بهرام قاسمی: در صورت برگزاری همه پرسی اقلیم کردستان تصمیمات بسیار جدی اتخاذ می شود
صدای ایران- در گفت و گویی که پیش روی مخاطبان قرار دارد سخنگوی وزارت امور خارجه علاوه بر سوالات مخاطبان به پرسش های الف نیز پاسخ داده است.
سخنان بسیار متناقض و متفاوت از آمریکا شنیده می شود
الف: با روی کار آمدن ترامپ، فضای تنش آلودی بین ایران و آمریکا به وجود آمده و دائما از سوی طرف آمریکایی صحبت از لغو، تغییر و یا بی اثر شدن برجام با وضع تحریم های پیاپی میشود. موضع و پاسخ جمهوری اسلامی ایران در این باره چیست؟ آیا سیاست ادامه برجام منهای آمریکا و با تاکید بر اروپا که از سوی برخی از مقامات بر آن تاکید میشود موفقیت آمیز خواهد بود؟ آیا افقی برای ادامه برجام با توجه به اظهارات و تحرکات ترامپ متصور هستید یا خیر؟
بهرام قاسمی: رقابتی که در کمپین‌های انتخاباتی آمریکا و قبل از انتخابات بین جمهوری خواهان و دولت سابق یا دموکرات ها وجود داشته و بحث برجام و توافق هسته ای در دوره دولت آقای اوباما و دموکرات‌ها صورت پذیرفته بود، میتوانست به تنهایی عاملی باشد که اقای ترامپ در مخالفت با رقبای خودش که در واقع در فضای تبلیغاتی علیه برجام صبحتهای تند و تیزی کرده و حرفای جدیدی بزند. البته هنوز هم بعد از گذشت چندین ماه و تقریبا شاید نزدیک به یکسال است که صحبتها و سخنانی که از واشنگتن شنیده میشود، سخنان بسیار متناقض متفاوت است و زیگزاگ هایی را در انواع مختلف در واشنگتن میتوان دید که خیلی هم قابل محاسبه نیست چراکه در گذر زمان مشخص شده است که شیب و جهت این سخنان ثابت نیست و با توجه به مسایل مختلف، تغییراتی را شاهدش بودیم.
به هرحال خود آقای ترامپ علی رغم همه صحبتهایی که داشته است، چندین بار پایبندی ایران را به بحث برجام تایید کرده است، در حال حاضر هم صحبت از ماه اکتبر می کند، که تصمیم جدید و نهایی خود را اعلام کند. ولی باید به این موضوع توجه کرد که آمریکا تنها دارای یک کشور و یک حق رای در سازمان ملل است و برجام هم بحث دو جانبه میان ایران و آمریکا نبوده و نیست. ایران در برجام شرکای مختلفی دارد و کشورهایی که متعهد به برجام بودند و مجموعه تفاهم را قطعنامه 2231 سازمان ملل تاکید کرده است و میتوان گفت که برجام یک تفاهم جهانی و بین المللی است و الزاما تفاهم بین ایران و امریکا نیست و اگر کشوری بخواهد تعهدات خود را زیر پا بگذارد با مشکلات عدیده و خسارات و تاوان سنگینی روبرو بوده و احتمالا در آینده از این رفتار خود پشیمان خواهد شد و یک وضعیتی را شاهد خواهد بود که تحمل و ظرفیت تحمل آن را نخواهد داشت. توصیه ما این است که با یک واقع نگری و دقت و قبل از هرگونه پیش‌داوری و کینه توزی هایی که در فرهنگ حاکمان آمریکایی نسبت به ایران وجود داشته قضاوت بکنند و مجددا وارد خطاهای استراتژیکی که در دهه های گذشته نسبت به منطقه و ایران داشتند، نشوند.
فکر میکنم آمریکا باید در یک محیط عاقلانه و خردمندانه تر در مورد برجام تصمیم بگیرد ولی ما نگرانی خاصی را در مورد هرگونه اقدامی که ترامپ بخواهد انجام بدهد، را نداریم. ما توانمندی های خودمان را داریم و چیزی از دست نخواهیم داد. شرایط ما امروز از گذشته و قبل بسیار بهتر است و نهایتا می توانیم به شرایط قبل از برجام برگردیم و سناریوهایی که در این خصوص از ابتدا در برجام که در محیطی بدبینانه صورت گرفت ما تهیه کرده و برای اجرای تمامی اینها آمادگی لازم را داریم و نهایتا در صورت نیاز، سیاست های خود را در این خصوص اعمال خواهیم کرد.
به غیر از آمریکا، جامعه جهانی از ادامه برجام استقبال می کند
الف: یعنی اگر آمریکا برجام را کنار گذاشت، ما با طرفین اروپایی خود و همچنین چین و روسیه برجام را ادامه خواهیم داد؟
بهرام قاسمی: از صحبت بنده چنین برداشتی نمی توان داشت. فکر می کنم در شریط کنونی که جدل و یک نزاع گفتمانی و مذاکراتی بین مخالفین و موافقین که عمدتا در حوزه چین و روسیه و کشورهای اروپایی، اتحادیه اروپا و سازمان ملل در مقابل آمریکا در خصوص برجام وجود دارد. این وضعیت در سازمان ملل که در واقع در هفته گذشت شاهد حضور هیات های مختلف بودیم بروز و ظهور بیشتری بین مخالفین و موافقین داشت. موافقین به لحاظ کمی و کیفی بیش از آمریکا هستند و جامعه جهانی از برجام و ادامه برجام و ادامه تفاهم استقبال خواهند کرد ولی اگر امریکا بخواهد از برجام خارج شود، ما باید تصمیمات جدی را اتخاذ بکنیم و نمیتوانم این را بیان کنم که در آن صورت ایران با همان تعهدات قبلی کار خود را ادامه خواهد داد.
ما در یک شرایط جدیدی قرار خواهیم گرفت، که تصمیمات جدیدی را باید در شورای نظارت بر برجام اتخاذ بکنیم. برجام یک تفاهم چند جانبه است و باید همه طرفها به تعهدات خودشان در این خصوص عمل کنند، اگرچه ما در طول یک زمان بعد از تفاهم، کمتر شاهد اجرای تعهدات آمریکا در برجام بوده ایم، همواره با بدعهدی ها و شیطنت های مختلف در حوزه برجام بوده ایم که اجازه ندهند تا بنگاههای اقتصادی و حتی دولتها با ایران در حوزه مسایل اقتصادی و آنچه که میتواند حاصل برجام باشد همکاری کنند. لذا اگر امریکا بخواهد از برجام خارج شود، شرایط جدیدی است که باید نشست با سایر شرکاء در برجام تصمیم گرفت و در نهایت این هیات عالی نظارت بر برجام است که باید سیاست های خود را در این خصوص اعلام کند.
الف: اخیرا طرحی در مجلس نمایندگان برای ممنوعیت فروش هواپیماهای مسافربری به ایران تصویب شده است. آیا این مسئله نقض آشکار برجام است؟
بهرام قاسمی: در ادامه جنگ روانی و بدعهدی هایی که آمریکا داشته، ما در طی یکی و دو سال گذشته شاهد لفاظی‌هایی علیه ایران بودیم و در کنگره آمریکا همیشه مطرح بوده است. اینها هیچ گونه اعتباری ندارد جز اینکه میتواند آثار روانی و آثار سیاسی در بخشی از جامعه جهانی گذاشته و تردیدهایی را برای کسانی که شناخت کافی از ایران ندارند، ایجاد کند. ولی تا تبدیل به قانون نشود و مورد امضای رییس جمهور آمریکا قرار نگیرد از هیچ گونه اعتباری برخوردار نیست لذا در مورد این لایحه نیز نباید خیلی صحبت کرد و باید صبر کرد و دید تا روند تحولات چگونه میشود.
الف: سرنوشت قراردادهای قبلی در مورد هواپیماها چه خواهد شد؟
بهرام قاسمی: این یک بحث فنی دارد که قراردادها چگونه تنظیم شده باشد ولی آنچه که امروز مطرح است، در حد لایحه بوده و قانون نیست لذا با توجه به اینکه تبدیل به قانون نشده نمیتواند اثر حقوقی بر روی قراردادهای قبلی بگذارد که تصویب شود و شرکای را دگرگون بکند و باید مجددا با توجه به نوع قرارداد توسط موسسات و شرکت های ایرانی بررسی شود.
در بحث برجام افراط و تفریط بسیاری صورت گرفت/ عده ای تصور می کردند که با برجام خیلی از مسائل می تواند در کشور حل شود
الف: الان مدتی از اجرای توافق می گذرد. آیا وزارت خارجه انتظاراتی که از این توافق و تفاهم داشته را برآورده شده می بیند؟ یعنی خروجی برجام منجر به این شده که انتظارات در حوزه های سیاسی و اقتصادی محقق شود؟
بهرام قاسمی: بستگی دارد از چه زاویه ای به برجام نگاه کنیم. در بحث برجام فکر می کنم افراط و تفریط بسیاری صورت گرفت. عده ای تصور می کردند که با برجام خیلی از مسائل می تواند در کشور حل شود. این یک نگاه اغراق‌آمیز و شاید غیرواقع بینانه بود چون مسائل اقتصادی ما و داخلی ما و در خیلی از مسائلی که حوزه معیشتی و بخش بازرگانی کشور ما وجود داشت، برمی گردد به چگونگی کارکرد مدیران ما و دستگاه های دولتی ما و خود مردم و مقررات و سیاست هایی که در داخل کشور وضع می شود. یعنی اینکه توقع را داشته باشیم که در برجام همه چیز باید حل و فصل شود یک نگاه شاید اغراق آمیز بود. به خصوص اگر تفکیک کنیم بحث برجام را با روابط ایران و امریکا. برجام قرار نبوده و نیست که روابط ایران و امریکا را دچار تحول کند. موضوع برجام بحثی بود در خصوص مسائل هسته ایران بین ایران و 5+1 و بعدا سازمان ملل و هدف اصلی اش برداشتن قطعنامه ها و تحریم ها بود و تا حد زیادی موفقیت‌های خودش را داشت. تحریم ها برداشته شد و قطعنامه های سازمان ملل از بین رفت. ولی متاسفانه بدعهدی ها و کارشکنی های امریکا مانع شد که برخی از اتفاقاتی که می توانست و باید اتفاق می افتاد به مرحله انجام برسد. لذا این نگاه خوش بینانه غیرواقعی بود و بعدا آنهایی که به این شکل مطرحش کردند، تصور کردند برجام حاصلی برای ایران نداشته اما واقعیت این است که برجام دستاوردهای بسیاری را برای روابط بین المللی ایران و مسائل منطقه ای و حتی حوزه اقتصادی داشته، به وضوح می توان گفت که امروز ما کم کم آثار آن را در قراردادها با برخی دولت ها که اخیرا منعقد شده و با سایر کشورهای اروپایی و غیر اروپایی در حال انعقاد هستیم، می توانیم ببینیم. اینکه هیچ اتفاقی نیافتاده در واقع یک ظلم و یک منفی بافی است. اما در واقع ما در برجام بدعهدی ها و کارشکنی‌های امریکا را به کرات داشتیم و چون قرار نبود برجام روابط ایران و امریکا را تغییر دهد خصومت ها و کینه توزی های آن متاسفانه و نگاه غیرواقع بینانه اش نسبت به ایران و حتی مسائل منطقه که در دهه های گذشته هم اتفاق افتاده بود و آثار مخرب در سطح بین المللی و منطقه گذاشته، هنوز ادامه دارد.
الف: شما از میزان پول های بلوکه شده در خارج از کشور اطلاع دارید؟
بهرام قاسمی: فکر می کنم این سوال، سوالی است که باید از بانک مرکزی بشود و عدد و رقم آن را باید از بانک مرکزی پرسید. البته این بحث برمی گردد به گذشته و امروز ما در سطح جهان به پولهای خودمان دسترسی داریم و می توانیم از آنها استفاده کنیم. ما الان درآمدهای حاصل از فروش نفت را دریافت می کنیم، نقل و انتقالات خود را در حدودی انجام می دهیم. مشکلی که در حوزه بانکی داریم برمیگردد به بدعهدی های امریکا و به نیز به عوامل دیگری که می تواند وجود داشته باشد از جمله عدم کارآیی و یا کارکرد بانکهای بزرگ و بنگاههای بزرگ مالی و اعتباری دنیا. ما در سطح بانکهای متوسط و کوچک مشکلی برای کار نداریم و تبادلات ما امروزه انجام می شود و درآمدهای نفتی نیز حاصلش به کشور برمیگردد، اما به خوبی آگاه هستید که الزاما در اقتصاد بین الملل در جهان امروز و حتی دیروز به این معنی نیست که همه درآمدهایتان را به صورت بسته بندی داخل کشور بیاورید. می توان بخشی از درآمدهای کشور را در نقاط امن قرار دهید و در بانک های مطمئن و در تبادلات اقتصادی خود از آنها استفاده کنید و از آن طریق تجارت شما بتواند فعال باشد و کار شد.
بحث همه پرسی اقلیم موضوعی انحرافی و خطرناک است که عوارض سنگینی را در مجموع برای منطقه می تواند ایجاد کند
الف: به موضوع عراق بپردازیم. نظرتان درمورد بارزانی و برگزاری همه پرسی چیست؟ با توجه به اینکه 99 درصد کشورهایی که موضع گیری کرده اند، از همسایه ها و اتحادیه اروپا و آمریکا مخالفت کرده اند. به نظر شما چرا بارزانی اصرار دارد همه پرسی برگزار شود؟
بهرام قاسمی: روابط ما با مردم کرد در مجموع روابط خوبی است و حتی با سران احزاب کردی در عراق در دهه‌های گذشته روابط نزدیک و گفتگو داشته ایم. در مجموع کشورهایی که چه در منطقه چه در سطح جهان وجود دارد نگاه ما به اکراد نگاه مثبتی است. ما همواره با یک نگاه خیرخواهانه و دوستانه به آنها نگاه کردیم و سعی کردیم واقعیت هایی را که می تواند وجود داشته باشد چه در گذشته دورتر و چه در دوران صدام و بعد از آن و چه در دوران اخیر که یک دولت مستقل در عراق وجود دارد با آنها مطرح کنیم. لذا این نکته قابل توجه است که ما شاید یکی از نزدیک ترین کشورها به مردم کرد عراق باشیم و روابط خوبی با آنها داشته ایم و الان هم کنسولگری ما در اربیل فعال است و این تماسها و رایزنی ها بوده است. اما به نظر می رسد که اگر ادامه سیاست هایی که برخی قدرت های فرامنطقه ای و برخی کشورهای منطقه در خصوص مجموعه شرایط این منطقه دنبال می کنند ، آنها را ترغیب می کند که در ادامه بی ثبات کردن منطقه و ایجاد آشوب و جنگ و نزاع و جلوگیری از همزیستی های مسالمت آمیز ملل و اقوام و کشورها دارند تلاش می کنند. این نگاه و سیاست کاملا آثارش و اهدافش روشن است.
یکی از اهداف آنها اجازه ندادن به حفظ تمامیت ارضی، استقلال و حاکمیت ملی عراق است و ما شاهد هستیم که طی سالیان گذشته علیرغم همه مشکلاتی که در برخی کشورها وجود داشته، در واقع این احساس وجود دارد که به شکل خاصی برخی قدرت ها در صدد نابودی زیرساخت های کشورهای اسلامی و کشورهای قدرتمند اسلامی در منطقه بوده اند، از شمال آفریقا تا خاورمیانه و این داستان متاسفانه هنوز هم ادامه دارد. به هر حال دولت عراق، دولتی نوپا است و دارد دموکراسی را بعد از یک دیکتاتوری درازمدت و بعد از درگیری های مفصل تجربه می کند و متاسفانه طی سالیان گذشته با پدیده تروریسم طراحی شده توسط قدرت های خارجی مواجه بود و سعی کردند تا بخشهایی از عراق توسط تروریست ها اشغال و تصرف شود و خوشبختانه دولت مرکزی با درایت و به کمک نیروهای مردمی و مرجعیت توانست یک برخورد جامع و قاطعی را در مبارزه با تروریسم داشته باشد و نهایتا آنها را از بخشهای عمده ای از عراق خارج کند. ولی اکنون بحث جدیدی مطرح است. یعنی از ماه های گذشته بحث همه پرسی اقلیم کردستان عراق مطرح شده و فکر میکنم این یک بحث انحرافی و خطرناک بوده که آثار بسیار مخربی را برای مردم کرد در عراق داشته باشد و عوارض سنگینی را در مجموع برای منطقه می تواند ایجاد کند. لذا فکر میکنم بسیاری از کشورهایی که با حسن‌نیت در منطقه برخورد داشته‌اند، مواضع خود را نسبت به این همه پرسی اعلام کرده اند. کشورهایی هستند که از سیاست های دوگانه ای برخورداند که مواضع اعلامی شان با اقداماتشان متفاوت هست و در سایر نقاط جهان هم چنین موضعی وجود دارد.
رژیم صهیونیستی به دنبال تخریب زیرساخت های کشورهای اسلامی است
الف: می توانید مشخص کنید این کشورها را؟ چرا امریکا مخالفت می کند و رژیم صهیونیستی موافقت می کند؟
بهرام قاسمی: در مورد رژیم صهیونیستی طبیعی است یعنی چیزی بیش از این انتظار نمی‌رود. رژیم صهیونیستی به دنبال تخریب زیرساخت های کشورهای اسلامی و درگیر کردن در آشوب در جوامع اسلامی است و شقه کردن آن و نابودکردن زیرساختاها و افزایش تنش میان کشورهای اسلامی. این چیزی است که رژیم صهیونیستی دنبال کرده و با شدت توان و انجام هزینه های بسیار آن را دنبال می کند و لذا به همین دلیل ما بسیاری از ریشه های مشکلات منطقه را دقیقا می بینیم که در مراکز اسرائیلی در رژیم اشغالگر قدس و سرزمین‌های اشغالی و سایر نقاط جهان طراحی و پی ریزی می شود. در خصوص آمریکا نمی توانم خیلی مطمئن باشم که آیا سیاست های جدی عملی امریکا در مورد همه پرسی و آینده کردستان چگونه است. احساس می شود که امریکا به دنبال ادامه بی ثباتی و نا امنی و تضعیف دولت های اسلامی منطقه است. ما شواهد زیادی داریم در همین دوران اخیر از حضور آقای ترامپ در عربستان و پیامدش یک روز بعد و اختلافاتی که در حوزه خلیج فارس ایجاد شد و افتراقی که بین کشورها صورت پذیرفت و این شواهد در بسیاری از نقاط دیگر نیز وجود دارد و به نظر می رسد امریکا با ثبات در منطقه مشکل دارد و بی ثباتی و هرج و مرج را بیشتر شاید می پسندد در شرایط کنونی.
همه پرسی باعث بازگشت داعش و بی ثباتی در منطقه خواهد شد
الف: اخیرا سرلشگر باقری به ترکیه سفر کردند. برخی رسانه ها نیز گفتند قاسم سلیمانی به منطقه کردستان عراق رفته است. آیا هماهنگی وجود دارد بین ایران و ترکیه و حتی خود ایران که اگر همه پرسی استقلال برگزار شود اقدامات تنبیهی صورت گیرد؟ اگر خاطرم باشد آقای شمخانی هم اشاره ای به این موضوعات داشتند که اگر همه پرسی صورت گیرد ایران کردستان عراق را تحریم می کند. فرض کنیم این اتفاق افتاد. چه اقداماتی ممکن است از طرف ایران و ترکیه در قبال انجام این همه پرسی صورت پذیرد؟
بهرام قاسمی: من هم اشاره کردم که ما رایزنی های خودمان را در گذشته و حال، با توجه به جایگاه ما به عنوان یک قدرت مهم منطقه ای با همه آنهایی که میتوانیم تماس بگیریم و صحبت کنیم در جهت مبارزات با تروریسم و رسیدن به ثبات و امنیت و کمک به آرامش و توسعه منطقه، داشته و داریم و در صورت لزوم می تواند تشدید و تقویت شود. از تماسهایی که بین اربیل و بغداد بوده حمایت کرده ایم و هنوز هم توصیه می کنیم به دولت و مقامات اقلیم که در تماس با دولت بغداد بنشینند و مسائل خود را پشت میز مذاکره حل و فصل کنند. تصور می‌کنیم با شناختی که از طرفین داریم در پشت میز مذاکره برخی ابهامات و خواسته هایی که می تواند مطرح شود کاملا برآورده گردد و می تواند اینگونه نشست ها و رایزنی ها به جای حرکت به سمت ایجاد افتراق بیشتر و همه پرسی و ایجاد ناامنی بیشتر، کمک کند به آنچه که در عراق ممکن است مورد نظرشان باشد و احساس نیاز کنند و بخواهند به دست بیاورند. لذا همواره تشویق کرده ایم و هنوز هم تشویق می کنیم این تماسها را تا بین بغداد و اربیل ادامه پیدا کند و ما می توانیم، یا ما یا دیگر کشورهای منطقه که با حسن نیت این موضوع را دنبال می کنند، کمک حال این شرایط باشند اما قطعا همه پرسی و ورود به بحثی که می تواند منجر به تجزیه عراق شود، باعث بازگشت مجدد تروریسم و داعش و بی ثباتی منطقه خواهد شد.
در صورت برگزاری همه پرسی ایران تصمیمات عاجل و بسیار جدی و اساسی را اتخاذ می کند
الف: واکنش ایران درصورتی که همه پرسی برگزار شود چیست؟
بهرام قاسمی: مواضع جمهوری اسلامی ایران کاملا مشخص و روشن است و بیان هم شده است. من فکر میکنم در آخرین موضع گیری که جناب آقای شمخانی در خصوص همه پرسی داشتند، آنچه که باید گفته می شد را گفته اند و من تکرارشان نمی کنم. اما نهایتا اگر چنین اتفاقی بیافتد که امیدوار هستم با عقلانیتی که می تواند وجود داشه باشد، این اتفاق نیافتد و ما وارد فاز جدیدی نشویم، اما در صورتی که اتفاق بیافتد، نهایتا شرایط منطقه و نوع همسایگی و همسایگان و تعاریفی که وجود داشته به لحاظ حقوقی، مرزی و خیلی فاکتورهای دیگر کاملا تغییر می کند و نهایتا ما در یک وضعیت جدیدی قرار خواهیم داشت و باید در مورد آنها تصمیمات عاجل و بسیار جدی و اساسی را اتخاذ کنیم. ما با همه کشورهای منطقه که آمادگی دارند و می توانند در جهت افزایش ثبات و امنیت در منطقه تلاش کنند در تماس بوده و هستیم. با دولت ترکیه با توجه به نوع روابط دو کشور و به خصوص در دوران اخیر با توجه به ورود به فضای جدید و فاز جدیدی از روابط، همکاری‌های بیشتری خواهیم داشت.
سفر سرلشکر باقری به ترکیه که فکر می کنم ورود دو کشور به نوعی از همکاری های جدید و فاز جدید تکاملی در همکاری‌های دو کشور بود و فکر می کنم با آمد و شدهای دیگری که بین دو کشور خواهیم داشت و رایزنی هایی که بین ما باز در سطوح عالی صورت خواهد گرفت، میتوانیم چهارچوب های جدیدی را برای همکاری های منطقه‌ای علاوه بر همکاری های دوجانبه باهم داشته باشیم. ولی در شرایط فعلی با توجه به شواهدی که وجود دارد و نقل قول‌هایی که می شود نمی‌خواهم انجام همه پرسی کردستان را صددرصدی فرض کنم و اینکه شاید تصمیم گیران و تصمیم سازان در اقلیم با توجه به مجموعه شرایط منطقه و نگرانی هایی که می توانند از این روند برای مجموعه منطقه ایجاد کنند، امیدوارم که تصمیمات عقلانی تر و خردمندانه تر را داشته باشند و نیاز به برخی اقدامات و تلاشهای سایر کشورها نباشد.
الف: ورود آقای قاسم سلیمانی به منطقه کردستان را تایید می کنید؟
بهرام قاسمی: ما تماسهایی را همواره با اقلیم و بغداد و سایر پایتخت ها در منطقه درمورد تمامی مسائل مبتلابه منطقه در چهارچوب تحکیم روابط و ثبات و مبارزه با تروریسم داشته ایم و خواهیم داشت.
عراق کشور مستقلی است که تصمیماتش در بغداد و توسط مقامات عراقی صورت می گیرد
الف: بحثی راجع به اختلافات گروه‌های شیعی در عراق مطرح می شود. مقتدا صدر که سفرهایی به عربستان داشته و موضع گیری هایی داشته که مخالف موضع گیری های جمهوری اسلامی بوده و تاکید داشته روی حشد الشعبی و مسائل دیگر و حتی سیاست های ایران در منطقه را نیز نقد کرده است. تحلیل شما از سفر مقتدا صدر به عربستان و امارات چیست؟ آیا ایران در جریان این سفرها بوده است؟ آیا این نشان دهنده این است که برخی گروه‌های شیعه عراق به عربستان نزدیک شده اند و اختلافات بین گروه‌های شیعی و عراق بیشتر می شود یا نه؟
بهرام قاسمی: بدخواهانی در جهان وجود دارند که عراق با ثبات و با تمامیت ارضی و حاکمیت ملی را نمی پذیرند و حتی یک دموکراسی نوپا که بتواند مراحل تکاملی خود را طی کند و بتواند به عنوان دموکراسی کامل محقق شود، برایشان یک زنگ خطر و خطرناک است و سعی می کنند با ابزارها و حیل مختلف دولت بغداد و جامعه عراق را دچار تشتت و ناامنی و بی‌ثباتی و نگرانی و عقب ماندگی کنند. این خواست برخی است که از نام و کلمه دموکراسی وحشت دارند و عراق به عنوان کشوری که در این مسیر قدم برمیدارد می تواند برای برخی کشورها نگران کننده باشد و این احتمال وجود دارد که تلاشهایی را برای تخریب همبستگی ملی در عراق داشته باشند. در بخشی از این سناریوها ما بحث اکراد را داریم، در بحثی دیگر جامعه اهل سنت را داریم، قبایل را داریم و جامعه شیعی را. فکر می کنم برای اینکه عراق باثباتی که بتواند در مسیر توسعه و دموکراسی شرایط لازم را برای زندگی آزاد و مرفه برای همه اقلیت ها و اقوام و قبایل و مذاهب فراهم کند، باید تلاش کرد.
الان عراق کشور مستقلی است که تصمیمات خود را در بغداد توسط مقامات عراقی می گیرد و اگر ما آمد و شدهای بسیاری بین تهران و بغداد داریم و همواره چه در تهران و چه در بغداد شاهد آن هستیم که هیئت هایی در سطوح مختلف وجود دارند و این ارتباط نزدیک است و غیر از دلایل همسایگی، دلایل تاریخی، ریشه های فرهنگی و اشتراکات زیادی، این پیوندها را مستحکم کرده است.اما به هر حال عراق کشوری است مستقل که در مورد مسائل خود، خودش بر اساس قانون اساسی و آموزه های اسلامی تصمیم می گیرد. ما در مسائل داخلی سایر کشور ها دخالت نمی کنیم همانگونه که علاقمند نیستیم دیگران در مسائل داخلی ما دخالت کنند. تنوع فکری و تنوع آرا و وجود گروه های مختلف حتی بین گروه های شیعی در شرایط فعلی و حتی در آینده بین احزاب و گروه های مختلف امری کاملا طبیعی است. یعنی عراق از مرحله ای به مراحل دیگر عبور می کند. می‌توانم در وضعیت خوشبینانه همان سیر تکاملی بین گروه ها و اقوام و احزاب ببینم. لذا اینکه گروه هایی مسیر خود را از هم جدا کنند یا به تعبیری از بخشی انشعاب کنند و جدا شوند و مسیر دیگری طی کنند با توجه به انتخابات پیش رو در عراق که طبیعتا همه گروه ها سعی می‌کنند با حرف جدید و نوعی شعارهای جدید به عرصه افکار عمومی عراق ورود پیدا کنند. طبیعی است که نهایتا شاهد سخنان گروه های جدید و حرف های جدید در عراق باشیم و این نباید موضوع نگران کننده ای باشد در جامعه ای که می خواهد دموکراسی را تجربه کند و در این مسیر گام بردارد.
در مورد آقای صدر هم ایشان یکی از شخصیت هایی است که در درون عراق فعال است و دولتمردان عراقی و دیگران نوع ارتباطات مشخصی دارد و ارتباطات خودش را خودش تنظیم می‌کند در همین چهارچوب هم می تواند و ما این را غیر طبیعی نمی دانیم که در کشورهای منطقه بتواند و حتی خارج از منطقه رفت و آمد ها و مذاکرات خود را داشته باشد و در جهت تبیین افکار خود و شرایط عراق تلاش کند. ما از هر آنچه که دولتمردان در عراق یا شخصیت های عراقی انجام می دهند ابایی نداریم و مشکلی نداریم. آنها افرادی مستقل در کشوری مستقل هستند و می توانند با آگاهی تمام و شناختی که از مجموعه شرایط منطقه دارند، با دیگران به رایزنی و تعامل بپردازند.
اشتراکات بسیاری بین ایران و روسیه وجود دارد
الف: همکاری ایران و روسیه در جنگ سوریه در چه مرحله ای قرار دارد؟
بهرام قاسمی: ما نوع روابط مان با روسیه روابط رو به رشد بوده و رایزنی های مکرر را همواره داشته ایم بخصوص در بحران سوریه به عنوان دو شریک جدی و دو قدرت موثر در مسائل منطقه و سوریه فعال بوده ایم و رایزنی ها و همکاری های ما به صورت جدی در سالیان اخیر همواره به صورت جدی رو به رشد و رو به جلو بوده و این تماسها را مرتب داریم. علاوه بر همکاری هایی که درون سوریه داریم در پایتخت ها و از طریق دیگر مجاری دیپلماتیک و مجاری لازم تماسهای خود را داریم و تبادل اطلاعات بین ما انجام می شود و ما دیدگاه های خودمان را و تحلیل خود را نسبت به فرایندهایی که در سوریه و حتی سایر کشورهای منطقه وجود دارد با هم مطرح می کنیم و باهم رایزنی می کنیم. شاید مثال اخیرمان، سفر اخیر یک روزه و یا چند ساعته آقای ظریف به مسکو بوده که در جریان این سفر با آقای پوتین در واقع بر اساس ضرورت و تفاهمی که صورت گرفته بود مذاکرات مفصل و بسیار دقیقی را پیرامون مسائل دوجانبه و حتی مسائل منطقه و سوریه داشته اند. به هر حال نوع روابط ما با روسیه کاملا مشخص است و در همه حوزه ها می توانم بگویم با روسیه رایزنی و صحبت و همکاری داریم. در مسائل دوجانبه مثل اقتصادی و فرهنگی و نظامی صحبت داریم و باید با همدیگر و دائما مسائلمان را مطرح کنیم و بتوانیم زمینه هایی را برای این روند رو به رشد فراهم کنیم. مسائل منطقه و مسائل جهانی و مسئله سوریه نیز در چهارچوب مذاکرات اخیر انجام شده بین ما و آقای پوتین وجود داشته و فکر میکنم راجع به همه این موضوعات صحبت شد.
الف: به نظر جنابعالی اهداف نهایی روسیه از حضور در جنگ سوریه و همکاری با ایران چه است؟
بهرام قاسمی: ببینید خیلی اشتراکات بین ما و روسیه وجود دارد که ما را در بحث سوریه نزدیک می کند و اهداف مشخصی می تواند ما را به یک همکاری وادار کند و آن مبارزه با تروریسم است و کمک به دولتی که قانونی است و دولت مشروع سوریه بوده و عده‌ای در ادامه سیاست های غلط قبلی خود، سعی می کردند با کمک به گروه های شورشی و مسلح ، این دولت ملی و مشروع را خلع کنند و در آنجا حاکمیت هایی را ایجاد کنند و بی ثباتی هایی را که بتوانند اهداف خود را دنبال کنند. به هر حال این بحث مهمی بود برای ایران و سوریه و حتی در مقاطعی ترکیه و امروز ما، سوریه و ترکیه بیشتر احساس می کنیم باید در مسیر مشخصی در سوریه حرکت کنیم و بحث اصلی ما در واقع کمک به حاکمیت ملی ، تمامیت ارضی سوریه و جلوگیری از تجزیه سوریه و مبارزه با تروریسم و اجازه ندادن به این بدعت که در واقع به عنوان یک روش، هرکس علاقمند بود با چند اسلحه بتواند علیه یک دولت ملی و مردم یک کشور اقدام کند و یک دولتی را سرنگون کند. لذا مجموعه‌ای از پارامترهایی که در منطقه بود و با استفاده از تجارت پیشین در مورد برخی کشورهای منطقه تصمیم گرفتیم که نهایتا از دولت سوریه حمایت کنیم و در این روند و این مسیر با اشتراکات زیادی مواجه شدیم و همکاری‌های ما در این بخش از کیفیت بیشتری برخوردار شد.
هدف ما و روسیه در سوریه مبارزه با تروریسم بود که تا حد زیادی به موفقیت های بسیاری نایل شدیم. تثبیت این موضوع بود که گروه یا گروه هایی نمی توانند به دستور دیگر پایتخت ها و محافل علیه یک حاکمیت ملی و قانونی و برخاسته از پارلمان آن کشور قیام کنند و با سلاح درصدد سرنگونی یک دولت برآیند که این نیز با موفقیت بسیاری انجام شد و علیرغم همه دشواری ها امروز در شرایط جدیدی قرار داریم. آنچه که امروز سایر کشورها در منطقه و حتی اروپا و کشورهای غیراروپایی از آن پیروی می شود همان سخن و سیاستی است که از 5-6 سال پیش جمهوری اسلامی آن را فریاد کرد و مطرح کرد که این روش در سوریه پاسخگو نیست که یک گروه و یا گروه هایی از اشرار و گروه های مسلح که از سایر نقاط جهان هماهنگ شده اند و بسیج شده اند برای سرنگونی یک دولت محلی، قادر نیستند و نباید به آنها اجازه داد که در جهت اهداف خودشان پیش بروند. لذا فکر می کنم ما و روسیه و بعدا ترکیه توانستیم در مسیر اشتراکات کارهای هماهنگ شده جدی و کارسازی را دنبال کنیم که نتایج آن امروز در سوریه کاملا مشخص است و امروز در مواضعی که در مورد سوریه داریم ما تنها نیستیم. احساس می کنیم که خیلی از کشورهای منطقه و جهان از همین مواضع پیروی می کنند و آگاه شده اند که با آن روشها و اجازه دادن به رشد آن شیوه‌ها نمی توانیم یک منطقه یا جهان با ثبات تری داشته باشیم. لذا خوشبختانه آنچه برای آن تلاش کرده ایم تا حد زیادی به ثمر رسیده و این به آن مفهوم نیست که مشکلات سوریه و دخالت های بیگانگان در آنجا پایان یافته و ما همه چیز را حل و فصل شده می‌بینیم. فکر میکنم هنوز مشکلاتی وجود دارد و شیطنت ها و دشمنی ها و رفتار خصمانه نسبت به سوریه از طرق مختلف و به خصوص توسط رژیم اشغالگر قدس که علاقمند نیست هیچ کشور قدرتمند اسلامی در منطقه وجود داشته باشد، ادامه پیدا می کند اما خوشبختانه یک جمع کثیری حضور دارند که می توانند در مقابل این شیطنت ها بایستند و سیاست های خبیثانه آنها را خنثی کنند.
هواپیماهای رژیم صهیونیستی از فراز کشور دیگری سوریه را هدف قرار داده اند
الف: نیروی هوایی رژیم صهیونیستی به برخی تاسیسات نظامی در خاک سوریه حمله کرد که سامانه ضدموشکی روسیه هم در آن مستقر است. تحلیل شما در این موضوع چیست؟
بهرام قاسمی: این یک بحث نظامی و تخصصی است و من خیلی علاقه به ورود ندارم و در مورد آن نظر قاطعی اعلام کنم. اما شنیده های من و آنچه حدس می زنم این است که البته هر کار خصمانه و خبیثانه ای را انتظار داریم که رژیم صهیونیستی انجام دهد. ولی در این مورد فکر میکنم هواپیماهای رژیم از فراز کشور دیگری داخل سوریه را هدف قرار داده اند.
الف: شما سرانجامِ داعش در سوریه را چگونه می بینید؟
بهرام قاسمی: داعش نسبت به گذشته تا حد زیادی رو به اضمحلال رفته و یک گروه شکست خورده در سوریه و حتی در عراق و در منطقه است. فکر میکنم وضعیت خوبی ندارد و رو به افول است و امیدوارم که تلاشهایی که در مجموعه منطقه برای مبارزه با تروریسم و افراط و تروریسم تکفیری وجود دارد با توجه به اینکه حامیان آنها کاملا در عرصه جهانی شناخته شده‌اند و مشخص است که این گروه ها چگونه تربیت و مسلح شده اند، جامعه جهانی و مجموعه کشورهای منطقه و در خط مقدم آنها جمهوری اسلامی بتوانند در حذف این گروه خونخوار و خون‌آشام که جنایات وسیعی را در منطقه و حتی سطح اروپا و سایر کشورهای جهان انجام داده، بتواند اقدام کنند و ما این منطقه را از وجود این گروه هایی که از انسانیت هیچ بویی نبرده اند و به دروغ به نام اسلام و دیگر ادیان به کارهای ناجوانمردانه خودشان پرداخته اند، حذف کنیم.
الف: با توجه به درگیری هایی که در منطقه وجود دارد، تا چه اندازه احتمال درگیری بین جبهه مقاومت و نیروهای کرد در سوریه که امریکا طرفدار آنها است را می دهید؟
بهرام قاسمی: ببینید وضعیت در منطقه سیار است و یک وضعیت ثابت وجود ندارد بخصوص برای کشورهای خارج از منطقه مانند ایران، روسیه و حتی ترکیه امروز می شود بگوییم از یک مواضع باثباتی نسبت به مسائل منطقه پیروی می کنند و از معضلات و نوع ارتباط میان گروه‌ها و اهدافی که قدرت های خارج از منطقه و رژیم صهیونیستی دنبال می کند آگاهی دارد. به هر حال فکر می کنم باید تلاش کرد که این نوع درگیری ها وجود نداشته باشد و از راه منطق و عقلانیت بین اقوام و گروه هایی که در منطقه هستند اگر مشکلاتی هم وجود دارد از طریق رایزنی و صحبت و گفتگو کمک کرد تا حل و فصل شود. درگیری میان کشورها و گروه های محلی و مشروع محلی که در منطقه حضور دارند و خیرخواه هستند و می خواهند در جهت ارتقاء ثبات و امنیت منطقه گام بردارند باید تقویت شود و درگیری میان اینها خواست کشورهایی است که مصلحت شان ثبات و امنیت در منطقه نیست.
الف: سوالی که خیلی از مردم پرسیده اند این بوده که چرا پیکر شهید حججی تشییع نشد؟
بهرام قاسمی: ترجیح می دهم به این سوال پاسخ ندهم.
اگر ریاض در سیاست های خود تجدید نظر نکند در یمن مستهلک خواهد شد
الف: بیش از دو سال از تجاوز عربستان به یمن می گذرد. تحلیل شما از آینده جنگ ائتلاف عربستان و امارات با انصارالله چه می باشد؟
بهرام قاسمی: یمن در حال حاضر شرایط پیچیده ای دارد. تجاوز عربستان مانع از این شده که گروه های یمنی در پای میز مذاکره نشست های سیاسی خود را برگزار کنند و تا زمانی که این شرایط حکمفرما باشد این فجایع و اقدامات ضدبشری عربستان نیز تداوم خواهد داشت. عربستان نابخردانه و با محاسبات غلط به بحث یمن ورود پیدا کرد و بیش از دو سال است که در این کشور گرفتار شده و ناچار است که منابع زیادی را در این کشور هزینه کند. از این رو باید گفت اگر ریاض در سیاست های خود تجدید نظر نکند این وضعیت ادامه خواهد داشت و عربستان در آن جا مستهلک خواهد شد. یمن کشور ویژه ای است که مردمانی جنگجو دارد که از کیان کشور خودشان در طول تاریخ و در مقاطع مختلف حمایت و حفاظت کرده اند. لذا آنچه آمال دولت عربستان بوده که در طول یک یا دو هفته سرنوشت یمن را مشخص بکند محقق نشده و شاهدیم که عربستان در ابتدای همان راهی است که بیش از دو سال پیش آغاز کرده و نتوانسته موفقیت چشمگیری را بدست بیاورد و در نهایت نیز نخواهد توانست بدست بیاورد. آنچه که برای ایران مهم است این می باشد که عربستان و امارات و ائتلافی که ایجاد کرده اند از این کشور خارج بشود و اجازه بدهند که مسائل بر اساس مذاکرات گروه های یمنی- یمنی و تحت نظارت سازمان ملل و یا دیگر سازمان های بین المللی حل و فصل شود.
عربستان از سیاست های اشتباهی که
نسبت به ایران دارد دست برنداشته است/ قرار است هئیت دیپلماتیک عربستانی
برای بازدید و سرکشی از اماکن دیپلماتیک به ایران بیاید
الف: اخیراً اخباری منتشر می شود که بر احتمال از سرگیری ارتباط ایران و عربستان تاکید می کنند. آیا اقدامی عملی از سوی طرفین برای بهبود روابط صورت گرفته یا خیر؟ و چه زمانی قرار است سفارتخانه های دو کشور بازگشایی شوند؟
بهرام قاسمی: در حال حاضر هیچ مذاکره ای بین ایران و عربستان وجود ندارد و هیچ بحثی پیرامون بازگشایی سفارتخانه ها مطرح نمی باشد. هنوز عربستان از سیاست های اشتباهی که نسبت به ایران دارد دست برنداشته است. ریاض واقعیت های منطقه را نمی شناسد و دچار برخی توهمات است و از ایران یک خطر بزرگ در ذهنیتش ایجاد کرده است. در صورتی که ایران سیاست های خودش را در قبال کشورهای منطقه اعلام کرده و جمهوری اسلامی نسبت به همسایگانش علاقمند است و مایل است روابط حسنه و مسالمت آمیزی داشته باشد و فکر می کنیم دارا بودن روابط مسالمت آمیز می تواند برای همه کشورها و مردم منطقه مفید باشد و می تواند ثبات و امنیت را تضمین بکند و در نهایت به توسعه اقتصادی منطقه کمک بکند که شدیداً به آن نیازمند است. لذا باید گفت سیاست ایران در قبال کشورهای خلیج فارس و عربستان روشن و مشخص است و امیدوار هستم که عربستان از فضای کنونی بتواند خارج بشود و در یک محیط واقع بینانه قرار بگیرد و با نگاه منصفانه و توام با خرد به فکر حل مسائل خود با جمهوری اسلامی ایران باشد و از نگرانی ها که بدون دلیل بدان دچار شده دوری کند. ولی در شرایط کنونی همان طور که گفته شد ارتباط و تماسی وجود ندارد. دو کشور در ماه های قبل تفاهم کردند که دو هئیت از سوی طرفین از ریاض و تهران بازید کنند. این هئیت ها دارای وظایف مشخص هستند و وظیفه اصلی آنها بازدید و سرکشی از اماکن دیپلماتیک خود می باشد که هنوز هم علی رغم آن که مقدمات فراهم شده، تاریخی برای انجام این سفرها مشخص نشده است. بالطبع این ماموریت ها می تواند در آینده ای نه چندان دور صورت بگیرد که در صورت رخ دادن آن یک گام به جلو می باشد.
الف: حج امسال چگونه برگزار شد و این که عنوان می شود عربستان تلاش کرد تا شرایط مناسبی برای زائران ایرانی فراهم کند درست است یا خیر؟ آیا این موضوع را می توان به عنوان گامی مثبت در راستای بهبود روابط در نظر گرفت؟
بهرام قاسمی: گزارشاتی که ما از سازمان حج و زیارت و از تیم کنسولی که از وزارت خارجه برای دادن تسهیلات و مساعدت های لازم به هموطنان به عربستان فرستاده حاکی از این است که مشکلی در بحث حج امسال وجود نداشته است و نوع برخورد مجریان سعودی با زائران ایرانی، مناسب و متعادل بوده است. البته این جزء وظایف دولت عربستان می باشد و موظف است نسبت به حجاج تمامی کشورهای برخوردی مناسب و متین توام با احترام و مساعدت و ایجاد تسهیلات لازم باشد و چیزی غیر از این اگر باشد قابل قبول نیست. به هر حال باید گفت گزارش هایی که به ما رسیده مثبت می باشد. همین جا هم از سازمان حج و زیارت تشکر و قدردانی میشود که زحمات زیادی کشیدند. به طور کلی خوشحال هستیم که حج تا کنون به خوبی انجام شده و مشکلی از جانب دولت عربستان بوجود نیامده است و امیدواریم عربستان بتواند در چارچوب وظایف ذاتی خود اقدامات مثبتی را طراحی و بدین سمت حرکت بکند.
روابط ایران و ترکیه رو به جلو می باشد
الف: اردوغان قرار است چند هفته دیگر و در مهرماه به ایران سفر کند. این سفر در راستای چه اهدافی می‌باشد؟
بهرام قاسمی: روابط ایران و ترکیه رو به جلو می باشد. بخصوص بعد از کودتای نافرجام در ترکیه و شیطنت‌هایی که از سوی برخی کشورهای منطقه و خارج از منطقه در قبال آنکارا وجود داشت روابط مستحکم تر نیز شده است. در واقع تلاش هایی که ایران در حمایت از دولت ترکیه داشت فکر کنم نقطه آغازین و حتی نقطه عطفی بود که دولتمردان ترکیه بدانند که ایران همسایه ای است که می توانند در همه شرایط روی آن حساب باز کنند و کمک کننده به آنها خواهد بود و لذا طی یک سال گذشته روابط دو کشور رو به جلو و روبه رشد بوده است. ما مجموعه ای از مسائل را همیشه با ترکیه به عنوان یک همسایه مهم داشته ایم بخصوص با شرایط جدید منطقه و بی ثباتی ها و نگرانی های که در برابر آینده منطقه وجود دارد و همچنین با توجه به شرایط سیال جهانی، لازم است دائما گفت و گو و تبادل نظر صورت گیرد و نظرات مشترک خودمان را افزون کنیم و با یک هم افزایی در سیاست ها بتوانیم نقش حیاتی و مهمی را در منطقه ایفا بکنیم.
بخش مهمی از مباحت مورد علاقه طرفین بالاخره در راستای روابط دو جانبه در حوزه های سیاسی، اقتصادی، تجاری نظامی، مسائل مرزی، توریسم، و ... می‌باشد. در حوزه موضوعات منطقه ای نیز مسائل زیادی مورد علاقه ما و ترکیه می باشد که باید در خصوص آنها صحبت بشود که مهم ترین و شاید علنی ترین آنها مسئله سوریه است که مدت‌هاست در مذاکرات آستانه همکاری های خوبی با حضور روسیه شکل گرفته است. روزهای قبل مذاکرات آستانه شش را داشتیم و فکر میکنم در اواخر اکتبر باید آستانه هفت برگزار شود که تا آن موقع رایزنی هئیت های کارشناسی بین سه طرف وجود خواهد داشت. بنابراین باید گفت در سفر اردوغان به ایران علاوه بر مسائل مورد علاقه و دوجانبه بین طرفین، پیرامون مسائل سوریه و منطقه و شرایط بین المللی بحث و مذاکره خواهد شد.
دیوارکشی ترکیه در مرز مشترک با هماهنگی ایران بوده است
الف: ترکیه این اواخر اقدام به دیوار کشی در مرز ایران کرده است. این اقدام در راستای چه اهدافی می باشد؟
بهرام قاسمی: دیوارکشی که انجام شده در داخل خاک ترکیه و با فاصله از نقطه صفر مرزی و با هماهنگی و اطلاع ایران بوده است. از آن جا که دیوارکشی در نزدیک مرزهای ایران صورت گرفته می تواند در مقاطع و یا نقاطی که ابهامات و یا سوالاتی وجود داشته باشد رایزنی های صورت بگیرد. آن چه که ترکیه به ما اعلام کرده و در جریان است یک بخشی از مرز مشترک و در داخل خود ترکیه دیوار کشی می شود. به هر حال طبیعی است که بعد از کودتا و تروریست‌هایی که هستند نگرانی هایی بوجود آمده و آنکارا سعی می کند مرزهایش را تقویت کند و ما هم مشکلی با این بحث نداریم و از همکاری های دو کشور برای افزایش امنیت مرزها استقبال می‌کنیم.
تلاش های ایران برای کمک به مسلمانان میانمار در حد خوبی بوده است
الف: خیلی ها عنوان می کنند که وزیر امور خارجه باید به میانمار می رفت تا از نزدیک پیگیر وضعیت آوارگان مسلمان باشد؟ برخی در این راستا عنوان می کنند دیپلماسی ایران در این ارتباط ضعیف بوده و کشورهای مسلمان دیگر مانند ترکیه بهتر عمل کرده اند. نظر شما در این باره چیست؟
بهرام قاسمی: اگر بخواهم منصفانه و بدور از تعصب صنفی قضاوت کنم باید بگویم که وزارت امور خارجه و جمهوری اسلامی ایران در بحث میانمار یکی از اولین کشورهایی بود که موضعگیری کرد و اقداماتی را انجام داد. در همان روزهای نخست، وزیر امور خارجه با تعدادی از وزرای خارجه کشورهای اسلامی از طریق تماس های تلفنی ارتباط برقرار کردند و نامه ای را نیز به دبیر کل سازمان ملل نوشتند. در این ارتباط با کشور ترکیه نیز صحبت شد. ترکیه در مقطع کنونی رئیس سازمان کشورهای اسلامی می باشد و اقداماتی که در میانمار و یا در سایر کشورها دنبال می کند به نمایندگی از سازمان همکاری اسلامی می باشد و ما بر اساس وظیفه‌ای که آنکارا در مقطع کنونی داشت در همان روزهای ابتدایی با وزیر امور خارجه آن در خصوص میانمار رایزنی های مفصلی انجام شد. اجلاس وزاری خارجه سازمان همکاری اسلامی نیز که تقریباً بیش از شش یا هفت ماه پیش در مالزی انجام شد علی رغم این که آقای دکتر ظریف در نقطه ای بسیار دورتر از مالزی و ایران قرار داشتند ولی با توجه به اهمیتی که مسلمانان میانمار داشتند خودشان را با سختی بسیار به مالزی رساندند و در این اجلاس شرکت کردند تا به ایجاد یک اجماع بین کشورهای اسلامی کمک کنند. پس از آن نیز نامه دیگری را برای توجه سازمان ملل برای دبیر کل مکتوب کردند.
در حاشیه اجلاس آستانه نیز که اجلاس سران کشورهای همکاری اسلامی بود و جناب روحانی به همراه ظریف حضور داشتند، نشست اضطراری بین سرانی که حضور داشتند برقرار شد و در خصوص میانمار صحبت شد. در دیداری که رئیس جمهور با دبیرکل سازمان ملل در سفر به نیویورک داشتند دوباره بحث میانمار مطرح شد. همچنین ایران بعد از وقوع این جنایت و فاجعه بشری از طریق سفیر که آکرادیته نزد دولت میانمار است با دولت این کشور در تماس بود و نهایتاً سفیرمان توانست به میانمار سفر کند و با معاون وزارت خارجه میانمار مذاکرات مفصلی داشته باشد و مواضع جمهوری اسلامی ایران را نسبت به اقداماتی که در میانمار صورت می گیرد مطرح کند و هشدارهای لازم داده بشود که ادامه این وضعیت بسیار خطرناک است و در نهایت به انزوای هر چه بیشتر دولت میانمار در جامعه و دولت های اسلامی منجر خواهد شد. همچنین تفاهم شد که در روزهای آینده ایران بتواند یک تیمی به اضافه یک محموله از کمک های انسان دوستانه را به داخل خاک میانمار ارسال کند و در آن جا با کمک صلیب سرخ میانمار در اختیار قربانیان درگیری ها قرار بگیرد.
بر همین اساس ما با دولت بنگلادش هم در تماس بودیم و توانستیم هیاتی همراه با محموله مورد نیاز با کمک هلال احمر و با سرپرستی وزارت خارجه و حضور معاون وزیر امور خارجه به بنگلادش منتقل کنیم. در این سفر همچنین از کمپ های آوارگان بازدید شد و بررسی های لازم برای شناسایی نیازمندهای آوارگانی که از میانمار آمده بودند انجام شد و برای محموله های دوم و سوم برنامه ریزی هایی صورت گرفت. مباحثی نیز در راستای ایجاد یک بیمارستان صحرایی و یا برقرار کردن یک کمپ برای امدادرسانی روزانه هم در این سفر مورد بررسی قرار گرفت و احتمالاً طی روزهای آینده در این باره تصمیم گیری خواهد شد. تصورم این است بر اساس آن چه که تاکنون حاصل شده بیشتر به سمت ارسال محموله های مشخص حرکت بکنیم. لذا می توان گفت جمهوری اسلامی ایران و وزارت امور خارجه از هر طریقی ممکن که می توانسته بهترین تلاش ها را داشته و آنچه که درباره ترکیه گفته شد باید عرض شود که ترکیه به عنوان کشوری که مسئولیت در سازمان همکاری اسلامی دارد و البته از جانب خودش کمک های لازم را انجام داده است. اما فکر می کنم تلاش های ایران هم در حد خوبی بوده است.
تغییرات بسیار بنیادی و اساسی در وزارت خارجه انجام شده است/ معاونت جدید التاسیس اقتصادی کار تصدی‌‌گری انجام نمی دهد
الف: اخیراً ساختار وزارت امور خارجه تغییراتی کرده و معاونت جدید اقتصادی ایجاد شده که احتمالا بیشتر در راستای پیشبرد دیپلماسی اقتصادی و جذب سرمایه گذاری خارجی می باشد. تحلیل شما در این باره چیست؟ آیا این ایجاد ساختار موجب ایجاد تداخلاتی در کار نهادهای دیگر نمی شود؟
بهرام قاسمی: تغییراتی که در وزارت خارجه صورت گرفته منحصر به معاونت اقتصادی نمی باشد و تغییرات بسیار بنیادی و اساسی صورت گرفته که در تاریخ تشکیل این وزارتخانه بی نظیر می باشد. البته بعد از انقلاب اسلامی دو یا سه مرتبه تغییراتی در مجموعه وزارت خارجه صورت گرفت اما هیچ کدام با این شدت و گستردگی نبوده است. قبلاً سه معاونت منطقه ای وجود داشته که این سه معاونت حذف شده اند. دو معاونت جدید ایجاد شده که یکی از آنها معاونت اقتصادی و دیگر معاونت دیپلماسی اقتصادی می باشد و تعداد زیادی ادارات کل دوجانبه در چارت جدید ایجاد می شوند که با وضعیتی که در حال حاضر وجود دارد تفاوت می کند. یعنی جایگاه ادارات کل افزایش پیدا می کند و حوزه کاری ادارات کل هم قرار است تغییر کند. مثلا اگر در حال حاضر اداره کل اروپا وجود داشته باشد این اداره کل دیگر به این شکل وجود ندارد و کشورها در ادارات کل دیگری تقسیم می شوند.
بر این اساس معاونت سیاسی و دیپلماسی اقتصادی سه دفتر در زیر مجموعه آن فعالیت خواهد کرد. همچنین در ساختار جدید ادارات کل از زیر نظر معاونت ها خارج و زیرنظر وزیر قرار می گیرند ولی معاونت اقتصادی و سیاسی می توانند اقدامات و کارهای خودشان را از طریق همان ادارات کل دوجانبه پیگیری کنند. به عبارتی بهتر، ادارات کل دو جانبه از سه مقام دستور می گیرند و از سایر مراکز و معاونت ها نیز سفارش کار می گیرند. ولی باید اذعان کرد که بحث معاونت اقتصادی چیز جدیدی نمی باشد و در دوران های مختلف در وزارت خارجه این معاونت وجود داشته است؛ منتهی معاونت اقتصادی معمولاً با بخش های سیاسی و دوجانبه دچار تداخل می شدند و ناهماهنگی هایی بوجود می آمد و بعد از مدتی از بین می رفتند ولی دوباره بعد از مدتی و تحت شرایطی ایجاد می شدند. در شرایط کنونی با توجه به برجام و آثاری که باید در حوزه اقتصادی ایجاد شود و گشایشی که بعد از رفع تحریم ها در حوزه های دو جانبه ایجاد می‌کند وضعیت اقتصادی که نیاز به اشتغال و رفع
بیکاری و سرمایه گذاری های خارجی و گسترش همکاری های تجاری دارد و مهم تر از آن بحث اقتصاد مقاومتی که چارچوب و اساس سیاست‌های اقتصادی کشور خواهد بود ضرورت تشکیل این معاونت مجدداً با شکل و تعاریف مشخص طی ماه های گذشته در جلسات متعدد مطرح شد و نهایتاً چارت جدیدی برنامه ریزی شد که نهایتاً شرح وظایف آن نوشته شد و باید این روزها برای دریافت مجوز به امور استخدامی برود لذا این معاونت اگر چه ایجاد شده اما هیچ کار تصدی‌‌گری ندارد و کارش تسهیل و هماهنگی نهادهای اقتصادی داخلی اعم از خصوصی و دولتی با سازمان ها، نهادها، بنگاه ها، بانک ها و ... در خارج از کشور است. وزارت خارجه قرار نیست کار بانک مرکزی، وزارت صنعت و بازرگانی را انجام بدهد. تمام وزارتخانه ها و نهادهای اقتصادی داخلی فعالیت های خود را انجام خواهند داد و وزارت خارجه در واقع از طریق بازوان خودش در خارج از کشور و البته ابزارهای دیگری که در اختیار دارد می تواند به جذب سرمایه، راهنمایی و تسهیل اعزام نیروی کار، ارتباط دادن بخش هایی که به صنعت و تکنولوژی هایی نوین نیاز دارند و ... از طریق هموار کردن راه اقدام کند.
این انتقاد که سفارتخانه های ایران در جذب سرمایه موفق نبوده اند می تواند در برخی جاها وارد باشد
الف: این تلقی بین رسانه ها و سیاسیون وجود دارد که سفارتخانه های ایران در خارج از کشور نتوانستند در جذب سرمایه موافق باشند و برخی نیز از تجارت های شخصی سفارت خانه ها خبر می دهند. آیا این برداشت و ارزیابی صحیح می باشد؟
بهرام قاسمی: بر اساس اساسنامه و مقررات حاکم بر وزارت خارجه هیچ سفیر و دیپلماتی در سفارت خانه های ایران در خارج از کشور نمی تواند به کار شخصی اعم از اقتصادی یا غیراقتصادی بپردازد. این اصل حتی شامل تحصیل نیز می شود از این رو اگر فردی در این حوزه ها ورود بکند قطعا با آن برخورد و مجازات خواهد شد. اگر شواهد، قرائن و اسنادی در این باره وجود دارد که کسی در سفارت خانه های ما چنین اقداماتی را انجام داده یا انجام می دهد قطعا می تواند به وزارت خارجه یا دفتر خود وزیر ارسال کند. اینکه سفارتخانه های ما نتوانستند جذب سرمایه کنند یا این انتقاد وجود داشته باشد که سفارتخانه های ایران آن چیزی که توقع از آن ها بوده انجام ندادند می تواند در برخی جاها وارد باشد یعنی ما ادعای بهترین بودن را نه در تهران و نه در سفارتخانه‌های خودمان نداریم ولی بیشترین تلاش ها را انجام دادیم و بر همین اساس هم قصد داریم سیستم را دوباره بازنگری کنیم تا نسبت به گذشته با توان و ظرفیت بیشتری به پیش برویم. این بازسازی ساختاری بدین منظور است که می خواهیم از جایگاهی که در آن قرار داریم گام های بیشتری را به جلو برداریم. اما اینکه چرا در سرمایه گذاری ناموفق بوده ایم، چرا ایرانیان خارج از کشور رغبت اندکی برای حضور سرمایه‌هایشان در ایران دارند و یا اینکه چرا در برخی از بخش ها مانند صادرات غیرنفتی موفق نبوده ایم لزوماً به وزارت خارجه و سفارتخانه ها ارتباط ندارد و دلایل دیگری دارد.
اگر ما در عرصه تجارت بین الملل یا همکاری های اقتصادی با موانعی روبه رو بوده ایم دلایل دیگری دارد که سیاسی می باشد. به هر حال ما در دوره ای گرفتار تحریم های هوشمند و سنگینی بودیم که شاید در جهان نظیر نداشته است یا خصومت هایی که توسط قدرت های بزرگ علیه ایران وجود داشته و سعی کردند با انوع نیرنگ ها مانع گسترش همکاری های اقتصادی ایران بشوند. وجود سرمایه گذارانی از رژیم صهیونیستی در برخی از موسسات پولی و مالی در جهان و دارا بودن سهام برخی از موسسات توسط برخی از کشورهای معاند در منطقه یا خارج از منطقه که این ها همواره تلاش کرده اند علیه ایران کارشکنی بکنند نیز تاثیرگذار بوده است. مهم تر از همه این ها، سیاست خصمانه برخی از قدرت ها در ترویج ایران‌هراسی که هنوز هم ادامه دارد، می باشد. در واقع تلاش برای تخریب چهره ایران و ارائه تصویر سیاه و نامطلوب از درون کشور که دولت ها، شرکت ها و بنگاه ها را نگران کنند تا در همکاری با ایران دچار تردید و اکراه بشوند. همین اقداماتی که توسط ترامپ در بحث برجام صورت می گیرد و هر ماه یک سخنی گفتن و بعد به تعویق انداختن و بین زمین و هوا حرکت کردن و با جنگ روانی که در کنارش وجود دارد در این چارچوب باید ارزیابی کرد. در واقع درست است ایران در مسئله هسته ای به یک تفاهم با دیگران رسیده و می تواند از قبال برجام مجموعه از امکانات و مزایا را دریافت بکند اما این لوایح که به کنگره می رود و الزاما هم به قانون تبدیل نمی شوند ایجاد هراس، نگرانی و تردید در سرمایه گذاران می کند که به این موضوع فکر کنند که صبر کنیم ببینیم سرانجام ایران چه خواهد شد.
اگرچه در جهان فعلی عصر برادر بزرگتر و کشور برتر که بخواهد سیاست های خود را به دیگران دیکته بکند پایان رسیده است. آمریکا هم باید باور کند که تنها یک کشور با یک حق رای در سازمان ملل می باشد و نمی تواند همه مسائل را به جهان دیکته بکند. لذا مشاهده می کنیم که در بحث برجام و دیگر مسائل بسیاری از کشورهای اروپایی و اتحادیه اروپا با سیاست های آمریکا مشکل دارند و خیلی ها اعلام می کنند اگر آمریکا از برجام خارج بشود آنها به تعهدات خودشان در برجام باقی خواهند ماند و شاهد هستیم در هفته های اخیر ایران توافق های خوبی در حوزه های مختلف با برخی کشورها مانند ژاپن، چین، کره، فراسنه و ایتالیا و ... داشته است و طی هفته های آینده نیز توافق های جدیدی منعقد خواهد شد.
تلاش وزارت خارجه بر این بوده که طول ارائه خدمات کنسولی را کوتاه کند
الف: یکی از سوالات مخاطبان این بوده که کنسولگری های ایران زمان کافی به شهروندان ایران در خارج از کشور اختصاص نمی دهند و یا تلفنی نیست که به صورت 24 ساعت پاسخگوی شهروندان باشد؟
بهرام قاسمی: وزارت خارجه سعی کرده است که در بخش کنسولی سرویس و خدمات بیشتری را ارائه بکند منتها امکانات وزارت خارجه امکانات محدود می باشد و در همه جای دنیا نیز چنین شرایطی وجود دارد. حتی اگر تهران نیز به سفارتخانه های خارجی در تهران مراجعه شود می بینید که برای کار کنسولی تا ساعت 12 یا 13 پذیرای ارباب رجوع می باشند. برخی نیز جدیداً از طریق اینترنتی و فناوری‌های جدید این کار را انجام می‌دهند و بعد از آن ساعت کارهای لازم را در این باره انجام می دهند. لذا ما در همه بخش های کنسولگری زمان مشخصی مثل بقیه کشورها داریم ولی سعی ما این بوده که طول ارائه خدمات را کوتاه کنیم و در زمان اضطراری برای افرادی که کار فوری دارند به‌روز کار انجام شود. این تلاش وجود دارد که گام های ما در این حوزه رو به جلو باشد و در واقع کیفیت کار را در بخش کنسولی افزایش دهیم. با این وجود باز اگر مخاطبین شما در سایت الف گلایه مندی و شکایت مشخصی در حوزه کنسولی دارند آن را می توانند برای شما بنویسند و ما از طریق شما آنها را دریافت و پیگیری می کنیم. بخش کنسولی وزارت خارجه در تهران نیز کشکیک خودش را دارد و در فرودگاه حضور 24 ساعته دارد و در سفارتخانه ها هم تلفن های گویا وجود دارد و در روزهای تعطیل افرادی به عنوان کشکیک وجود دارند که اگر یک ایرانی دچار مشکل بشود بتوان با آنها در ساعات غیراداری تماس بگیرد ولی اگر جایی اشتباه یا کم کاری صورت گرفته باشد اگر آگاهی بوجود بیاید به معاونت محترم کنسولی اطلاع داده خواهد شد و قطعا با جدیت پیگیر آن خواهیم بود.
قرار است روسیه برای گروه های گردشگری بالای پنج نفر تسهیلات لازم را ارائه کنند/ لغو ویزا ابتدا در میان همسایگان و سپس با سایر کشورها صورت می گیرد
الف: در مورد لغو ویزا با کشورهای دیگر چه اقداماتی توسط وزارت خارجه صورت گرفته است؟
بهرام قاسمی: وزارت خارجه علاقمند است تمام تسهیلات کنسولی و روادید را برای شهروندان فراهم کند و در این جهت گام های زیادی برداشته شده ولی آنچه که نتیجه گرفتیم و در عمل به صورت قطعی تا این لحظه اتفاق افتاده خیلی مدنظر و مطلوب ما نمی باشد. ما باید این روند را ادامه بدهیم تا بتوانیم به تفاهمات لازم با برخی کشورها برسیم. در خصوص بعضی از کشورها ما به صورت یک طرفه این لغو روادید را انجام دادیم، برخی از کشورها نیز به صورت یک طرفه مثل صربستان لغو روادید را برای ایرانیان انجام داده اند. با روسیه این مذاکرات در حال انجام است ولی بدلیل پیچیدگیهایی که در سیستم بوروکراسی روسیه وجود دارد و وسعتی که این کشور دارد این روند و پروسه کمی طولانی شده است. اما فعلا قبل از این که به لغو روادید برسیم قرار است روس ها برای گروه های گردشگری بالای پنج نفر که توسط آژانس‌های مشخص معرفی می شوند تسهیلات لازم را ارائه کنند. در مورد آذربایجان ما هنوز به مرحله لغو رواید از جانب آنها نرسیدیم ولی یکسری تسهیلات را ایجاد کرده اند تا ایرانیان بتوانند راحت تر ویزا دریافت کنند. در کشورهایی مثل ارمنستان و گرجستان این لغو رواید را داریم. به طور کل علاقه داریم که لغو ویزا ابتدا در میان همسایگان و سپس با سایر کشورها صورت بگیرد.
الف: آقای دکتر، سخنگویی کار سختی است؟ از سختی ها و شیرینی های سخنگویی بگویید؟
بهرام قاسمی: نمی خواهم بگویم کار سختی است ولی شاید وقتی که از بنده میگرد در هیچ بخش سیاست خارجی از کسی نمیگیرد، چراکه فقط سخنگویی نیست و حوزه دیپلماسی عمومی مثل ورزش، هنر، مراجع، مذهب، دین و زبان فارسی را نیز شامل میشود. کار بنده رصد رسانه های داخلی و خارجی است .همچنین هماهنگی و رصد خبرنگاران خارجی و دادن ویزا به آنها را نیز شامل میشود.
مجموعه های مصاحبه های افراد وزارت خارجه با کل رسانه های جهان را نیز شامل میشود، موضع گیری های وزارت امورخارجه و بخش مربوط به آقای وزیر همه این موارد را نیز شامل میشود. ما باید همواره سعی کنیم تا موضع گیری هایمان دقیق باشد تا صدای دیگران درنیایدو همه ارکان و اقشار جامعه از جمله، رهبری، سپه، ارتش، احزاب و مردم را ببنیم و منافع ملی کشور خودش هماهنگی لازم را انجام بدهیم. میزان موضع گیری های ما در یکسال گذشته همواره بیشتر از دوره های قبل بوده است و ما شب و نصف شب موضعگیری های خود را اعلام می کنیم.
معصومه پورصادقی و حسن کریمی فرد
