كه درمان بیماری به طور یكسان، منسجم و هماهنگ انجام شود. این دستورالعمل با همكاری استادان داخلی و خارجی، پزشكان، اقتصاددانان سلامت، ان‌جی‌اوها، بیمه‌ها، وزرت بهداشت و ... تدوین شده. الان هپاتیت سی در تمام كشور به طور یكنواخت درمان می‌شود كه درصد اشتباه بر اساس اختلاف سلیقه را به كمترین حد ممكن برساند. کارهای زیادی انجام داده‌ایم اما به تنهایی نمی‌توانیم از پس تمام موارد بربیاییم. در حال حاضر در حال غربالگری 1500 نفر از زندانی‌ها و در مراكز ترك اعتیاد هستیم. اما چیزی كه لازم است این است كه مسئولان نگاه جدی‌تری به این موضوعات داشته باشند و در هزینه كردن برای این موارد كوتاهی نكنند. من یك بار مصاحبه كردم و گفتم برای این بیماری 200 میلیارد تومان در مجموع نیاز داریم كه اگر سالی بین 10 تا 15 میلیارد تومان برای درمان رایگان اختصاص داده شود، می‌توانیم هپاتیت سی را تا چهارده سال دیگر ریشه‌كن كنیم. كافی است یك نفر اختلاس نكند و این پول به این موارد اختصاص داده شود. گفتند این چه حرفی است كه می‌زنی؟ حالا می‌گویم باشد، حتی اگر اختلاس هم می‌شود، در كنار آن برای سلامت مردم هم هزینه شود.
مهمترین اولویت برای رسیدگی به وضعیت هپاتیت در کشورمان را چه می‌دانید؟ که اگر قرار است بودجه‌ای اختصاص داده شود، صرف آن شود.
کنترل هپاتیت سی در معتادان خواسته اصلی ماست چون الان شایعترین راه انتقال هپاتیت در شرایط فعلی كشورمان، انتقال از طریق معتادهاست كه سرنگ آلوده مشترك مصرف می‌كنند. 40 درصد معتادان تزریقی زندانی، هپاتیت سی دارند. این عدد، رقم کمی نیست. سوال این است كه كاری برای این موضوع شده؟ درمان یك معتاد، حفظ جامعه است. اعتیاد یك مقوله چندوجهی اجتماعی است. شاید نتوانیم جلوی تزریق را بگیریم اما می‌توانیم كاری كنیم كه تزریق ایمن وجود داشته باشد. كارتن‌خواب‌ها، زنانی كه رفتارهای جنسی پرخطر دارند، كودكان كار، اینها همه افرادی هستند كه در معرض ابتلا به هپاتیت هستند. برای اینها چه كرده‌ایم؟ اگر بخواهیم جامعه را حفظ كنیم باید این افراد را شناسایی و درمان كنیم. زنی كه رفتارهای پرخطر دارد، ممكن است هر شب چندین نفر را مبتلا كند، نمی‌شود چشممان را به این واقعیت‌ها ببندیم و امیدوار باشیم اتفاقی نیفتد. باید آنها را شناسایی كنیم و برای درمان و آموزش آنها اقدام كنیم. آموزش آنها به معنی پذیرفتن این رفتار نیست، به این معناست كه جلوی اتفاقات ناخوشایند بیشتر برای افراد جامعه را بگیریم. هیچ عقل سالمی حتی در كشورهای دیگر نمی‌گوید اعتیاد یا رفتار جنسی خارج از خانواده خوب است، اما به هر حال اینها وجود دارند و نمی‌توانیم انكارشان كنیم.
به گزارش صدای ایران،او با 237 مقاله، دارای بالاترین تعداد مقاله علمی درباره هپاتیت در دنیا در 10 سال اخیر شناخته شده، در فرهنگستان علوم پزشکی به عنوان دانشمند برتر دهه اخیر در زمینه هپاتولوژی تقدیر شده و استاد دانشگاه علوم پزشكی بقیه الله است. پزشکی که دعوت ما را قبول کرد و آمد که درباره هپاتیت بگوید، هشدارهای چندباره‌اش به مسئولان را تکرار کند و از خیرین بخواهد اگر مسئولان کاری نمی‌کنند، خودشان دست به کار شوند و بدانند در کنار ساختن مسجد و مدرسه، درمان بیماران هم اجر دارد.
گفتگو خبرآنلاین با دکتر سید موید علویان را در ادامه بخوانید:
آقای دکتر، چند نوع هپاتیت داریم؟ کدامشان خطرناکترند؟ از کدام می‌شود پیشگیری یا آن را درمان کرد؟
هپاتیت به طور كلی به معنی التهاب در كبد است و التهاب علل زیادی دارد. از التهاب ویروسی آ، بی، سی و ... گرفته تا التهاب به دلیل كبد چرب و مصرف الكل و دارو یا بیماری‌های متابولیك و ارثی. درواقع هپاتیت یك مفهوم عام است. آنچه بیشتر نسبت به آن هشدار داده می‌شود، هپاتیت‌های ویروسی است. این بیماری از دو راه خوراكی یا از راه تماس خونی مثل تیغ یا سرنگ مشترك، خالكوبی غیربهداشتی، رفتار جنسی پرخطر و ... منتقل می‌شود.
چه تفاوتی بین انواع ویروس‌های آ، بی، سی و ... هست؟
در گروه اول كه هپاتیت آ و ای هست، بیماری از راه خوراكی منتقل می‌شود. درباره هپاتیت آ در بچگی خیلی افراد دچار شده‌اند و دیگر مبتلا نمی‌شوند، یك بیماری خفیف است كه تب و علائم غیراختصاصی دارد. هپاتیت آ مهم است ولی معمولا مزمن نمی‌شود و درصد كمی از آن نیاز به بیمارستان و بستری شدن پیدا می‌كند. اما هپتاتیت ای در بزرگسالی ممكن است به وجود بیاید و خطرناك باشد. در كشورهای پیشرفته، جوان‌ها را نسبت به هپاتیت آ ایمن می‌كنند. ما هم در كشورمان از نظر بهداشتی رشد كرده‌ایم یعنی بچه‌هایمان در كودكی هپاتیت آ نمی‌گیرند اما در کشور ما این احتمال هست که وقتی بزرگسال هستند در معرض خطر قرار بگیرند مانند مواردی كه به سربازی یا اردو رفته باشند یا در جمعی باشند كه بهداشت پایینی وجود دارد مانند سفر به كشورهای همسایه مثل عراق و پاكستان و افغانستان. هپاتیت ای خوشبختانه الان در كشورمان مطرح نیست چون آب آشامیدنی سالم است و توانسته‌ایم این بیماری را كنترل كنیم. اما هپاتیت بی و سی دو ویروس متفاوت هستند كه از راه خونی منتقل می‌شوند. تا سال 1990 ویروس هپاتیت سی شناخته نمی‌شد، اما بعد که شناسایی شد متوجه شدند از راه خون منتقل می‌شود. سال‌های قبل هموفیلی‌ها، تالاسمی‌ها، دیالیزی‌ها، جانبازان و ... همه در معرض این بیماری بودند اما خوشبختانه حالا در كشورمان خون‌ها غربالگری می‌شوند.
بنابراین الان باید در كشورمان بیشتر باید نگران كدام هپاتیت باشیم؟
باید نگران همه انواع هپاتیت باشیم. هپاتیت آ را در جوانان مراقبت كنیم و بهداشت را مخصوصا در جاهای پرخطر آموزش دهیم و واكسیناسیون آن هم در آینده حتما باید مد نظر قرار بگیرد. درمورد هپاتیت بی و سی شیوع این بیماری رو به كاهش است اما باید درباره رفتار پرخطر جنسی و انواع تزریق آگاهی بیشتری بدهیم. شاید بشود گفتن بیشترین نگرانی كه الان وجود دارد، اعتیاد و تزریق مشترك است. درست است که هپاتیت سی ریشه‌كن می‌شود و درمان قطعی دارد، كشور ما هم این داروها را تولید كرده است حتی با قیمتی پایینتر از داروهای خارجی اما لازم است مسئولان همت داشته باشند و بودجه اختصاص بدهند. مهم است كه یادمان باشد ساختن مسجد و مدرسه ثواب دارد، جهیزیه دادن ثواب دارد، درمان بیماری یك معتاد یا بی‌خانمان هم ثواب دارد.
اشاره کردید که هپاتیت سی قابل ریشه‌کن شدن است. در کشور ما هم این امکان وجود دارد؟
بله ایران به سازمان بهداشت جهانی تعهد داده كه تا سال 2030 یعنی 1410 هپاتیت را ریشه‌كن كند. این تعهد را مسئولان بهداشتی كشورمان به نیابت از رییس‌جمهور داده‌اند بنابراین رییس‌جمهور مسئول است كه نسبت به درمان این افراد اقدام كند و هرگونه كوتاهی باعث می‌شود سال‌های آینده آسیب بیشتری ببینیم.
در راستای این تعهد، قدم برداشته شده؟
كارهای خیلی خوبی در كشورمان شده كه باعث شده آمار هپاتیت سی در كشورمان پایین بماند مثلا طی 10 سال گذشته بیشتر از 12 هزار نفر تالاسمی و هموفیلی درمان رایگان شدند و شیوع هپاتیت سی در این بیماران كه بین 30 تا 50 درصد بود، به زیر 10 درصد كاهش پیدا كرده است. دیالیزی‌ها زمانی 18 درصد هپاتیت سی داشتند اما الان سه درصد هستند. ولی اینها کافی نیست. درست است که در بین كشورهای منطقه وضعیت خوبی داریم اما هنوز سطح بهداشت در زندان پایین است، رفتار پرخطر در زندان وجود دارد و احتمال انتقال هپاتیت وجود دارد. من امروز از همین تریبون هشدار می‌دهم كه اگر هپاتیت سی را در گروه‌هایی مثل معتادان، زنانی با رفتار پرخطر جنسی و كودكان خیابانی كنترل نكنیم، نه تنها نمی‌توانیم به تعهدمان درباره ریشه‌کنی این بیماری برسیم بلکه با شیوع آن هم مواجه خواهیم بود. 15 سال قبل از این كه سازمان بهداشت جهانی به این فكر بیفتد كه روزی به نام هپاتیت اختصاص داده شود، ما آن را در تقویمان ثبت كردیم اما حالا می‌بینیم كه در كشورمان این موضوع جدی گرفته نمی‌شود.
این هشدارها را به مسئولان وزارت بهداشت یا سازمان زندان‌ها و مسئولان رسیدگی به آُسیب‌های اجتماعی داده‌اید؟
بله مرتبا گوشزد می‌كنیم كه كجا چه خطری وجود دارد. درمورد هپاتیت آ چندین بار به وزارت كشور گوشزد كردیم كسانی كه سفرهای زیارتی به عراق می‌روند ممكن است به بیماری‌هایی مبتلا شوند. همانطور كه امسال دیدیم بعضی از زائران به بیماری‌های هپاتیت و وبا مبتلا شدند و آن را وارد كشور كردند. اینها نشان می‌دهد سیستم بهداشتی عراق، سیستم مناسبی نیست و سیستم بهداشتی ما هم توجه كافی به هشدارها نداشته است. اگر گفته شود چند داعشی می‌خواهند از مرز كشور وارد شوند، بلافاصله تمام امكانات برای این كه مانع ورود آنها شوند بسیج می‌شوند اما در مقابل این ویروس‌ها كسی كاری نكرد با این كه هشدارهای لازم را داده بودیم. هزاران نفر رفتند عراق و هم وبا و هپاتیت آ را وارد كردند. وزارت بهداشت تلاش كرده ولی این تلاش‌ها كافی نبوده است. درباره هپاتیت آ گفتیم فقط واکسن نزنید بلكه به زوار آموزش دهید كه چه رفتارهایی داشته باشند كه به بیماری مبتلا نشوند.
چرا به این هشدارها توجه نشد؟
بوروکراسی اداری مانع شنیدن صدای واضح ما به گوش مسئولان می‌شود. درباره هپاتیت سی هم متاسفانه تا به حال هیچگونه از مكاتبات و اعلام خطرهایی كه انجام داده‌ایم، به نتیجه نرسیده است. این در حالی است که بدون توجه مسئولان و آموزش جامعه نمی‌توانیم به اهدافمان در ریشه‌كنی هپاتیت برسیم؛ ما حتی خواستیم درباره هپاتیت سریال هم بسازیم اما نشد چون بودجه نداشتیم و کسی بودجه اختصاص نداد در حالی که اگر این اتفاق بیفتد خیلی می‌تواند به مردم آگاهی بدهد.
آماری از بیماران مبتلا به هپاتیت هست؟
بله برآورد کرده‌ایم که تعداد مبتلایان به هپاتیت سی 176 هزار نفر و هپاتیت بی یك میلیون و چهارصدهزار نفر است؛ البته هفتاد درصد این افراد شناسایی نشده‌اند.
اگر شناسایی نشده‌اند چطور این آمار را دارید؟
ما اینها را بر اساس تخمین می‌گوییم، بر اساس آماری كه با كمك سازمان بهداشت جهانی و مراكز علمی دنیا به دست آمده‌اند. در همه جای دنیا این محاسبات انجام می‌شود. به عنوان مثال می‌گوییم این تعداد معتاد تزریقی داریم و بنابراین با احتساب 40 درصد هپاتیت در معتادان تزریقی، پیش‌بینی می‌شود این تعداد بیمار داشته باشیم. شیوع این بیماری در بین زنانی كه رفتار پرخطر جنسی دارند هم حداقل سه تا چهار برابر جمعیت عادی كشور است و این عدد، رقم بالایی است. در جمعیت عادی، نیم درصد شیوع هپاتیت را داریم اما در زنان آسیب‌پذیر این میزان خیلی بیشتر است. یعنی از هر 100 زنان خیابانی، سه نفر هپاتیت سی دارند. بعضی می‌گویند این رقم بالا نیست در حالی كه خیلی میزان زیادی است چون شش برابر جمعیت عادی است و این افراد هر كدام می‌توانند چندین نفر را مبتلا كنند. در بین كودكان كار هم این رقم سه تا پنج برابر بیشتر از جمعیت عادی است.
خب چطور می‌توان این افرادی که گفتید تخمین زده می‌شود بیمار هستند را شناسایی كرد؟ امکانش وجود دارد؟
بله با کمک رسانه، ان‌جی‌اوها و همانطور که اشاره کردم همت مسئولان. باید بیماریابی فعال داشته باشیم. الان در مراكز ترك اعتیاد، غربالگری هپاتیت سی در تمام مراكز انجام نمی‌شود چون هزینه دارد. در یزد 200 نفر زندانی هپاتیت سی آماده درمان داریم كه هزینه تامین دارو را ندارند، نه دفترچه دارند و نه حتی بعضی‌شان شناسنامه و كارت ملی. اینها سیاه‌نمایی نیست، واقعیت‌های موجود جامعه است. در كشورمان چراغ‌های روشن زیادی وجود دارد و خدمات زیادی هم انجام شده اما مشکلاتی هم هست که نباید پنهان و کتمانشان کرد بلکه باید از همه مردم کمک گرفت که این مشکلات حل شوند. با این حال متاسفانه دولت‌ها به جای حمایت از ان جی او هایی كه در این زمینه فعالیت می‌كنند، به آنها به چشم تهدید نگاه می‌کنند. انجمن‌های علمی و مردمی تبلیغ روسپیگری نمی‌كنند، سیاه‌نمایی هم نمی‌كنند، فرصت خوبی برای كمك به دولت هستند و می‌توانند در بیماریابی كمك كنند. ما شصت نفر پاكستانی مهاجر در جنوب تهران پیدا كردیم، چون در پاكستان شیوع هپاتیت سی خیلی بالاست، خواستیم كه این افراد غربالگری شوند و ببینیم مبتلا هستند یا نه، مكاتبات متعددی با وزارت بهداشت انجام دادیم اما هیچ كاری انجام نشد تا این كه از یك ان جی او خواستیم این غربالگری را انجام دهند و این کار انجام شد. این بی توجهی در حالی است که همانطور که گفتم هپاتیت سی درمان دارد، مساله اینجاست كه بیمارها را پیدا كنیم، از ابتلای جدید پیشگیری كنیم و مسئولان هزینه‌های درمان را متقبل شوند.
هزینه‌های درمان بالاست؟
خیلی زیاد نیست ولی كسی كه كارتن‌خواب است و نان ندارد بخورد، حتی همان را نمی‌تواند انجام بدهد. درست است که از خیرین برای این هزینه‌ها کمک می‌خواهیم اما درواقع این وظیفه مسئولان است که نسبت به این موارد اقدام کنند. مثلا چرا شهرداری به جای این که فقط به دنبال تراكم و طرح ترافیك باشد، سلامت شهروندان را هم تامین نکند؟ ببینیم شهرداران دنیا چه كار می‌كنند، آنها خودشان را مكلف می‌دانند نسبت به سلامت مردم. روزانه ده‌ها نفر به ما مراجع می‌كنند كه بی‌بضاعت هستند، حتی گاهی دفترچه بیمه ندارند و نمی‌توانند برای درمان اقدام كنند. چرا باید اینطور باشد؟ مسئولان رسانه‌ای هم نقش دارند. یك زمانی می‌خواستند بین افرادی که رفتار پرخطر جنسی دارند كاندوم توزیع كنند كه میزان ابتلا به ایدز کم شود، با مخالفت مواجه می‌شدند، اما الان فهمیده‌اند كه باید در تلویزیون هم گفته شود كه یكی از مهمترین راه‌های انتقال ایدز، از طریق رابطه جنسی است و مردم باید رفتارهای محافظت شده داشته باشند. بالاخره این تابو شكسته شد و درباره این موضوع در رسانه حرف زده می‌شود. آگاهی مردم بیشتر شده كه برای جلوگیری از انتقال ایدز باید رابطه با روش‌های محافظت شده داشت. اما هنوز درباره بسیاری از بیماری‌ها مانند هپاتیت یا زگیل تناسلی تابو وجود دارد و مردم آگاهی كافی ندارند. سن ازدواج رفته بالا، خواسته‌های جنسی وجود دارد، ممکن است رفتارهای پرخطر وجود داشته باشد و باید برای آن فكری كنیم.
شما در شبکه هپاتیت ایران، نمی‌توانید این آگاهی‌رسانی را انجام بدهید یا اقدامات عملی در این زمینه بکنید؟
ما به عنوان یک ان جی اوی علمی خیلی کارها کرده‌ایم اما به تنهایی نمی‌توانیم تمام مشکلات را حل کنیم. بیش از 50 مركز در كشور با شبكه هپاتیت همکاری و در زمینه پژوهش و درمان فعالیت می‌كنند، طی دو سال اخیر بیش از 35 سمینار استانی برگزار شده است. بیماری‌های كمی در كشورمان داریم كه برایشان دستورالعمل داشته باشیم، بسیاری از بیماری‌ها به صورت سلیقه‌ای و بنا بر تشخیص هر پزشك درمان می‌شوند ولی ما دستورالعمل واحدی را تدارك دیده‌ایم كه درمان بیماری به طور یكسان، منسجم و هماهنگ انجام شود. این دستورالعمل با همكاری استادان داخلی و خارجی، پزشكان، اقتصاددانان سلامت، ان‌جی‌اوها، بیمه‌ها، وزرت بهداشت و ... تدوین شده. الان هپاتیت سی در تمام كشور به طور یكنواخت درمان می‌شود كه درصد اشتباه بر اساس اختلاف سلیقه را به كمترین حد ممكن برساند. کارهای زیادی انجام داده‌ایم اما به تنهایی نمی‌توانیم از پس تمام موارد بربیاییم. در حال حاضر در حال غربالگری 1500 نفر از زندانی‌ها و در مراكز ترك اعتیاد هستیم. اما چیزی كه لازم است این است كه مسئولان نگاه جدی‌تری به این موضوعات داشته باشند و در هزینه كردن برای این موارد كوتاهی نكنند. من یك بار مصاحبه كردم و گفتم برای این بیماری 200 میلیارد تومان در مجموع نیاز داریم كه اگر سالی بین 10 تا 15 میلیارد تومان برای درمان رایگان اختصاص داده شود، می‌توانیم هپاتیت سی را تا چهارده سال دیگر ریشه‌كن كنیم. كافی است یك نفر اختلاس نكند و این پول به این موارد اختصاص داده شود. گفتند این چه حرفی است كه می‌زنی؟ حالا می‌گویم باشد، حتی اگر اختلاس هم می‌شود، در كنار آن برای سلامت مردم هم هزینه شود.
مهمترین اولویت برای رسیدگی به وضعیت هپاتیت در کشورمان را چه می‌دانید؟ که اگر قرار است بودجه‌ای اختصاص داده شود، صرف آن شود.
کنترل هپاتیت سی در معتادان خواسته اصلی ماست چون الان شایعترین راه انتقال هپاتیت در شرایط فعلی كشورمان، انتقال از طریق معتادهاست كه سرنگ آلوده مشترك مصرف می‌كنند. 40 درصد معتادان تزریقی زندانی، هپاتیت سی دارند. این عدد، رقم کمی نیست. سوال این است كه كاری برای این موضوع شده؟ درمان یك معتاد، حفظ جامعه است. اعتیاد یك مقوله چندوجهی اجتماعی است. شاید نتوانیم جلوی تزریق را بگیریم اما می‌توانیم كاری كنیم كه تزریق ایمن وجود داشته باشد. كارتن‌خواب‌ها، زنانی كه رفتارهای جنسی پرخطر دارند، كودكان كار، اینها همه افرادی هستند كه در معرض ابتلا به هپاتیت هستند. برای اینها چه كرده‌ایم؟ اگر بخواهیم جامعه را حفظ كنیم باید این افراد را شناسایی و درمان كنیم. زنی كه رفتارهای پرخطر دارد، ممكن است هر شب چندین نفر را مبتلا كند، نمی‌شود چشممان را به این واقعیت‌ها ببندیم و امیدوار باشیم اتفاقی نیفتد. باید آنها را شناسایی كنیم و برای درمان و آموزش آنها اقدام كنیم. آموزش آنها به معنی پذیرفتن این رفتار نیست، به این معناست كه جلوی اتفاقات ناخوشایند بیشتر برای افراد جامعه را بگیریم. هیچ عقل سالمی حتی در كشورهای دیگر نمی‌گوید اعتیاد یا رفتار جنسی خارج از خانواده خوب است، اما به هر حال اینها وجود دارند و نمی‌توانیم انكارشان كنیم.
خبرهای مرتبط
گزارش خطا
آخرین اخبار