چرا جوانان به ازدواج سفید تمایل دارند؟

چندیست در کشورمان نوعی زندگی مشترک میان زن و مرد رواج یافته است که آن را ازدواج سفید می خوانند. اکثر ما از آن شنیده ایم و نظرات و قضاوت های خاص خود را در ارتباط با آن داریم. این پدیده بدون قضاوت، از آن وقایعیست که لازم است آسیب شناسی شود.

به گزارش صدای ایران، اینجا البته در حد وسع خودمان به آن می پردازیم اما از آن جهت که در جامعه مان نسبت به فرهنگ و شرایط خود جامعه رواج زیادی داشته است، خوب است اندکی روی آن درنگ کنیم.

همانطور که همه واقفیم این پدیده محصول انتقال از فرهنگ غرب به شرق بوده است. این رویه ی کشورهای غربی خصوصا فرانسه، آلمان، انگلستان و آمریکا است که زن و مرد پیش از تصمیم قطعی برای ازدواج، چند سالی را بدون هیچگونه ثبت سند رسمی، با هم زیر یک سقف زندگی می کنند. گاه حتی بچه دار هم می شوند و اما چند سال بعد اقدام به ازدواج رسمی می کنند. این رویه برای آن ها نسبتا جاافتاده است. با فرهنگ خودشان همخوانی نسبی بیشتری دارد. اما در درجه اول حقیقتا با اصل و ضمیر فرهنگ ما هیچ گونه همخوانی ندارد چه آنکه در ایران حتی افراد و خانواده هایی که کمتر مذهبی اند و دوست دارند خیلی باز و به عبارتی شبیه تر به غربی ها زندگی کنند هم معمولا اصول سنتی ای دارند که ته دلشان به آن ها پایبندند. لذا زوجی که تصمیم می گیرند اینگونه زندگی کنند ابتدا از سوی جامعه در فشار خواهند بود.

البته باید بدانیم که در انتخاب نام چنین روشی برای زندگی، ما اشتباه کرده ایم. اگر بخواهیم نامش را هم از زبان انگلیسی اقتباس کنیم، ازدواج سفید در آنجا از لحاظ لغوی مفهوم دیگری دارد، بلکه کاملا متضاد آنچه است که ما برایش برگزیده ایم. در انگلیسی، وایت ودینگ (White Wedding ) به معنای ازدواجی رسمی است که در کلیسا صورت گرفته و عروس، لباس سفید بر تن می کند. وایت مریج (White Marriage ) هم به ازدواجی قانونی گفته می شود که به دلایل مختلف از جمله شرط یکی از طرفین یا مهاجرت، روابط جنسی در آن وجود ندارد. البته در زبان فرانسوی، ماریج بلانک (Marriage Blanc) به مفهوم پیمان زناشویی ای است که شکل قانونی ندارد اما ارتباط جنسی در آن وجود دارد. مفهوم اخیر، یعنی زندگی مشترک زن و مرد بدون ازدواج رسمی همراه با روابط جنسی، در زبان انگلیسی، کوهابیتیشن (cohabitation) به معنای دقیق «همباشی» می باشد. اما اصولا در ایران، ازدواج سفید اسمی عام است برای همه انواع ازدواج غیر شرعی و غیر رسمی. 

در دین اسلام هم ما یک نوع نکاح عرفی یا عقد موقت داریم که می توانند جایگزین ازدواج سفید باشد اما متاسفانه در جامعه مان نه تنها جا نیفتاده بلکه به دلایلی، مذموم هم شمرده می شود. شاید این به دلیل بد شناسانده شدن باشد یا تبلیغات اشتباهی که یک امر مذهبی را به ضد ارزش تبدیل می کند. نکاح عرفی فوق شرعی است و صیغه و ظوابط دارد اما می تواند در مراجع قانونی دولتی ثبت نشود.

تفاوت های زیادی میان ازدواج سفید و ازدواج رسمی وجود دارد. از جمله مهمترین آن ها آینکه درازدواج سفید آینده مبهم است و شرایط ناپایدار. هرچقدر هم که دو طرف به هم تعهد اخلاقی داشته باشند بازهر لحظه ممکن است یکی از طرفین به هر دلیلی تصمیم به ترک این رابطه بگیرد. آن موقع هیچ کاری نمی شود کرد و حتما آسیب روانی برای طرف دیگر در پی خواهد داشت. معلوم نیست زمان آن چقدر است و تا کی قرار است این رابطه ادامه داشته باشد. نوعی عدم آرامش و امنیت همیشه به دلایل فوق در دو طرف حاکم خواهد بود.

هرچقدر هم که آن ها از لحاظ احساس و عشقی که در میان شان است از بودن با هم حس رضایت کنند. مسئله ی دیگر، مناسبات مالی مابین دو طرف است که اغلب نامشخص و جدای از هم می باشد. مهمتر اینکه نه مهریه ای تعیین می شود و نه نفقه ای در کار است.

لذا مجددا همه چیز روی هواست و پایه تعریف شده ی محکمی ندارد. ازدواج سفید از لحاظ مذهبی غیر شرعی محسوب شده و غیر قانونی نیز هست. لذا مشکلات فراوانی برای زوجی که انتخاب می کنند اینگونه زندگی کنند در جامعه وجود دارد. در درجه ی اول خود خانواده آن ها هستند که معمولا پشت آن ها را خالی کرده و از حمایت خویش محرومشان می کنند. خصوصا خانواده ی دختر. برای پیدا کردن خانه هم مشکل خواهند داشت. همچنین است مواردی مثل گرفتن هتل در سفرهای داخلی. بطور کلی زندگی آن ها باید از خیلی از اطرافیان و آشنایان پنهان بماند. این روند بسیار آزاردهنده و همراه با نوعی تشویش همیشگی است. 

علی رغم اینکه ازدواج سفید سوغات غرب است اما ما خودمان هم با آغوش باز آنرا به درون جامعه مان پذیرا شدیم. شاید این پذیرش ناخودآگاه بوده اما نباید منکر ایرادات و مشکلاتی شویم که باعث شده است افراد به آن سو سوق داده شوند. جامعه ی ما در این راستا مشکلات اجتماعی، اقتصادی، روانی و فرهنگی زیادی دارد.

از طرفی شاید عدم مسئولیت پذیری افراد نیز آن ها را به این شیوه از زندگی وامی دارد. با انتخاب این زندگی آن ها زیر بار بسیاری از تعهدات جدی ازدواج رسمی نمی روند. شاید هم اینگونه، نوعی حس متفاوت بودن و خاص زندگی کردن در آن ها ارضا می شود. این ها البته بیشتر می تواند متوجه افراد جوانتر باشد حال آنکه یکی از دلایل زیاد شدن ازدواج سفید، بالا رفتن سن ازدواج است (که خود معلول مشکلات اقتصادی و فرهنگی جامعه است). همچنین است رو آوردن بیشتر برخی جوان ها به زندگی در خانه های مجردی. البته خود این تلاش برای داشتن خانه مجردی هم باز معلول یک سری معایب دیگر جامعه مان است. از جمله اینکه دانشجویان ما بسیاری اوقات در شهرستان های دیگر پذیرفته می شوند و از خانواده خود دورند. شاید هم برای نبودن کار و شغل مناسب به شهری دیگر مهاجرت کرده و سپس در پی یافتن خانه مجردی می روند. خود نبودن شغل و کم بودن کار مناسب برای جوانان به تنهایی می تواند یکی از دلایل رو آوردن افراد به ازدواج سفید باشد. از این طریق آن ها در مخارج خود صرفه جویی کرده و هزینه هاشان نصف می شود. یکی دیگر از علل پناه بردن جوانان به خانه ی مجردی، عدم سازگاری آن ها با خانواده است. برای مثال مدام با پدر یا مادر یا حتی خواهر و برادرها درگیری های فکری و لفظی دارد و از یک زمانی به بعد این وضعیت دیگر برای او غیر قابل تحمل می شود. همچنین در غیر این صور، نفس حس استقلال طلبی می تواند آن ها را به زندگی جداگانه وادارد.

در این راستا، بعضی ها اشاره به سخت گیری های خانواده دارند. از جمله سختگیری در باب هزینه های ازدواج و مراسم و نیز بالا بودن مهریه. خانواده هایی که اینگونه حساسیت ها را دارند بهانه ی مناسبی فراهم می کنند تا جوانی که مدتی در انتظار باز شدن بختش است، رو به یک زندگی خاص و به دور از تمام این هیاهوها بیاورد. البته بعضا هم تجربه آمار بالای طلاق در اطرافیان، این بهانه ها را فراهم می کند. آنانی که به ازدواج سفید روی می آورند بسیاری از اوقات از خلاصی خود از معضلی بنام طلاق سخن می گویند.

باید متوجه بود که شاید این روش زندگی در ظاهر با سهولت به برطرف شدن برخی نیازهای فیزیکی و روانی دوطرف بیانجامد، اما حقیقتا مشکلات سختی را هم در پی دارد. از لحاظ اجتماعی، گسترش این رویه در جامعه به تهدید نهاد خانواده می انجامد. از لحاظ شخصی هم همان عدم ثبات قطعی برای ادامه، مدام نگرانی روانی در بر دارد. همچنین عدم تعهد مالی که از آن گفتیم.

به نقل از الف، بعلاوه برای خانم ها مسائل دیگری هم هست. از جمله بارداری ناخواسته ی آنان. سقط جنین هایی که عوارض ناخوشایند غیر بهداشتی و مشکلات زنانگی در بر دارد.هر چند در این رابطه فرزند آوری (خواسته یا ناخواسته) می تواند مشکلاتی را ببار بیاورد ولی در نهایت چیزی از مسوولیتهای عاطفی و قانونی پدر و مادر کم نمی کند .

شاید در بسیاری از این موارد، زندگی مشترک زن و مرد به امید تبدیل آن به یک ازدواج رسمی در آینده باشد. کاش همینگونه هم بشود. اگر می شد مضرات این شیوه از زندگی کم شود شاید از آسیب های اجتماعی آن هم کاسته می شد اما ظاهرا هرچه بالا و پایین کنیم، ضررهای آن بیشتر است از اهداف کوتاه مدت و ظاهرا شیرین آن.