باز هم فراموش کردن محققان دانشگاهی و تکرار اشتباهات قبلی در بازسازی مناطق زلزله‌زده

مدیرگروه سوانح و بازسازی دانشکده معماری و شهرسازی دانشگاه شهید بهشتی با تاکید بر اینکه بازسازی مناطق زلزله‌زده باید با مشارکت مردم و با در نظر گرفتن مسایل فرهنگی و اجتماعی صورت گیرد، گفت: در امر بازسازی از محققان این حوزه کمک خواسته نمی‌شود و این امر موجب شده است تا دائما اشتباهات گذشته در امر بازسازی را تکرار کنیم.

به گزارش صدای ایران،دکتر علیرضا فلاحی در گفت‌وگو با خبرنگار ایسنا افزود: سکونتگاه‌های انسانی در مناطق روستایی و شهری ایران و سایر کشورها بر روی بستری اتفاق می‌افتد که دارای زمینه (بستری که شهرها و روستاها سالیان سال شکل گرفته‌اند) و موضوع (ساختار سازه‌ها) هستند.

وی با بیان اینکه در بازسازی ساختمان‌های تخریب‌شده در سوانح باید به همه اجزا و عوامل موثر در پدید آمدن آن توجه شود، ادامه داد: مشکلی که معمولا ما بعد از سوانح طبیعی داریم، این است که همه فکر می‌کنند باید به بناها و مواردی که دیده می‌شوند، توجه کرد و این در حالی است که در بازسازی باید دقت شود که بنا و سکونتگاه‌های روستایی و شهری تحت چه عوامل اقتصادی، معیشتی، فرهنگی و  اجتماعی ساخته شده است.

فلاحی ادامه داد: بر این اساس در گروه بازسازی پس از سانحه که تنها گروه پژوهشی متخصص بازسازی در کشور هستیم، از زمان جنگ تحمیلی تاکنون در این زمینه مطالعات زیادی انجام دادیم و بر اساس یافته‌های علمی به دست آمده از این مطالعات اعلام می‌کنم بسیار ساده‌لوحانه است که تصور شود تنها باید خانه‌ها را ضد زلزله کنیم.بسیار ساده‌لوحانه است که تصور شود تنها باید خانه‌ها را ضد زلزله کنیم.

مدیرگروه سوانح و بازسازی دانشکده معماری دانشگاه شهید بهشتی با تاکید بر اینکه ضد زلزله کردن سکونتگاه‌ها تنها بخشی از مساله است نه همه آن؛ یادآور شد: در بازسازی‌های پس از بحران باید به روابط معیشتی و فرهنگی منطقه نیز توجه شود و بر اساس یافته‌های به دست آمده نسخه بازسازی آن را تجویز کنیم.ضد زلزله کردن سکونتگاه‌ها تنها بخشی از مساله است نه همه آن؛ در بازسازی‌های پس از بحران باید به روابط معیشتی و فرهنگی منطقه نیز توجه شود و بر اساس یافته‌های به دست آمده نسخه بازسازی آن را تجویز کنیم.

تحلیل اظهارنظرها در خصوص بازسازی کرمانشاه

وی با اشاره به برخی اظهار نظرها در خصوص بازسازی خانه‌های تخریب شده در زلزله اخیر کرمانشاه، اضافه کرد: در این اظهارنظرها بر ساختن خانه‌های کروی و یا تبعیت از روش‌های اجرا شده در کشور ژاپن تاکید شده و این در حالی است که این نوع رویکرد اشتباه است.

این استاد تمام دانشگاه شهید بهشتی ادامه داد: از این رو ما در دانشگاه شهید بهشتی در چنین شرایطی ابتدا بستری را  که روستا و یا شهر طی سالیان و قرن‌های متمادی ایجاد شده و به این مرحله رشد رسیده است، مطالعه و بر اساس آن برنامه‌های بازسازی آن را تدوین می‌کنیم.

فلاحی در عین حال خاطرنشان کرد: متاسفانه اشتباهی که هم از سوی دولتمردان و هم از سوی جامعه صورت می‌گیرد، ساده نگریستن به این مساله است که با گذاردن یک کانکس مساله حل می‌شود، ولی ما باید چند کانکس برای 15 هزار خانواری که خانه‌های خود را از دست داده‌اند، به منطقه بحران زده منتقل کنیم؟

این عضو هیات علمی دانشگاه شهید بهشتی تاکید کرد: این راه حل حتی برای پیشرفته‌ترین کشورهای دنیا هم غیر قابل اجرا است.

بازسازی مناطق زلزله‌زده با مشارکت مردم محلی

وی با طرح این سوال که بهترین راهکار برای بازسازی مناطق بحران زده چیست، یادآور شد: در بعد از بروز یک سانحه با 3 دوره مواجه هستیم که شامل "امداد و نجات"، "اسکان موقت" و "بازسازی" می‌شود.

فلاحی با تاکید بر نقش مردم محلی در بازسازی مناطق بحران‌زده، گفت: باید یادمان باشد که افراد محلی افراد محکوم نیستند، بلکه می‌توان با پشتیبانی، از آنها در بازسازی منطقه کمک گرفته شود.

به گفته این محقق حوزه بازسازی، امر بازسازی منطقه باید با مشارکت افراد محلی صورت گیردامر بازسازی منطقه باید با مشارکت افراد محلی صورت گیرد.؛ چراکه تجربه ثابت کرده است هر جایی که امر بازسازی با مشارکت مردم انجام شده، موفق بوده است.

وی انجام همه امور به دست دولت و کنار گذاردن مردم را موجب بالابردن توقعات آنها دانست و تاکید کرد:  این اشتباه‌ترین روش است که دولت به جای مردم اقدام کند، بلکه باید در هر روستا، شهر و محله افراد و سازمان‌های معتمد شناسایی شوند و با مشارکت آنها ابتدا اقدام به شناسایی نیازهای منطقه شود. این اشتباه‌ترین روش است که دولت به جای مردم اقدام کند، بلکه باید در هر روستا، شهر و محله افراد و سازمان‌های معتمد شناسایی شوند و با مشارکت آنها ابتدا اقدام به شناسایی نیازهای منطقه شود.

فلاحی با تاکید بر اینکه با این روش، تعاملی میان مجریان بازسازی و مردم ایجاد خواهد شد، اظهار کرد: در صورتی که غیر از این روش اقدام شود، بازسازی‌ها با شکست مواجه خواهد شد.

وی با اشاره به وضعیت بحران‌های طبیعی در کشور با بیان اینکه ایران سابقه یکصدساله در بازسازی دارد، گفت: از این رو بازسازی در ایران پدیده جدیدی نیست، ولی از آنجایی که ما از گذشته عبرت نمی‌گیریم، دائم در حال تکرار اشتباهات گذشته هستم.

این محقق دانشگاهی با اشاره به تجربیات ارزشمند به دست آمده از زلزله بم، خاطر نشان کرد: در زلزله بم مشاهده کردم که مردم بیکار بودند و زمانی که از آنها پرسیده شد چرا در بازسازی مشارکت ندارد، اعلام کردند که دولت باید اقدام کند. این گفته نشان می‌دهد که اقدامات صورت گرفته انتظارات را بالا برده و پیشنهاد دادم که باید با پرداخت پول به مردم، از مشارکت آنها در بازسازی خانه‌ها بهره جست و  آجرهای خانه‌های خود را مرتب کنند؛ چون در بازسازی از این آجرها می‌توان استفاده کرد.

فلاحی با بیان اینکه اجرای این طرح موحب خواهد شد تا مردم در ساخت خانه‌های خود بهتر عمل کنند، اضافه کرد: این پیشنهاد در برخی از بخش‌های زلزله بم اجرایی شد.

فراموشی بخش‌های علمی در زمان سوانح و بازسازی پس از سانحه

مدیر گروه سوانح و بازسازی دانشکده معماری دانشگاه شهید بهشتی این گروه را تنها متولی بازسازی علمی توصیف کرد و گفت: این در حالی است که در بازسازی پس از سانحه هیچ ارگانی به سمت ما نیامده است و در همه موارد اشتباه عمل شده است.

وی ادامه داد: در حال حاضر اقدامات انجام شده منجر به افزایش انتظارات شده و در نتیجه ناراضی شدن مردم به دلیل عدم برآورده شدن انتظارات آنها خواهد شد.

فلاحی با اشاره به راهکارهای بهینه برای بازسازی پس از بحران، توضیح داد: در این مناطق تنها نباید به منتقل کردن کانکس‌ها بسنده کرد و اگر این کانکس‌ها منتقل می‌شود، باید به صورتی باشد که مردم در مونتاژ کردن آنها مشارکت داشته باشند.

وی خاطرنشان کرد: اگر بازسازی با مشارکت مردم همراه باشد و دولت نقش نظارتی و پشتیبان و فنی داشته باشد، موفق عمل می‌شود؛ در غیر این صورت پروژه‌های بازسازی با شکست مواجه خواهند شد.اگر بازسازی با مشارکت مردم همراه باشد و دولت نقش نظارتی و پشتیبان و فنی داشته باشد، موفق عمل می‌شود؛ در غیر این صورت پروژه‌های بازسازی با شکست مواجه خواهند شد.

این عضو هیات علمی دانشگاه شهید بهشتی با اشاره به عملکرد کشور در زلزله کرمانشاه، گفت: متاسفانه مشاهده می‌شود که خیل عظیمی از هنرمندان و ورزشکاران به این منطقه رفته‌اند، در حالی که در چنین شرایط باید یک سازمان واحد در این زمینه وارد شود تا بتوانند جریان اسکان موقت را ساماندهی‌ کنند؛ چراکه جریان اسکان موقت بخشی از اسکان دائم است.

وی با اشاره به حضور نیروهای نظامی در مناطق زلزله‌زده غرب کشور، یادآور شد: حضور این نیروها باید تحت نظارت یک ارگان واحد باشد؛ حضور نیروهای نظامی در مناطق زلزله‌زده غرب کشور باید تحت نظارت یک ارگان واحد باشند. چراکه در صورت وجود تصمیم‌گیری‌های متعدد به غیر از ناراضی‌تر شدن ساکنان و پراکنده‌کاری اقدام دیگری اجرایی نخواهد شد.

به گفته این فعال حوزه بازسازی پس از بحران در این شرایط باید تمام امکانات تحت نظر نهادهای علمی و مرتبط قرار گیرد و تصمیم‌گیری‌های پراکنده منجر به اشتباهات جبران‌ناپذیر و از بین بردن منابع مالی کشور خواهد شد.در این شرایط باید تمام امکانات تحت نظر نهادهای علمی و مرتبط قرار گیرد و تصمیم‌گیری‌های پراکنده منجر به اشتباهات جبران‌ناپذیر و از بین بردن منابع مالی کشور خواهد شد.

فلاحی با اشاره به نقش مراکز تحقیقاتی در شرایط بحران گفت: بیش از 25 سال است که اقدام به پرورش نیروهای کارشناسی ارشد و دکتری در این حوزه کرده‌ایم و هیچ کدام از نهادهای مختلف در امر بازسازی به سراغ ما نیامده‌اند در حالی که دانش‌های به دست آمده در چنین شرایطی کارآمد خواهد بود.

به گفته وی، گروه بازسازی دانشکده معماری دانشگاه شهید بهشتی تاکنون بیش از 200 پروژه پایان‌نامه دکتری در این حوزه اجرایی کرده‌ است.

تجربیات کشور در بازسازی بم

فلاحی به بیان وضعیت بازسازی در بعد از زلزله بم، تصریح کرد: در زمان وقوع سانحه ما متوجه خطرات منطقه می‌شویم؛ از این رو در هنگام بازسازی با کمک متخصصان زمین‌شناسی اقدام به شناسایی مناطق امن خواهد شد.

وی با تاکید بر اینکه در بازسازی‌ها به گروه‌هایی متشکل از متخصصان زمین‌شناس و روانشناس مورد نیاز است، ادامه داد: سکونتگاه‌ها یک شبه ایجاد نشده‌اند، بلکه بر اساس مسایل فرهنگی و اجتماعی ساخته شده‌اند و اقدامات بازسازی بعد از شناخت محیط انجام خواهد شد.

این محقق بزرگترین تجربه کشور در زلزله‌های ورزقان و بم را مشارکت مردم در بازسازی ذکرکرد و گفت: ولی این مشارکت باید جهت‌دار باشد و برای این امر باید افراد را شناسایی کنیم؛ چراکه تجربه موفق تجربه‌ای است که مردم در بازسازی، تصمیم‌گیری و برنامه‌ریزی و طراحی و اجرا مشارکت داشته باشند.