شغل باشد، کسی کولبری نمی‌کند

به گزارش صدای ایران وقایع الاتفاقیه نوشت؛ کولبران به کسانی گفته می‌شود که برای کسب درآمد زندگی خود مجبور به حمل کالای غیر‌قانونی بین دو طرف خط مرزی می‌شوند، یکی از مقاطعی که توجه رسانه‌ها و مسئولان به مقوله کولبران جذب شد، مربوط به عید نوروز سال 96 بود که با خبر مرگ پنج کولبر جوان در زیر بهمن کوهستان پیرانشهر گرفتار شدند، آغاز شد و بعدها خبرهای مرگ کولبران به‌دلیل تیراندازی بیش‌ از پیش آنها را در مرکز توجه قرار داد. حتی این وضعیت به بروز اعتراضاتی در مناطق مرز نشین منجر شد. یکی از آنها اعتصاب و تجمع مردم بانه در اعتراض به کشته ‌شدن کولبران بود که تنها درخواست آنان خواستار توقف تیراندازی به کولبران بود؛ طبق آخرین آمار سال 95 در کردستان 60 هزار نفر کولبر وجود دارد که به‌دلیل بیکاری، فقر و نبود امکانات حداقل معیشتی در قبال دستمزد ناچیز اقدام به حمل و ورود کالای خارجی از نقاط غیررسمی و بدون مجوز گمرکی می‌کنند. عمده فعالیت کولبران در استان‌های کردستان، سیستان و بلوچستان، آذربایجان غربی و کرمانشاه است. کولبران کالاهایی از قبیل تلویزیون، کولر، بخاری، سیگار، لاستیک خودرو، پوشاک و منسوجات وارد و بیشتر افرادی که کولبری می‌کنند، را جوانان و افراد میانسال در رده سنی بین ۱۳ تا ۶۰ سال تشکیل می‌دهند. ریشه و عامل اصلی کولبری به نارسایی‌های اقتصادی و دشواری‌های امر اشتغال بازمی‌گردد و به تعبیری می‌توان گفت هر آنچه توسعه نیافتگی و فقدان امکانات و ضعف‌های زیرساختی تشدید شود به همان میزان گرایش به مشاغل غیر‌قانونی و کاذب همچون کولبری افزایش می‌یابد. کولبری از نمونه مشاغل کاذبی به شمار می‌رود که برخی در مناطق مرزی برای کسب درآمد و تأمین مایحتاج زندگی به آن مبادرت می‌ورزند. کولبری به حمل اجناس روی کول افراد گفته می‌شود که طی آن افرادی با قرار دادن اجناس در نقاط مرزی به جابه‌جایی آن می‌پردازند. مناطق مرزی و حتی محدوده‌هایی همچون سیستان و بلوچستان و خراسان از نواحی محسوب می‌شوند که کولبران در آن فعالیت می‌کنند اما عمده تمرکز این فعالیت کاذب به مناطقی همچون استان آذربایجان غربی، کردستان و کرمانشاه معطوف می‌شود که در این میان کردستان از خطه‌هایی محسوب می‌شود که با توجه به موقعیت منطقه‌ای خاص به خود و عدم رشد و شکوفایی کافی به‌ویژه در حوزه اقتصادی، تمایل بیشتری از سوی افراد به فعالیت در چنین عرصه‌ای نشان داده است. به نوعی می‌توان گفت بخش قابل‌توجهی از فعالیت کولبری به نقاط غیر‌رسمی گمرکی گره خورده است، به‌این‌ترتیب که کالای مورد نظر که طبق تعریف دولت، قاچاق محسوب می‌شود از سوی کولبران جابه‌جا و منتقل می‌شود. حمل کالاها و محصولات قاچاق و غیر‌مجاز توسط کولبرها و حمل با حیوان بارکش از مناطق صعب العبور مرزی به محدوده داخل شهرها و روستاهای مرزی یکی از شیوه‌های مرسوم قاچاقچیان کالا برای نقل‌وانتقالات اقلام مورد نظرشان محسوب می‌شود. پوشاک، منسوجات، لاستیک خودرو، بخاری، تلویزیون، سیگار، کولر از عمده کالاها و محصولاتی است که به‌واسطه چنین شیوه‌ای جابه‌جا و نقل وانتقال پیدا می‌کند. طبق برآورد‌های انجام شده، عمده افراد فعال در این شغل کاذب از میان اقشار جوان و جویای کار است که با دغدغه‌های معیشتی مواجه هستند و البته بعضا ارزیابی‌ها مؤید فعالیت افراد در گروه‌های سنی 13 تا 60 سال نیز در شغل کولبری است. اساسا فعالیت کولبری با دشواری‌ها و خطرات خاص به خود همراه است که ریسک بسیار بالایی را می‌طلبد زیرا در هر لحظه ممکن است فرد با یک خطا، تعلل جان خویش را در مناطق صعب العبور از دست بدهد. عدم سودآوری مناسب در حوزه فعالیت‌های کشاورزی و زراعی، خشکسالی و... از دیگر عوامل مؤثر در شیوع و بروز این فعالیت غیر‌رسمی و ناخوشایند است. برخی جامعه‌شناسان و کارشناسان مسائل اجتماعی، علاوه بر دغدغه‌ها و احتیاجات اقتصادی، موقعیت جغرافیایی را نیز عاملی مؤثر در کولبری عنوان می‌کنند زیرا به‌طور طبیعی در مناطق مرزی تقاضا برای چنین فعالیت‌هایی پر رنگ می‌شود و قاعدتا افراد فعال در این بافت جغرافیایی، مستعد قرارگرفتن در معرض چنین مشاغلی خواهند بود. علی‌رغم مشقت‌های بسیاری که کولبران با آن مواجه هستند قاعدتا هر آنچه رونق و جابه‌جایی و مراودات اقتصادی و کالاهای وارداتی و صادراتی با افزایش و رونق بیشتری همراه شود به همان میزان کسب درآمد کولبران نیز ارتقا می‌یابد. یکی از اقداماتی که در دولت‌های گذشته در دستور کار قرار گرفت، به تعریف و پیش‌بینی مناطقی تحت عنوان آزاد برای تسهیل امر مراودات اقتصادی و اشتغالزایی در مناطق محروم مرزی معطوف می‌شد. تحولات سال‌های اخیر و غلبه پیداکردن امر واردات بر صادرات به عاملی برای تعطیلی چنین مناطقی شد و به تبع آن کولبران نیز تحت‌تأثیر چنین وضعیتی با دشواری‌های بسیاری مواجه شدند. در ادامه گفت‌وگوی خبرآنلاین با محسن بیگلری، نماینده سقز و بانه در دوره نهم و دهم را بخوانید. 

بله، صددرصد با ایجاد اشتغال پایدار برای کولبران، آنان دیگر هیچ موقع حاضر به کولبری نمی‌شوند زیرا حقوق کولبری بسیار کمتر از حقوق وزارت کار است، در مناطق مرزی سرمایه‌گذار و کارخانه‌‌ها بسیار کم و محدود است. 

به‌دلیل اینکه سرمایه‌گذاران در تهران هستند و برای احداث کارخانه‌های خود ترجیح می‌دهند در حاشیه تهران یا شهرهای نزدیک تهران سرمایه‌گذاری کنند البته در تلاش هستیم تا سازمان فرودگاهی کشور در سقز فرودگاه احداث کند تا زمینه برای اشتغال مردم سقز فراهم شود. 

حدودا تا دو سال دیگر قرار است تحویل دهند البته در تلاش هستیم در مریوان و بانه طی این دو سال سرمایه‌گذاری و کارخانه احداث ‌شود. 

نه به این شدت ولی در کرمانشاه پاوه و جوانرود هم باز مشکل بیکاری و فقر وجود دارد. واقعیت این است که وقتی فردی صد کیلو بار بعضی‌ها هم 200 کیلو بر‌می‌دارند، کیلومترها در سرما و یخبندان حمل می‌کند و با وجود این همه خطری که پیش رو دارد، برای حمل صد کیلو بار 70 هزار تومان به هر کولبر می‌دهند، در این صورت بدون تردید از سرناچاری و فقر شدید آن منطقه است وگرنه هرکسی نمی‌رود کولبری. 

دولت ماهانه 500 هزار تومان به مرزنشینان بدهد و بقیه مبادلات کالاهای مرزی از طریق ماشین انجام شود تا کسانی که کارت کولبری دارند دیگر به این شغل روی نیاورند. 

بله، وضع کسانی که دفترچه دارند، نسبت به کسانی که کارگری می‌کنند بهتر است. افرادی که دفترچه دارند، بعضی از اینان توانایی کولبری دارند، که خود حمل بار می‌کنند ولی بعضی افراد که توانایی کولبری ندارند یا زنان سرپرست خانوار هستند، شخصی را به کارگری برای کولبری استخدام می‌کنند. پیش‌تر به کسانی که در شعاع چهار کیلومتری مرز بودند دفترچه تعلق می‌گرفت ولی در دولت جدید تا شعاع 20 کیلومتری مرز دفترچه تعلق می‌گیرد. 

در واقع حمل بار صد هزار تومان اگر فرد دارای دفترچه خودش کولبری کند که صد هزار تومان برای خودش است ولی اگر کارگری را استخدام کند 20 هزار تومان به او می‌دهد.

هیأت‌دولت آیین‌نامه‌ای‌ تحت عنوان ساماندهی مبادله در بازارچه‌های غیررسمی موقت مرزی را ابلاغ کرده که بر‌اساس آن مدیریت هشت بازارچه مرزی جدید به گمرک ایران واگذار شده، در این طرح از کولبران برای فروشندگی استفاده می‌شود تا ایجاد شغل باشد؟ 

درحال‌حاضر این آیین‌نامه اجرایی نشده است ولی بنده شخصا با آقای جهانگیری در ارتباط هستم تا هرچه سریع‌تر این طرح اجرایی شود. 

به نظر من کولبری در حد یک انسان نیست، باید با ایجاد شغل پایدار در مناطق مرزی کشور به کولبری پایان دهیم، تا دیگر شاهد مرگ مردان کولبر در زیر آوار بهمن‌ها نباشیم.