نگاهی به رقبای انتخابات ترکیه

کمتر از یک‌ماه دیگر کاخ چانکایا میزبان رییس‌جمهور جدید ترکیه خواهد بود و هیچ بعید نیست که رجب طیب اردوغان پس از ۱۲سال نخست‌وزیری، پنج سالی را هم بر مسند ریاست‌جمهوری تکیه بزند. او که نامزد حزب عدالت و توسعه است از‌‌ همان گام‌های نخست تا جای ممکن از مزایای نخست‌وزیری بهره برده است. پیش از اعلام نامزدی خود منتظر نتایج قطعی افکارسنجی از جامعه ترکیه و ارزیابی آن در کمیته مرکزی حزبش شد و نتایج نشان داد که وی در دور اول انتخابات ریاست‌جمهوری دهم آگوست با کسب ۵۳درصد آرا رییس‌جمهور ترکیه خواهد بود. تا به امروز نیز پوشش رسانه‌ای ترکیه را چنان در دست داشته که بحث بی‌انصافی در مورد دو نامزد دیگر، آشکارا مطرح می‌شود. شبکه تی‌آر‌تی ترکیه در حالی ظرف چندروز ۳۰۵ دقیقه از برنامه‌های خود را به اردوغان اختصاص داده که هیچ خبری از دو نامزد دیگر نبوده است.

اکمل‌الدین احسان‌اوغلو، ۷۱ساله، نخستین فردی بود که نامزدی خود برای پست ریاست‌جمهوری ترکیه را اعلام کرد. نامزدی یک محقق اسلامی و دبیرکل سابق سازمان همکاری‌های اسلامی که زندگی خود را صرف مطالعات اسلامی و تبادلات فرهنگی میان شرق و غرب کرده، شاید اقدام شگفت‌آوری از سوی دو حزب اپوزیسیون ترکیه در انتخابات آتی ریاست‌جمهوری این کشور بود. حزب مردم جمهوریخواه (CHP) و جنبش ملی‌گرایان (MHP)، در دوره مشکلات دهه ۱۹۷۰ که به کودتای نظامی ۱۹۸۰ ختم شد، رقبای جدی یکدیگر و پرچم‌داران اصلی چپ دموکراتیک و ملی‌گرایان بودند. با این حال حرف از احتمال همکاری این دو حزب به نیمه سال ۲۰۰۰ برمی‌گردد که گزینه‌های ائتلاف احزاب برای برقراری توازن در مقابل حزب عدالت و توسعه روی میز قرار گرفت. علاوه بر نمایندگی دو حزب اصلی، سه حزب دیگر- دموکرات (DP)، چپ دموکراتیک (DSP) و ترکیه مستقل (BTP) به فهرست احزابی که از احسان‌اوغلو حمایت می‌کنند- پیوسته‌اند. انتخاب وی به‌عنوان نامزد مشترک دو حزب تاکتیک اپوزیسیون ترکیه برای جذب رای‌دهندگان حزب محافظه‌کار عدالت و توسعه به دلیل پیشینه اسلامی- محافظه‌کار احسان‌اوغلو بود. وی در خلال سال‌های ۲۰۰۵ تا ۲۰۱۴ دبیرکل سازمان همکاری‌های اسلامی بوده و در واقع با حمایت حزب عدالت و توسعه روی کار آمد. احسان‌‌اوغلو چهره‌ای دانشگاهی است که تاکنون چندین کتاب در مورد تاریخ عثمانی و اسلام به رشته تحریر درآورده است؛ در مصر متولد شده، از دانشگاه اسلامی الازهر این کشور فارغ‌التحصیل شده و سال‌های زیادی را در عربستان سپری کرده است.

پس از کودتای نظامی مصر در جولای سال گذشته که به اعتقاد حزب عدالت و توسعه به قدر کافی مورد انتقاد وی قرار نگرفت، اختلاف میان احسان‌اوغلو و این حزب علنی شد. به عقیده برخی کار‌شناسان ترک، انتخاب وی به‌عنوان نامزد با هدف جذب رای‌دهندگان مذهبی در ترکیه صورت گرفته است اما نظرسنجی‌ها نشان می‌دهد نزدیک به ۳۰درصد از رای‌دهندگان حزب مردم جمهوریخواه به احسان‌اوغلو رای نخواهند داد چراکه این حزب با گرایش‌های سکولار، وی را به دلیل سابقه دینی و محافظه‌کارانه، نماینده خود نمی‌داند. وی یک چهره سیاسی اسلامی است و حزب مردم جمهوریخواه نمی‌تواند چنین جایگاه سیاسی‌ای را بپذیرد. به گزارش میدل‌ایست‌ای، اگر تمام این مسایل درون‌حزبی را هم کنار بگذاریم احسان‌اوغلو با چالش‌های دیگری روبه‌رو است. وی در مقایسه با دو نامزد دیگر فاقد تجربه سیاسی است، شخصیتی سربه‌زیر دارد و با کمپین تبلیغاتی متوسطی که داشته در متقاعدکردن افرادی که خواهان یک رییس‌جمهور عملگرا هستند، با مشکلاتی روبه‌رو است. وی خلاف عزم اردوغان برای تبدیل‌شدن به یک رییس‌جمهور عملگرا، مدعی است که نقش رییس‌جمهور این نیست که مسوول شیوه‌های اجرایی باشد. با وجود تمام این جنبه‌های منفی، یک منطق اولیه در پس انتخاب احسان‌اوغلو وجود دارد: وی نامی است که انتظار می‌رود به حیاط‌خلوت حزب عدالت و توسعه دست یابد. به عقیده برخی کار‌شناسان ترک، «شبکه اجتماعی» گسترده داخلی و خارجی احسان‌اوغلو نقطه قوت وی خواهد بود. از نظر جامعه‌شناختی وی نامی است که می‌تواند نامزد توده‌ای که از اتهام‌های فساد و گرایش‌های خصمانه اردوغان سرخورده شده‌اند اما تاکنون هیچ گزینه دیگری نداشته‌اند، باشد.

صلاح‌الدین دمیرتاش ۴۱ ساله از حزب دموکراتیک مردم (HDP)، دیگر نامزد انتخابات ریاست‌جمهوری ترکیه است؛ ستاره جدیدی که شانس زیادی برای پیروزی در انتخابات ندارد؛ دمیرتاش در سال ۱۹۷۳ میلادی در شهرستان پالوی الازیغ به دنیا آمد. او به زبان کردی مسلط نیست زیرا از کودکی به زبان ترکی استانبولی حرف زده است. در رشته حقوق تحصیل کرده و مدت‌ها در نهادهای سیاسی و حقوقی وابسته به پ‌ک‌ک در دیاربکر و استانبول فعالیت کرده است. پیش از وی برادر بزرگترش، نورالدین، ریاست حزب صلح و دموکراسی را به عهده داشته و در سال ۲۰۱۱ توانست از این حزب به پارلمان ترکیه راه یابد و نماینده مردم استان حکاری شود. دمیرتاش نسبت به احتمال بروز جنگ داخلی در ترکیه هشدار داده و رهبران ترکیه را به تلاش‌های واقعی برای حل صلح‌آمیز مساله کرد در این کشور فراخوانده است.

به گزارش تودیززمان، او با وجود سن پایینش یکی از مهم‌ترین رهبران سیاسی در طرفداری از کرد‌ها بوده است. با توجه به این واقعیت که جنبش کردهای ترکیه یک جنبش چندلایه و متنوع است، صلاح‌الدین دمیرتاش سیاستمدار جوانی است که توانسته لایه‌های مختلف آن را با استفاده از جذابیت و تطبیق‌پذیری‌اش، تحت یک جنبش متحد کند. به‌دلیل همین مهارت‌هاست که وی نه‌تنها از سوی حامیان کرد خود، بلکه از سوی بسیاری از کسانی که به وی رای نخواهند داد هم مورد تحسین قرار می‌گیرد.

از شعارهای انتخاباتی دمیرتاش دفاع از حقوق کارگران است. وی در سخنرانی‌های خود تاکید کرده که هر قانونی را که علیه کارگران باشد تصویب نخواهد کرد. او چندی پیش برای نشان‌دادن صداقت خود نه‌تنها میزان دارایی‌های خود، بلکه میزان دارایی‌های همسرش را نیز اعلام کرد. با وجود این، وی نیز ضعف‌هایی دارد. دمیرتاش هیچ تجربه‌ای در عرصه سیاست خارجه یا دولت نداشته است و همین امر وی را به ستاره‌ای تبدیل کرده که با وجود عبور از جایگاه نمایندگی و تبدیل‌شدن به یک چهره شناخته‌شده در ترکیه، باز هم شانس اندکی برای پیروزی در انتخابات دارد.

رجب طیب اردوغان ۶۰ ساله نیز دیگر نامزدی است که در اول ماه جولای با برگزاری مراسمی با چهارهزار میهمان، از جمله اعضا و حامیان حزب عدالت و توسعه، معاونان، وزرا، شهرداران، نمایندگان کنگره و روزنامه‌نگاران، خبر نامزدی خود را اعلام کرد. وی بیشترین شانس پیروزی را دارد اما احتمال اینکه بتواند در دور نخست به‌طور قاطعانه اکثریت آرا را از آن خود کند، چندان زیاد نیست.

نخست‌وزیر کنونی ترکیه در ۲۶ ژانویه سال ۱۹۵۴ در منطقه قاسم‌پاشای استانبول به دنیا آمد. در سفر به گرجستان در سال ۲۰۰۴ اعلام کرد که اصالتا گرجی‌تبار است و خانواده‌اش قبل از تولد وی، از شهر گونی‌سو از توابع ریزه در نزدیکی مرز گرجستان به استانبول کوچ کرده بودند. اردوغان از اعضای موسس حزب حاکم «عدالت و توسعه» است. سه دوره نمایندگی مجلس ترکیه، یک دوره ناتمام شهرداری کلانشهر استانبول و سه دوره نخست‌وزیری ترکیه از سوابق سیاسی این سیاستمدار به نسبت کهنه‌کار است. وی به گفته خودش در کودکی برای گذران زندگی دستفروشی می‌کرده و مدتی را نیز در تیم‌های باشگاهی، به شکل نیمه‌حرفه‌ای فوتبال بازی کرده است.

پیش‌بینی نتایج انتخابات در این مرحله چندان آسان نیست. اما به عقیده بسیاری از کار‌شناسان رجب طیب اردوغان بی‌رقیب است و البته این دیدگاه چندان غیرمنطقی نیست. وی ارتباط خوبی با طبقه پایین جامعه دارد و توانسته امید آنها برای تحرک اجتماعی را حفظ کند.

به گزارش میدل‌ایست‌ای، نامزد‌ها برای پیروزی در انتخابات باید بیش از ۵۰ درصد آرا را به خود اختصاص دهند و این یعنی اکمل‌الدین احسان‌اوغلو برای پیروزی باید بیش از ۴۰ تا ۴۵ درصد رای که دو حزب مردم جمهوریخواه و جنبش ملی‌گرایان به‌طور سنتی از آن برخوردار هستند را کسب کند و این به‌ آن معناست که احسان‌اوغلو باید بتواند بخشی از آرای حزب عدالت و توسعه و همچنین بخشی از آرای کرد‌ها را جذب کند. در این مرحله متقاعدکردن کرد‌ها برای رای‌دادن به کاندیدای حزبی (مردم جمهوریخواه) که از نظر تاریخی همواره از جنبش سیاسی کرد‌ها در ترکیه کینه داشته، سخت خواهد بود.

با این حال به عقیده کار‌شناسان کرد، نماینده‌شان یعنی صلاح‌الدین دمیرتاش نمی‌تواند به دور دوم انتخابات که در صورت لزوم ۲۴ آگوست برگزار خواهد شد، راه پیدا کند و در این صورت کرد‌ها دو گزینه خواهند داشت: یا پای صندوق رای نمی‌روند و اگر بروند به اردوغان رای خواهند داد و این شانس اردوغان را بیش‌از‌پیش تقویت می‌کند.

از سوی دیگر احسان‌اوغلو فاقد تجربه کافی در سیاست داخلی است و از آنجایی که ترک‌ها برای نخستین‌بار رییس‌جمهوری‌شان را به طور مستقیم انتخاب می‌کنند، این روند به‌طور اجتناب‌ناپذیری منجر به شکل‌گیری یک سیستم انتخاباتی خواهد شد. به همین دلیل است که رییس‌جمهور منتخب باید یک سیاستمدار باتجربه باشد. به عقیده کار‌شناسان ترک، احسان‌اوغلو فرد توانایی است اما یک سیاستمدار نیست و این مساله، شانس پیروزی اردوغان را در انتخابات افزایش خواهد داد.