فشار تیلرسون به ترامپ برای ماندن در برجام

نشست وزرای خارجه کشورهای عضو گروه ١+٥ و ایران، چهارشنبه شب در حاشیه مجمع عمومی سازمان ملل متحد، زیر سایه گفته‌های ترامپ قرار گرفته‌بود که اعلام کرد تصمیمش را در مورد ماندن یا خروج امریکا از برجام گرفته است. هر چند هیچ یک از متحدان امریکا حاضر نشدند از بازنگری یا لغو برجام حمایت کنند، اما آن‌گونه که رکس تیلرسون به شبکه خبری فاکس گفته است، رییس‌جمهور امریکا همواره تاکید می‌کند که این توافق به اندازه کافی محکم نیست و باید «مذاکرات از نو انجام شود.» 

به گزارش صدای ایران، با این حال به نظر می‌رسد تیلرسون که یک بار دیگر هم اوایل تابستان مجبور شده‌بود برای تایید برجام وارد جدل با رییس‌جمهور شود، بعد از نشست ١+٥ بار دیگر قانع شده است که راهی جز پذیرش این توافق ندارد. یک روز بعد از نشست وزرای خارجه ایران و ١+٥ روزنامه وال‌استریت‌ژورنال در گزارشی نوشت که منابع آگاه در وزارت خارجه امریکا خبر داده‌اند رکس تیلرسون، وزیرخارجه امریکا تلاش می‌کند تا ترامپ را قانع کند، ٢٢ روز دیگر نامه پایبندی ایران به توافق هسته‌ای را امضا کند. 

به نقل از اعتماد، نشست چهارشنبه‌شب که به میزبانی فدریکا موگرینی، رییس سیاست خارجی اتحادیه اروپا و با حضور وزیران خارجه ایران و امریکا به عنوان نخستین دیدار مستقیم این دو مقام بلندپایه انجام شد. محمد جواد ظریف، وزیر امورخارجه جمهوری اسلامی ایران روز جمعه تاکید کرد اگر امریکایی‌ها قصد بازنگری در برجام را دارند، ایران قطعا به شرط بازگشت برنامه هسته‌ای ایران به قبل از اجرای توافق هسته‌ای و پس گرفتن همه امتیازاتی که بر اساس برجام داده است، حاضر به مذاکره مجدد با امریکایی‌ها خواهد بود. در عین حال فدریکا موگرینی هم با تاکید بر «لزوم پایبندی تمامی کشورهای عضو سازمان ملل متحد به برجام» در واکنش به سخنان رییس‌جمهور امریکا در مورد «خجالت‌آور» بودن توافق هسته‌ای گفت: «هیچ کشوری حق ندارد به صورت یکجانبه اجرای برجام را متوقف کند.»

رکس تیلرسون دیدار خود با ظریف و دیگر وزرای خارجه ١+٥ را یک «گفت‌وگوی سیاسی و نه فنی» عنوان کرد و گفت از اینکه فرصت یافته تا «با دیدگاه آنها [جمهوری اسلامی ایران] آشنا شود» راضی است و امیدوار است ایران هم «با دیدگاه‌های ما [ایالات متحده امریکا]» آشنا شده ‌باشد. در برابر رییس‌جمهور ایالات متحده امریکا که سال‌ها سابقه مجری‌گری در برنامه‌های رئالیتی شوی تلویزیون‌های امریکایی دارد، تصمیم گرفته است همان‌گونه که در روزهای تبلیغات انتخاباتی‌اش قول داده‌بود، سیاست خارجی خود را با پنهان‌کاری و سیاست «در قسمت بعد می‌بینید» پیش ببرد. او در شرایطی که چندین بار در پاسخ به خبرنگاران در مورد سرنوشت ادامه اجرای برجام توسط امریکا گفته‌بود «به زودی خواهید دید» عاقبت روز چهارشنبه در حاشیه دیدارش با محمود عباس، رییس تشکیلات خودگردان فلسطینی اعلام کرد که تصمیمش را در مورد ماندن یا ترک برجام گرفته است. ترامپ حاضر نشد جزییات تصمیم خودش را بر ملا کند و ساعاتی بعد حتی وزیر خارجه امریکا هم از این تصمیم اظهار بی‌اطلاعی کرد. با وجود موضع‌گیری مبهم ترامپ در مورد آینده حضور امریکا در برجام و ادعای او مبنی بر تصمیم قطعی در مورد آینده برجام، وزیر خارجه امریکا در نشست وزرای خارجه ١+٥ و ایران حاضر شد. او پس از این نشست در جمع خبرنگاران رویارویی خودش را با ظریف به شوخی اینگونه توصیف کرد: «دیدار خوبی بود، سمت هم لنگه کفش پرتاب نکردیم!» او این دیدار را یک دیدار خوب و فرصتی مناسب برای دست دادن توصیف کرد که «تن صدای طرفین در آن بالا نرفت.» تیلرسون ظریف را «مردی تحصیلکرده و پیچیده» خواند و تایید کرد «ایران تعهدات فنی خود به برجام را اجرا کرده است» اما در عین حال بار دیگر ادعای مقامات امریکایی مبنی بر «نقض روح برجام» از طریق «اقدامات بی‌ثبات‌کننده در منطقه» را تکرار کرد. تیلرسون در عین حال گفت که فکر می‌کند وقت تصمیم‌گیری دولت امریکا در مورد آینده تعهدش به برجام فرارسیده است، اما رییس‌جمهور هنوز با هیچ کس تصمیم خود را در میان نگذاشته‌. او گفت: «حتی در دیدار با ترزا می، نخست‌وزیر بریتانیا هم این موضوع مطرح شد اما رییس‌جمهور حاضر به بیان تصمیم خود نشد.» رکس تیلرسون، شکاف میان سیاست‌های امریکا و متحدان اروپایی‌اش را در مورد برجام پذیرفت و تاکید کرد که امریکا قصد دارد آنها را برای «فشار به ایران بدون اینکه توافق زیر سوال برود» دعوت کند. در شرایطی که تیلرسون کاملا از تصمیم نهایی ترامپ در مورد برجام اظهار بی‌اطلاعی می‌کرد، مشاور امنیت ملی ترامپ، ژنرال اچ‌آر مک‌مستر در مصاحبه‌ای با شبکه خبری سی‌ان‌ان با تکذیب اینکه تیلرسون از شنیدن خبر «تصمیم قطعی ترامپ» شگفت‌زده شده است، گفت: «من از تصمیم رییس‌جمهور خبر دارم. » هر چند ژنرال مک‌مستر هم از درمیان گذاشتن این تصمیم پنهان سرباز زد و تنها اشاره کرد: «زمانی که وقت اعلام تصمیم برسد، رییس‌جمهور تصمیمش را در قالب زمینه‌ای وسیع‌تر از برجام، از جمله سرنوشت شهروندان امریکایی، منافع امریکا و همچنین حمایت از متحدان و شرکای منطقه‌ای امریکا اعلام خواهد کرد.» سخنان مک‌مستر استمرار ادعاهای چند روز اخیر دولتمردان امریکایی است که موضوع برجام را با مسائلی مانند بی‌ثباتی در خاورمیانه و برنامه موشکی ایران پیوند می‌زدند. 

با وجود تلاش امریکایی‌ها برای پیوند زدن برجام با مسائل دیگر منطقه‌ای، این فدریکا موگرینی، رییس جلسه وزرای خارجه ١+٥ بود که در جمع خبرنگاران هر گونه تلاش برای توسعه زمینه‌های تحت پوشش برجام را غیرقابل قبول خواند. موگرینی بعد از برگزاری نشست ١+٥ در چندین مصاحبه اعلام کرد: «توافق هسته‌ای فقط و فقط در زمینه فعالیت‌های هسته‌ای ایران است و هیچ یک از طرف‌های این توافق حق ندارند به بهانه‌هایی غیر از اجرای تعهدات هسته‌ای ایران آن را ترک کنند.» موگرینی تاکید کرد که آژانس بین‌المللی انرژی اتمی تاکنون ٨ بار اجرای کامل تعهدات ایران در برجام را تایید کرده است و گفت: «برجام متعلق به یک یا دو کشور نیست، برجام یک پیمان بین‌المللی است که توسط قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل متحد تایید شده است و برای همه کشورهای عضو سازمان ملل لازم‌الاجراست. اگر کشوری تلاش کند این توافق را نقض کند، قطعنامه‌های شورای امنیت را نقض کرده است.» درست یک روز پس از این اظهارات بود که روزنامه وال‌استریت ژورنال در گزارشی که پنجشنبه شب منتشر شد، ادعا کرد مقامات وزارت خارجه امریکا قانع شده‌اند که رییس‌جمهور این کشور را برای تایید برجام و ادامه اجرای آن تحت فشار بگذارند. قرار است دونالد ترامپ، رییس‌جمهور امریکا ٢٢ روز دیگر، ١٥ اکتبر، طی نامه‌ای به کنگره امریکا گزارش ٩٠ روزه خود را در مورد اجرای تعهدات برجام توسط ایران به اطلاع نمایندگان برساند. هر چند ترامپ پیش از این لغو سه ماهه تحریم‌های اولیه علیه ایران را امضا کرده است، اما نامه او به کنگره به لحاظ قانونی نشانه ادامه اجرا یا ترک برجام، توسط دولت امریکا خواهد بود.