زمینه‌های بسط دیپلماسی فرهنگی

اشرف بروجردي- استفاده از ابزارهای دیپلماسی فرهنگی در عصر حاضر، یکی از مهم‌ترین راهکارهای کشورها برای برقراری ارتباط با سایر ملل، ایجاد تعاملات بین‌فرهنگی و حرکت به سمت صلح پایدار و دورشدن از تنش است. برای کشورهایی که در خاورمیانه پرآشوب کنونی به سر می‌برند و به دلایل مختلف در معرض انواع تهدیدها و طمع‌های خارجی قرار دارند، دیپلماسی فرهنگی اهمیتی مضاعف پیدا می‌کند. 

در این میان کشور ما ایران به دلیل سابقه تمدنی چندهزارساله، چهره‌های متعدد فرهنگی و ارزش‌های متعالی پرورده‌شده در این کشور، از ظرفیت‌های فراوانی برای استفاده از دیپلماسی فرهنگی برای دور‌کردن انواع تهدیدها از کشور، جلوگیری از منزوی‌شدن کشور و همچنین حرکت به سمت جهانی عاری از خشونت و افراطی‌گری برخوردار است. 

یکی از مهم‌ترین ظرفیت‌ها در این زمینه، کشورهایی هستند که با ایران سابقه تمدنی و فرهنگی مشترک‌ دارند و به همین دلیل همواره به برقراری تعاملات فرهنگی با ایران تمایلات فراوان داشته‌اند. افغانستان، تاجیکستان، عراق و ترکیه امروز، همگی با ما تاریخ و سوابق فرهنگی مشترک و فراواني د‌ارند. 

بخش‌های مهمی از آثار مکتوب متعلق به ایران فرهنگی در این کشورها وجود دارد و کتابخانه‌های آنها و آثار خطی و نفیس موجود در آنها منابع مهمی برای بسط شناخت ما از تاریخ فرهنگ خودمان است. رودکی ، مولوی، امیراسماعیل سامانی و قونیه و خجند و بدخشان و بخارا و سمرقند، همه بسترهای بسیار مناسب بسط روابط فرهنگی و برقراری صلح و صدور پیام انسان‌دوستی به جهانیان از این نقطه از جهان‌ هستند. 

به همین دلیل یکی از مهم‌ترین سیاست‌های سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران، بر بسط روابط با این کشورها قرار گرفته است. کشورهایی که می‌توان در سایه دیپلماسی فرهنگی قدرتمند و برقراری تعاملات فرهنگی گسترده، روابط تجاری با آنها را نیز احیا کرد و با پیشبرد ایده‌های کلانی مثل احیای جاده ابریشم که خاورمیانه و ایران در مسیر آن قرار داشته‌اند، از تنش و تشنج در منطقه کاست. در سفری که به تازگي براي بازدید از کتابخانه ملی و دانشگاه‌ها و مراکز فرهنگی بلغارستان به این کشور انجام شد، متوجه شدیم که تحقیقات اخیر پژوهشگران انسان‌شناسی در این کشور ثابت کرده است که مردمان این کشور به لحاظ نژادی آریایی‌اند و از این جهت در گذشته دور با ایرانیان سوابق تمدنی و فرهنگی مشترک دارند.

این یافته‌های جدید، پژوهشگران این کشور را نسبت به شناخت حوزه فرهنگی و تمدنی ایران بسیار علاقه‌مند كرده و تقاضای فراوانی برای بسط مبادلات فرهنگی با ایران را به وجود آورده است. می‌دانیم که بلغارستان کشوری هم‌مرز با ترکیه است و به نوعی در زمره کشورهایی به شمار می‌رود که می‌توانند به‌مثابه پل اتصال شرق و غرب عمل کنند. وجود رشته ایران‌شناسی و همچنین مطالعات اسلام و عرب، در چند دانشگاه این کشور، ظرفیت مناسبی برای تقویت روابط و حرکت در مسیر استفاده از ابزار دیپلماسی فرهنگی است. 

سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران با همکاری رایزنی فرهنگی ایران در بلغارستان تلاش کرد در این سفر ضمن دیدار با نهادها و چهره‌های فرهنگی این کشور، با انعقاد تفاهم‌نامه‌ها و برقراری ارتباطات اولیه زمینه را برای گسترش این ارتباطات فراهم کند. تلاش‌هایی که بعضا از سوي بخش غیردولتی برای ترجمه آثار فرهنگی ایرانی به زبان بلغاری و همچنین ترجمه آثار فرهنگی آنها به زبان فارسی صورت گرفته، بخش دیگری از دیپلماسی فرهنگی ما در این حوزه است که بايد مورد حمایت بیشتر قرار گیرد تا بتواند دیپلماسی فرهنگی را به ابزاری مؤثرتر در ارتباطات خارجی ما بدل کند.