دنده معکوس فوتبال ایران

خبر حضور رضا قوچان‌نژاد در الکویت، پایان امید به درخشش و پیشرفت بازیکنان ایرانی در فوتبال اروپا بود. حضور در جام‌جهانی معمولا سکوی پرتاب بازیکنان ایرانی به اروپا بوده است. مهدی مهدوی‌کیا، علی کریمی، علی دایی، جواد نکونام، آندو تیموریان، خداداد عزیزی، کریم باقری و... همگی پس از پایان مرحله گروهی یا مسابقات انتخابی جام‌جهانی توانستند بلیت سفر به اروپا بگیرند. پس از ناکامی لژیونرهای ایرانی در سال‌های اخیر، طرفداران تیم‌ملی، امید زیادی داشتند حضور ایران در جام‌جهانی بتواند بازیکنان تیم‌ملی را به لیگ معتبر دنیا بفرستد اما این اتفاق نیفتاد. مساله تلخ‌تر، انتقال معدود بازیکنان ایرانی شاغل در اروپا به کشورهای حوزه خلیج‌فارس بود. بازیکنانی که پیش از جام‌جهانی در فوتبال اروپا می‌درخشیدند تصمیم گرفتند فوتبالشان را در قطر و کویت ادامه دهند.

موفق‌ترین حضور تیم‌ملی در جام‌جهانی، سال 98 بود که ایران با سه امتیاز در رده سوم گروهش قرار گرفت. جام‌جهانی 98 از لحاظ فرستادن لژیونرهای ایرانی به اروپا هم موفق‌ترین تجربه فوتبال ایران است. سه بازیکن بعد از صعود ایران به جام‌جهانی و پنج بازیکن بعد از حذف ایران در مرحله گروهی به تیم‌های اروپایی ترانسفر شدند. فرستادن هشت بازیکن به اروپا طی یک‌سال، تجربه‌ای بود که نه قبل و نه بعد از جام‌جهانی 98 برای فوتبال ایران تکرار نشد. مهدی مهدوی‌کیا و علی دایی که جزو موفق‌ترین لژیونرهای ایران در اروپا هستند در همین مقطع به تیم‌های اروپایی راه پیدا کردند. دایی بعد از پایان مسابقات مقدماتی جام‌جهانی به آرمینیابیلفلد رفت و پس از حضور در جام‌جهانی فرانسه توانست به بایرن‌مونیخ راه پیدا کند. در جام‌جهانی 2006 فقط سه بازیکن ایران توانستند توجه تیم‌های اروپایی را جلب کنند و در جام‌جهانی اخیر هنوز هیچ فوتبالیستی از ایران نتوانسته به لیگ‌های سطح اول اروپا برسد. فقط جواد نکونام بعد از دوسال دوری به اوساسونا بازگشته تا در دسته دوم لیگ اسپانیا برای این تیم به میدان برود. مهرداد پولادی هم با چند تیم اروپایی وارد مذاکره شده اما هرروز احتمال بازگشت این بازیکن به پرسپولیس زیادتر می‌شود. حتی در مسابقات مقدماتی جام‌جهانی 2002، ایران با وجود حذف در مرحله انتخابی شرایط بهتری داشت. رحمان رضایی از تیم بلاژویچ به پروجا رفت و هفت‌سال در ایتالیا بازی کرد.

ایران در جام‌جهانی 2014 بعد از آرژانتین، هندوراس، اروگوئه، پرتغال و یونان، پیرترین تیم جام‌جهانی را در اختیار داشت. از ترکیب 11نفره‌ای که کی‌روش در بازی اول مقابل نیجریه به زمین فرستاد، شش بازیکن بالای 30سال بودند و شانس زیادی برای رسیدن به تیم‌های اروپایی را نداشتند. احسان حاج‌صفی تنها بازیکن زیر 25سال ترکیب تیم‌ملی بود. علیرضا جهانبخش و کریم انصاری‌فرد هم بازیکنان زیر 25سالی بودند که به‌عنوان بازیکن ذخیره دقایقی فرصت حضور در جام‌جهانی را پیدا کردند. از هشت بازیکنی که سال 98 از تیم‌ملی به تیم‌های اروپایی رسیدند، پنج بازیکن کمتر از 25سال سن داشتند. در جام‌جهانی 2006 هم به‌جز علی کریمی 26ساله که پس از پایان مسابقات مقدماتی به بایرن رفت، نکونام و تیموریان با 25 و 23سال لژیونر شدند. سال 1998 ایران با میانگین سنی 24/9سال به فرانسه رفت و یکی از جوان‌ترین تیم‌های جام بود. سال 2006 میانگین سنی تیم‌ملی 26/5 سال شد و امسال ایران تیمی با میانگین سنی 27/9 سال را به برزیل برده بود. لیگ ایران هم از لحاظ بالارفتن میانگین سنی تیم‌ها شرایط مشابهی دارد. در دوسال اخیر که سازمان لیگ تصمیم به انتخاب بهترین بازیکن لیگ برتر گرفته محرم نویدکیای 30 و آندرانیک تیموریان 31ساله این عنوان را به دست آورده‌اند. پیام صادقیان و بختیار رحمانی که جزو معدود ستاره‌های جوان لیگ هستند هم مورد توجه کارلوس کی‌روش قرار نگرفته‌اند.

درخشش در جام‌جهانی یا مسابقات انتخابی این جام، مهم‌ترین ویترین بازیکنان ایرانی برای رسیدن به اروپاست. مهدی مهدوی‌کیا، علی کریمی، علی دایی، وحید هاشمیان، جواد نکونام، رحمان رضایی، کریم باقری، خداداد عزیزی و مهرداد میناوند موفق‌ترین لژیونرهای ایرانی در فوتبال اروپا بودند. به‌جز هاشمیان، همه این بازیکنان بعد از درخشش در مسابقات انتخابی یا گروهی جام‌جهانی به فوتبال اروپا رسیدند. نتایج نه‌چندان خوب تیم‌های باشگاهی ایران در لیگ قهرمانان آسیا و ناکامی تیم‌ملی در قهرمانی جام ملت‌ها باعث شده جام‌جهانی تنها ویترین فوتبال ایران باشد. در تیم‌ملی ژاپن بازیکنانی مثل ناگاتومو و هوندا بدون درخشش در جام‌جهانی به تیم‌های اروپایی راه پیدا کرده‌اند. ناگاتومو بعد از قهرمانی ژاپن در جام ملت‌های آسیا به اینتر ترانسفر شد. هوندا هم به لطف بازی‌های خوبش در مسابقات المپیک 2008 به ونلو رفت و پس از آن به زسکامسکو و میلان انتقال پیدا کرد.