فرصتی برای دیپلماسی عمومی

اجلاس مجمع عمومی «سازمان‌ملل» در حالی برگزار می‌شود که دیپلمات‌های ایرانی برای ازسرگیری مذاکرات هسته‌ای با «1+5» به «نیویورک» رفته‌اند. از دیگرسو، حضور روحانی در این اجلاس به‌طور حتم در روند حل‌وفصل پرونده هسته‌ای تاثیرگذار است. در دیپلماسی عمومی رسم است که همه کشورها از فرصت مهیاشده در نشست سالانه «سازمان‌ملل» استفاده می‌کنند تا با هم مذاکره کنند و این بهترین موقعیت برای رفع اختلافات و انعقاد قراردادهاست. برای ما نیز همین موقعیت مناسب وجود دارد تا در حاشیه اجلاس بتوانیم با دیگر کشورها تعامل کنیم. سال گذشته که روحانی تازه رییس‌جمهوری شده بود، سعی کرد از این اجلاس برای تغییر نگاه دنیا به ایران استفاده کند و در همین راستا پیشنهاد جهان عاری از خشونت را ارایه کرد اما عملکرد او در این زمینه ظرف یک‌سال گذشته خیلی مشهود نبوده است. دبیرکل «سازمان‌ملل» نیز در گزارش سالانه خود ادعا کرده است که شرایط حقوق‌بشر و آزادی‌ها در ایران پس از روی‌کارآمدن دولت روحانی تغییری نداشته یا بدتر شده است. ما این‌بار با شرایط متفاوتی نسبت به سال قبل به اجلاس مجمع‌عمومی «سازمان‌ملل» می‌رویم زیرا تفاوت محسوسی در سیاست‌های ما به وجود نیامده است.

پرونده هسته‌ای هنوز حل‌وفصل نشده و ما با مشکلات جدی‌ای در این رابطه مواجه هستیم. در طول مذاکرات هسته‌ای، طرف ایرانی روی این موضوع تاکید کرده و غربی‌ها به‌ظاهر این را پذیرفته‌اند اما مسایلی مثل حقوق بشر، کنترل موشک‌ها و عدم دخالت ایران در کشورهای منطقه هنوز با واکنش آنها مواجه می‌شود و به‌نوعی روی مذاکرات فشار وارد می‌کند. بنابراین ما ناگزیر هستیم تغییراتی در سیاست خود ایجاد کرده و انعطاف بیشتری نشان دهیم. آمریکایی‌ها ظاهرا پذیرفته‌اند که در مذاکرات فقط به موضوع هسته‌ای پرداخته شود اما در عمل از گزارش‌های منفی به‌عنوان اهرم فشار بر مذاکرات استفاده می‌کنند. پس ما ناگزیر هستیم که با ابتکار عمل تازه‌ای، تغییراتی در دستور کار قرار دهیم زیرا در غیر این صورت، در اجلاس سالانه «سازمان‌‌ملل» و مذاکرات با غرب، بالطبع اتفاق تازه‌ای روی نمی‌دهد. هدف ایران در آستانه برگزاری مجمع عمومی «سازمان‌‌ملل‌متحد» این است که در این دور از مذاکرات با غربی‌ها به توافق برسد اما برای دستیابی به این هدف مشکلاتی پیش‌رو داریم که توجه به آن ضرورت دارد. نارضایتی آژانس انرژی اتمی از همکاری‌های ایران و وجود ابهاماتی در مورد سایت پارچین و رآکتور آب سنگین اراک که در گزارش اخیر آمانو مورد اشاره قرار گرفته است، نخستین مشکلی است که تا حدودی فعالیت‌های مثبت ما را تحت‌تاثیر قرار می‌دهد. به‌صورت همزمان و سازمان‌یافته گزارش دیگری نیز از سوی بان‌کی‌مون در مورد وضعیت حقوق‌بشر در ایران ارایه شده است که نگرانی‌های بین‌المللی را افزایش خواهد داد. یکی دیگر از موارد مشکل‌ساز برای ما، ائتلاف بین‌المللی علیه داعش بدون حضور ایران است. زیرا عدم دعوت ایران به این ائتلاف پیام‌های گسترده‌ای برای ما، آمریکا و منطقه دارد. به عبارت دیگر، نبود تفاهم در موضوعات منطقه‌ای می‌تواند چالش مهمی برای توافق در موضوع هسته‌ای باشد. موضوع مشکل‌آفرین دیگری که وجود دارد، نزدیکی ایران و روسیه در آستانه مذاکرات است.

این موضوع را می‌توان یک مشکل تلقی کرد زیرا تور دیپلماتیک ظریف از بلژیک، لوکزامبورگ و رم به مسکو رسید و حتی دیدار حسن روحانی و ولادیمیر پوتین در حاشیه اجلاس شانگهای به توافق خرید دو رآکتور اتمی دیگر از روسیه منجر شد. همه اینها برای روسیه بیش از ما سود دارد. در این شرایط که روسیه مورد غضب آمریکا و اروپاست، نزدیکی ما به این کشور به‌نفع روس‌ها بود و جای تعجب دارد که این مذاکرات دوجانبه چطور با این وسعت و سرعت انجام شد، مجموعه این مشکلات امید به ثمربخشی دور هفتم از مذاکرات هسته‌ای را کاهش می‌دهد. با این حال، حضور روحانی و روسای دولت‌های «1+5» به‌طور همزمان در حاشیه اجلاس عمومی «سازمان‌ملل» می‌تواند فرصت مناسبی برای کمک به پیشبرد این مذاکرات باشد. فراموش نکنیم که چگونگی بهره‌برداری از این فرصت‌ها به سیاست خارجی ما و رویکرد دولت بستگی دارد و باید دید که روحانی و همکارانش چطور از آن استفاده می‌کنند.