دریانوردان عشق را زندگی می‌کنند / مسیری که نفت را به سر منزل مقصود می‌رساند

با یک شناور از بوشهر راهی خارگ شدم، جزیره ای که به خاطر تاسیسات روی زمینی اش موقعیت خاصی دارد، هیچکس بدون اینکه اسمش رد شده باشد نمی تواند وارد آن شود، همه چیز متفاوت است یک طرف فلرها می سوزند، آن سوتر گلّه آهوها دلبری می کنند... 

بعد از دو ساعت عبور از مسیر دریایی بالاخره به هسنا رسیدیم، غول پیکر  333.5 متری،با 60 متر  عرض، 120 هزار تن وزن و 30 متر ارتفاع  که 22 متر  از آن یعنی در واقع تمام تجهیزات موتورخانه ای زیر آب است، در آن  روز بارش نفت کوره بود و مقصدش سنگاپور، از مسیر پله ای حدود ٦٠ متری بالا رفتم، عظمت عرشه چشم نواز بود. مستقیم وارد اتاق کاپیتان شیرازی شدم با عرق بیدمشک و عطر بهارنارنج  استقبال کرد، از  شغلش گفت، از عشقی که به دریانوردی دارد، از سختی هایش، از اینکه ماه ها خود و همکارانش مجبورند در کشتی بمانند، بدون هیچ وسیله ارتباطی، بدون اینترنت، بی موبایل و ماهها بی خبر از خانواده.....

می گوید اوضاع مان بعد از برجام بهتر شده است، اما دوری از خانواده هنوز هم هست......... 

با محمد مهدی دهقانی کاپیتان هسنا به گفت و گو نشستم:

-کاپیتان از چه سالی وارد ناوگان شرکت ملی نفتکش شدید؟

از سال ۱۳۷۱ بورسیه شرکت ملی نفتکش شدم. اولین سفر دریایی من بهعنوان دانشجوی عرشه در 10  اسفند ۱۳۷۳  و اولین سفر کاری در سال۱۳۷۷بود.

-با شناخت قبلی حرفه دریانوردی رو انتخاب کردید؟

واقعیت امر شناختی از دریا و کشتی نداشتم! تنها در یک روز توسط یکی از دوستان دبیرستان که خودش هم اکنون روی کشتی کار می کند با این رشته و حرفه آشنا شدم.

-چندسال است که فرمانده کشتی هستید و چقدر طول کشید که به این سمت و درجه برسید؟

9 سال فرمانده هستم وتقریبا 10 سال طول کشید تا به این سمت برسم.

-خانواده چطور با شغل شما کنار آمده اند؟

همسرهای دریانوردان اگر ایثارگر و فداکار نباشند اصلا دوام نمی آورند!! درنبود ما، همه بار مشکلات خانه و  خانواده روی دوش همسران ماست (با خنده می گوید) همسرم بعد از وی بچه ها، هر روز برای بازنشستگی من دعا می‎کنند، می‌دانید ما در سال ۷-۸ ماه در کنار خانواده نیستیم و این خلا عاطفی بزرگی رابرای خانواده و فرزندان ایجاد می کند.

-چه چیز کار در کشتی نفتکش را با سایر کشتی ها متفاوت  می‎کند؟

کشتی نفتکش مثل یک بمب شناور است موضوع امنیت در کشتی های نفتکش به دلیل وجود مخازن نفت و فراورده های نفتی حرف اول را می زند حجم کار هم در کشتی های نفتکش بیشتر از سایر کشتی‎ها است قوانین بین المللی هم در مورد نفتکش ها بسیار سختگیرتر نسبت به بقیه کشتیها هستند.

 -کمی هم از مشکلات و جذابیت های کار دریا  بگویید؟

دوری از خانواده، دوری از امکانات رفاهی و تسهیلات و فرصت های اجتماعی، شرایط آب وهوایی و کار در گرما و سرما و شرایط طوفانی دریا، کم بودن مرخصی‎ها از دشواری های کار ماست، حتی زمانی که در کشتی، شیفت کاری شما نیست اما باز هم مجبور به ماندن در محیط بسته کشتی و پیگیری امور مربوط به کار هستید تا حمل نفت کشور به درستی و ایمن انجام شود در واقع کار در کشتی نفتکش شبانه روزی است و تعطیل بردار نیست.

صرف نظر از این مشکلات، این حرفه جاذبه های زیادی هم دارد می دانید هیچ روزی در عمر کاری من مثل هم نبوده است هر روز شرایط جدید و تجربیات جدیدی را داشته ام. دیدن کشورها و بنادر مختلف، امنیت شغلی، و درآمد از دیگر جاذبه‎های این حرفه است. ما مرخصی چند ماه کار روی کشتی را یکجا استفاده می‎کنیم!...

-این مشکلات که به آنها اشاره کردید چطور قابل تحمل می شوند؟

با علاقه و اینکه همه و همه فقط به امید روزی که از کشتی پیاده می شویم و خانواده را می بینم، سختیها را تحمل می‎کنیم.

-در حال حاضر عمده ترین مشکل همکاران شما در کشتی چیست؟

 عمده ترین مشکل همکاران من درکشتی به عدم دسترسی به امکانات ارتباطی مثل تلفن و اینترنت است (هزینه هر دقیقه تماس با تلفن ماهواره از کشتی حدود ۲-۳دلار است) که البته مدیریت ارشد شرکت ملی نفتکش ایران  به دنبال فراهم کردن  این تسهیلات برای دریانوردان ناوگان است.

در موضوع مشکلات کلی دریانوردان هم باید بگویم با وجود تصریح قانون مصوب سال 1343 بر معافیت دریانوردان از مالیات اما مالیات دریانوردان بیشتر از کسبه و دیگر مشاغل است، علاوه بر این امکانات رفاهی و درمانی مناسبی در بنادر و جود ندارد، مشکلات صدور ویزا و بلیط هواپیما هم وجود دارد. این در حالی است که سندیکا و یا اتحادیه دریانوردی قوی هم در ایران نداریم. من پس از فارغ التحصیلی از دانشگاه تا امروز بیشتر از ۴۰۰۰ ساعت دوره آموزشی رسمی و بین‎المللی داشته ام که معادل ۸ دوره کارشناسی ارشد و یا دکترا است ولی متاسفانه تاثیری در مدرک تحصیلی و حقوق من ندارد که امیدوارم این مشکلات نیز حل شود.

-با توجه به سابقه فعالیت به اعتقاد جنابعالی ناوگان شرکت ملی نفتکش ایران از زمان ورود شما به شرکت تا کنون چه تغیراتی کرده آیا این تغییرات در مسیر پیشرفت و ترقی  بوده است؟

از بدو ورود من پیشرفت‎ها چشمگیر بوده است، ناوگان ما بسیار بزرگتر شده و در زمره بزرگترین ناوگان نفتی دنیا است و به نظرم در دنیا حرف زیادی برای گفتن دارد.

-نسل جوان دریانورد چطور؟ این نسل تا چه اندازه با نسل شما و پیشکسوتان حرفه دریانوردی متفاوت هستند؟

با این که شرایط کاری و امکانات بسیار پیشرفته تر از زمانی است که ما شروع به کار کردیم ولی نسل جدید قانع نیستند علاوه بر این انتظار دارند یک مرتبه از پلها و لبه پل آخر برسند.

-مردم با شغل شما چطور برخورد می‌کنند ،چقدر با حرفه دریانوردی آشنا هستند ؟

می توان گفت آشنایی مردم با دریا و دریانوردی و کشتی صفر است! همه تنها ناو جنگی و لنج صیادی را می‎شناسند از نظر اکثر مردم، دریانوردان یا نظامی هستند یا جاشو( فردی روی لنج یا کشتی ماهیگیری کار می کند).

کاپیتان دهقانی می گوید: بعد از برجام طولانی ترین سفری که داشته 40 روز به روتردام بوده است. از آسیا به اروپا باید از مسیر کانال سوئز عبور کنیم و عوارض بپردازیم بنا بر این برخی مواقع ترجیح می دهیم از افریقا رد شویم که باعث می شود حداقل 20 تا 25 روز طول مسیر بیشتر شود.

او خاطرنشان می کند: قبل از برجام برای بیمه، جابجایی پول و اجاره کشتی ها مشکل داشتیم اکنون مشکل رفع شده و موسسات رده بندی بزرگ کشتی ها را بیمه می کنند و بیمه اروپایی هم داریم.

دهقانی می افزاید: برخی مواقع شرکت های نفتی نمی توانند بار خود را بفروشند کشتی ها را اجاره می کنند و به عنوان ذخیره روی آب نگه می دارند تا زمانی که مشتری پیدا شود، در زمان تحریم ها ما این مشکل را داشتیم چون شرکت های نفتی برای فروش مشکل داشتند، اما امروز کشتی که بار را ذخیره کرده باشد و یا نفت روی آب نداریم.

به گفته او کشتی حمل کننده است و فروشنده و خریدار از طریق واسطه ها کشتی را اجاره می کنند و در قرارداد خرید و فروش آمده که کرایه حمل بار را خریدار و یا فروشنده کدامیک بپردازد. قرارداد حمل بین ما و فروشنده بسته می شود  پس از آن در صورت تحویل کالا در مقصد هزینه اجاره کشتی به حساب شرکت واریز می شود.

با کاپیتان خداحافظی می کنم.

وارد قسمت فرماندهی و راهبری کشتی می شوم، جایی که تمام عملیات ناوبری کشتی شامل ارتباطات رادیویی بین کشتی، ساحل و خشکی از این مکان انجام می شود، از طریق دفتر تهران اجاره داده شده و با کشتی تماس گرفته می شود که کشتی به اجاره  رفته و مقصد و مبدا نیز مشخص می شود. همه دستورات برنامه ریزی از اینجا است. ارتباط بین موتورخانه و پل فرماندهی است.

سه افسر در هر نفتکش کار می کنند،  SECOND OFFICER از 12 تا 16 و 12 شب تا 4 صبح زیر نظر فرمانده مسئولیت نقشه کشی را به عهده دارد.

امیر وفایی پناه 6 سال است  که مشغول کار داخل شرکت ملی نفتکش شده است  OFFISER2 محسوب می شود، از طریق کنکور سراسری وارد این شغل شده و در حین تحصیل به آن علاقه مند شده است.

می گوید: سختی کار ما دوری از خانواده، شرایط کار روی دریا و دوری از امکانات خشکی است. وقتی مشغول به کار هستیم بسیاری از امکانات را از دست می دهیم و در حدی که به بسیاری از مراسم های نزدیکانمان هم نمی رسیم که همین موارد شرایط را سخت تر می کند،

او تاکید می کند: شغلم جذاب است و  انگیزه ام برای ادامه فعالیت بالا است زیرا به آن عشق می ورزم، نمیخواهم یک عمر پشت میز بنشینم، چنین چیزی را نمی پسندم.

مسئول ناویگیشن هم می گوید: معمولا سالانه حدود 7 ماه روی کشتی و 5 ماه در منزل هستیم، بعضی اوقات امکان دارد که ماموریت تمام شده باشد و کشتی همچنان در اقیانوس باشد، گاهی اوقات ممکن است در مقصد به ایرانی ها ویزا برای پیاده شدن داده نشود بنا بر این مجبوریم تا بندر بعدی صبر کنیم.

او می افزاید: ما جزو مشاغل سخت هستیم، بعد از  20 سال بازنشسته می شویم.

او همچنین به شرایط تردد در محدوده فعالیت دزدان دریایی خلیج عدن اشاره کرده و می گوید: در چنین مواقعی نیروهای ارتش روی کشتی مستقر شده و ما را همراهی می کنند و زمانی که خطر دور شد، پیاده می شوند.

به موتورخانه کشتی می رسم دمای 60 درجه نفس کشیدن را سخت می کند سرمهندس آنقدر شیرین همه چیز را توضیح می دهد که جرات نمی کنم بگویم گرم است و یا خسته شده ام، از علاقمندی به شغلش می گوید و اینکه 4، 5 ماه در آب های خلیج فارس ماندن را به راحتی زندگی در انزلی ترجیح داده است....

می گوید: بخش مهندسی زیر نظر سر مهندس و همگی زیر نظر ناخدا هستند، در هر سفر ناخدا از طریق اینترنت داخلی مسیر و برنامه را اطلاع می دهد و در هر روز صبح یک میتینگ برگزار  و تعیین می کند که وظایف روز کاری چه پلنی داشته و طبق آن کار را آغاز می کنند...........

آقای شهرام پور رضا معاف سرمهندس کشتی هسنا چند سال است وارد این حرفه شده‎اید؟

27 سال است که دریانوردی می کنم واکنون هم سر مهندس کشتی هستم.

چند سال طول می‎کشد تا یک دریانورد به سرمهندسی برسد؟

بستگی به شرایط دارد اما اگر وقفه ای بین سفرهای دریایی خود نداشته باشد می‎تواند پس از 14 سال و با احراز شرایط مربوطه به سرمهندسی می رسد.

شما درکدام قسمت کشتی کار می کنید؟

در موتورخانه که سخت‌ترین جای کشتی است زیرا دمای آن بعضا به بالای 60 درجه هم می رسد سروصدا در این قسمت زیاد و کار در اینجا بسیار دشوار است همه امور فنی کشتی از موتوخانه کنترل می‌شود در واقع موتورخانه  قلب کشتی است که باید مرتب و سالم بزند.

پس کار در اتاق موتورخانه کشتی با این دما و سرو صدا باید سخت باشد؟

به نظر من دوری از خانواده بسیار سخت‌تر از کار در موتورخانه کشتی است.

در موتورخانه کشتی چند دریانورد مشغول به کار هستند؟

حدود  11  نفر

اگر مشکلی درباره سوخت برای شما پیش آید یا مثلا درجه حرارت تغییر کند چه می‎کنید؟

همه امور فنی کشتی از پیش بررسی می‎شود و اگر مشکلی هم ایجاد شود توسط مهندسان کشتی برطرف خواهد شد.

تجهیزات و قطعات مورد نیاز خود را به چه شکلی تامین می‎کنید؟

بعضی قطعات را به شرکت سفارش می‌دهیم. تعمیرات را هم خودمان انجام می‌دهیم. توان فنی نیروهای ما بالا است زیرا هم دوره‌های متعددی را درمرکز اموزش تخصص های دریایی محمودآباد دیده ایم و هم در دوران تحصیل آنها را فرا گرفته ایم به اعتقاد من نیروهای متخصص ایرانی بهتر از خارجی‌ها هستند و خوب کار می‌کنند.

آیا تاکنون در وسط دریا و در حین سفر با مشکل فنی هم مواجه شده اید؟

بله، اتفاق افتاده است کشتی هم مانند یک ماشین است که ممکن است در حین سفر خراب و یا دچار نقص فنی ‎شود اما خوشبختانه این مشکلات باعث نشده که حرکت کشتی های ما متوقف شود. ما یک سیستم برنامه‌ریزی شده داریم که بر اساس آن، تعمیرات کشتی‎ها را انجام می‎دهیم البته اکثر دستگاه‌ها به جز موتور اصلی دو تا‌یی و سه‌تایی هستند به طوری که اگر یکی از آنها از کار افتاد دیگری به کار افتد که کار عقب نیفتد و ما بتوانیم آن را تعمیر کنیم.

در حال حاضر با اجرایی شدن برجام برای رفتن به سمت اروپا از لحاظ دانش و مهارت دریانوردی مشکلی ندارید؟

نه خوشبختانه مشکلی از این لحاظ نداریم.  همکاران من در خشکی و دریا هم هکارهای لازم را انجام می‌دهند تا هیچ کشتی نفتکش  ایرانی حتی برای یک روز هم متوقف نشود .

مصرف انرژی این کشتی 300 هزارتنی با این عظمت وظرفیت چقدر است؟

اگر با بار و سرعت تمام حرکت کند در 24 ساعت 90 تا 100 تن سوخت مصرف می‌کند. این کشتی در ساعت 15 مایل حرکت می‌کند (حدود  27 تا 28 کیلومتر)

به لحاظ استانداردهای فنی، کشتی‎های نفتکش ما چه تفاوتی با کشتی‎های نفتکش خارجی که به خارگ می‎آیند، دارند؟

هیچ فرقی نداریم ناوگان ما هم به روز است فقط به خاطر تحریم‌ها تردد ما به بازارهای اروپایی متوقف شد البته گاهی ممکن است سطح استانداردهای کشتی‎های نفتکش آنها از ما پایین‌تر هم باشد اما آنها از لحاظ رفاهی از ما بالاتر هستند مثلا اینترنت و ماهواره دارند اما این امکان هنوز برای ما فراهم نشده است. زمانی که از آبهای ایران دور می‎شویم دسترسی ما به تلفن و موبایل قطع می‎شود خیلی زمان‎ها هست که ما از خانه و خانواده خبری نداریم. 

کار در کشتی نفتکش سخت تر از کشتی ها دیگر است، درست است؟

بله، چون کار کشتی‎های نفتکش خیلی سخت‌تر از کشتی‎های تجاری است کشتی های تجاری زمانی که به اسکله می‌رسند، دیگر کاری ندارند و عملیات تخلیه آنها به عهده بنادر است اما ما زمانی که به خشکی می‌‎رسیم مرحله تازه‎ای از کارمان شروع می‌شود در واقع زمانی که ما به بندر می‌رسیم تازه کار اصلی مان شروع می‌شود و همه پرسنل کشتی باید تلاش خود را انجام دهیم که محموله به موقع و حتی زودتر از زمان وعده داده شده، تخلیه و بارگیری شود زیرا خریدار بار مدت زمان سفر و تخلیه بار را در بندر از ما جویا می‎شود و بر اساس آن برنامه ریزی انجام می دهد. ما هم براساس برنامه‎ای که به صاحب بار ارائه داده‎ایم باید پیش برویم اگر ما در تخلیه بار تاخیر داشته باشیم خسارتی به نام دموراژ به کشتی تعلق می‌گیرد که خیلی بالاتر از رقم اجاره کشتی است خوشبختانه ما در شرکت ملی نفتکش اصلا دموراژ نداریم و همیشه زودتر از زمان تعیین شده عملیات خود را انجام داده ایم .

زمانی که در خشکی می‎گویید سرمهندس کشتی هستم عکس‎العمل مردم چیست؟

بستگی به شهر دارد، مثلا اگر من در انزلی و یا یک شهر ساحلی دیگر این حرف را بزنم مردم تقریبا با کشتی آشنایی دارند اما گاهی در بعضی مناطق مردم نمی‎دانند کشتی چیست و کار روی کشتی چگونه است. برای بعضی از مردم اینکه ما چند ماه دوری از خانه و خانواده را تحمل می کنیم، عجیب است.  

فردین رحیمی مهندس چهارم کشتی هسنا اهل استان فارس است. او 26 سال سن دارد. در رشته مهندسی مکانیک دانشگاه دریانوردی و علوم دریایی چابهار تحصیل کرده و بورسیه شرکت ملی نفتکش ایران شده است. او می‎گوید که کارش در کشتی را دوست دارد و در نظر دارد تا رسیدن به سر مهندسی آن را ادامه دهد.

رحیمی در مورد آشنای‎اش با حرفه دریانوردی می‎گوید: از قبل با حرفه دریانوردی آشنایی مختصری داشتم اما تا قبل از ورود به کشتی نسبت به آن آگاهی کاملی نداشتم. فقط به خوبی می‎دانستم که مکانیک را دوست دارم در حال حاضر نیز در موتور خانه کشتی که قسمت سخت کشتی است و در بعضی مواقع دمای آن به بالای 60 درجه می رسد، کار می‎کنم.

او در باره ماندن در حرفه دریانوردی و اینکه آیا به شرایط دشوار موتور خانه و دمای بالا و سر و صدای آن عادت کرده است، می گوید: عادت که نمی‌کنیم اما کار در کشتیرانی را نسبت به جاهای دیگر بیشتر دوست دارم، فنی‌تر و تخصصی‌تر است هر روز و در هر سفر کاری نسبت به گذشته به نکات جدیدی برخورد می کنم و به عبارتی هر روز و هر سفر برایمان تجربه ‎ای دارد، در واقع با وجود اینکه همه این موارد را در درس‌های ما نخوانده‌ایم اما در کشتی با آنها بهتر و تخصصی‌تر آشنا می‌شویم.

این مهندس چهارم ناوگان شرکت  ملی نفتکش ایران در مرود تفاوت دریانوردان ایرانی با خارجی هم می‎گوید: دریانوردان ایرانی 100 درصد بهتر از خارجی‎ها هستند البته من به شرکت‎های دیگر کاری ندارم اما دریانوردان شرکت ملی نفتکش ایران از لحاظ نظم، انضباط و سطح آگاهی و مهارت بالاتر از خارجی‌ها هستند تا جایی که فکر می کنم خارجی ها قابل مقایسه با ما نیستند..........

مصاحبه هایم به پایان می رسد، به سختی می توانم دل بکنم، اینجا زندگی با سکوت زیبایی حکمرانی می کند. کشتی را ترک می کنم کاپیتان و سرمهندس همچنان روی عرشه ایستاده اند، هسنا دورتر و دورتر می شود تا شاید چند ماه بعد خشکی را ببیند بدون تلفن، بی موبایل و هیچ ارتباطی با دنیای خارج از خلیج فارس. 

گزارش: زهرا قلی پور