چرا نظام دانشگاهی خودی نمی‌شود؟
به گزارش صدای ایران سیدمرتضی دستمرد (دبیر جشنواره سخن) در گفتگو با ایلنا، گزارشی اجمالی از فرآیند شکل‌گیری و نحوه ساختارهای پیش برنده «نخستین جشنواره سراسری دانشجویی نمایشنامه‌نویسی سخن» ارایه داد و با انتقاد از مشکلات پیش‌روی برگزاری این جشنواره از «چگونگی موجودیت رخداد جشنواره سخن به به مثابه کنش فرهنگی در جریان‌های آکادمیک» صحبت کرد.
دستمرد با بیان اینکه تلاش دارد فرایند نضج کنش دانشجویی در گفتمان‌های فرهنگی و سیاسی به واسطه‌ی زیرساخت‌های اقتصادی را تعریف کند و عوامل بازدارنده‌ای که نقش بازی حاکم را ایفا می‌کنند، را مورد پرسش قرار دهد، گفت: چیستی امر فرهنگی، به واسطه‌ی زبان در شکل کلی‌اش زاده می‌شود. زبان اساس فرهنگ است و خود نظام تولیدکننده‌ی محصولی از فرهنگ بوده. در بسترهای متفاوت نظام زبانی جایگزین فرهنگ‌های گوناگون می‌شود و بازتاب دهنده آیینی از پردازش رفتاری و زیستی یک جامعه در باورهای فکری و اسطوره‌ای خودش است. ساز و کارهای فرهنگ مانند ایدئولوژی عمل می‌کنند. وجه مشابه ایدئولوژی با فرهنگ، یکی شدن نظام مسلط زیستی در یک فکر یا عقیده است. فرهنگ‌ها را می‌توان مورد تفسیر و تنوع گوناگونی زیستی قرار داد، اما ایدئولوژی‌ها تک‌نگر و سرکوبگر هستند.
او ادامه داد: لیبرالیسم یا بازار اقتصاد، از منطقِ «بازیِ نمود در سطح جهانی شدن» تابعیت می‌کند. منطقی که به وجود آورنده جهان نوین «قرن بیستم» است. تئوریسین‌های لیبرالیسم می‌گویند؛ دست اقتصاد همه جا در کار است، و بازار به عنوان مهم‌ترین بازیگر فربه اقتصاد، که نقش اصلی‌اش را جامعه سرمایه‌داری ایفا می‌کند، فکر ـ فرهنگِ اصیل و تکین را برهم می‌ریزد و نظریه انتزاع پول را در ساحت‌ها و ساختارهای اجتماعی، سیاسی و اقتصادی آشکار می‌سازد.
دستمرد با بیان اینکه «کنش دانشجویی از گذشته همپای تاریخ تحولات اجتماعی نگرشی رو به آینده داشته و بسترساز رویکردهای انتقادی به جامعه و وضعیت‌های موجود بوده» گفت: نظام‌های فراگیر آکادمیک از قرن شانزدهم «در اروپا که مکان زایش تفکر جدید بوده» همسو با اندیشه‌های سیاسی، جامعه شناختی و فلسفی روان شده‌اند. در یک فرضیه پیشین می‌توان گفت که نظام‌های آکادمیک بوده‌اند که گستره معرفت به جهان بشری را از دربار و آکادمی‌های نخبگان جدا ساخته‌اند و دانش را روانه فرهنگ عمومی کرده‌اند.
دبیر جشنواره سخن ادامه داد: تا ابتدای قرن چهاردهم هجری شمسی، ایران از این منظومه معرفتی به دور بوده و نظام دانایی‌اش در دربار پادشاهی قابل وصول و به دست آوردن بود و ما با این نگرش به پیش می‌رویم که تاریخ هنر از یک منطق جهان‌شمولی پیروی می‌کند و خاستگاه‌های خود را با معیارهای رایج دیگر تاریخ‌ها هم ذات و یگانه می‌بیند. با این رویکرد منحصر به فرد که هنر در پی وضعیت وجودی خویش است، تا دست یافتن به حقیقت چند تکه شده است.
دستمرد با طرح این پرسش که «چرا نظام دانشگاهی در این مرز و بوم خودی نمی‌شود، و دست از دامن دیگری برنمی‌دارد» با تاکید بر اینکه «دیگری در تمام شئون زندگی بشری حضور دارد» گفت: دانش بنیادین (چه طبیعی ـ چه انسانی) ریشه در تاریخ دیگری دارد و همانندی این تاریخ، تاریخ دیگری پای در رکاب‌اش نهاده و مهمیزش به دست. در این زمینه هیچ حکم کلی نمی‌توان صادر کرد. چراکه این پرسش به درازای تاریخ آکادمی و روش‌های تولید اثر هنری قدمت دارد. پرسش از آن قوامِ چالش برانگیزِ بی‌غایت درمی‌گذرد و به وجه «امر واقعی» می‌پردازد.
او ادامه داد: از یک وضعیت ضروری به ضرورت تاریخی پیش رفتن، نگاه از یک سوءتفاهم تاریخی دارد. سوژه کلی دانشگاه، نظام معرفتی‌ای است که خود به منزله‌ی سوژه‌ی موجود، مورد پرسش واقع می‌شود. وجه این رخداد کنش دانشجویی، نظام‌های نمادین سوژه‌گانی است که فرآیند تولد و بسط ایده‌ی سیاسی و فرهنگی را از ماهیت جامعه سلب می‌کند. و واهمه‌های استادان دانشگاه، که در اینجا منظور هفتاد درصدی‌های نظام دانشگاهی ایران است را گران‌سنگ نشان می‌دهند.
دستمرد با اشاره به برگزار نشدن نخستین جشنواره سخن، چرا و چگونگی عدم برگزاری این جشنواره را دارای ابهام خواند و گفت: باز ایستادن این جشنواره که خودمدار بود، نشان از حمیت نداشتن کادر جدید معاونت فرهنگی و اجتماعی دانشگاه است.
او با بیان اینکه «انجمن علمی ادبیات نمایشی در برهه‌ی کشاکش‌ها و مخالفت‌های نگرش‌های دانشجویی به وجود آمد» گفت: در تیر ماه 94، پیش‌نویس اساسنامه انجمن توسط اعضای هیئت مؤسس نوشته و پس از آن، برای تصویب به شورای فرهنگی دانشگاه مراجعه شد. آذر 94 به تأیید شورای مذکور رسید. در تشریح فصل اهداف اساسنامه‌ی انجمن فوق، برگزاری جشنواره‌ی نمایشنامه‌نویسی یک اصل مهم خوانده شد. دهه‌ی اول اسفند انتخابات انجمن انجام گرفت و شورای مرکزی با آرای دانشجویان ادبیات نمایشی منتخب شدند.
دبیر اولین جشنواره نمایشنامه‌نویسی سخن خاطرنشان کرد: از اواخر فروردین 95 برنامه‌ها وارد فاز اجرایی شد و ایده‌ی فراخوان یک جشنواره‌ی متفاوت با رویکردهای علمی و آموزشی به میدان بحث و گفتگو گذاشته شد. و از آنجا بود که ریشه‌های اولیه یک کنش دانشجویی نشئت گرفت. در این زمینه رهنمودهای دکتر کامران سپهران و دکتر محمدحسین ناصربخت به عنوان مشاور علمی انجمن علمی ادبیات نمایشی بسیار موثر بود. اعتراف می‌کنم که نوید شکل‌گیری این جریان مرهون خط مشی علی‌اکبر جعفری‌خواه و ناصر شیخ‌حسنی است، که با نگاه‌های علمی و برنامه‌ریزی شده، الگوهای بنیادین آکادمیک را در شیوه‌ی انتشار فراخوان و محوریت‌هایی موضوعی تثبیت کردند.
دستمرد با طرح این نکته که «البته بحث سر عنوان جشنواره هم، جای بررسی‌های بسیار دارد» ادامه داد: همراهی مستمر شورای انجمن و دیگر دانشجویان، با گفتارهای مناقشه برانگیز، زمینه‌ی انتشار فراخوان جشنواره‌ای با نام سخن را در دهه‌ی سوم تیر ماه مهیا ساخت. بعد از انتشار فراخوان، قدم‌مان را ثابت و تلاش‌مان را دو چندان کردیم. اما رویه‌های دیگر ماجرا سر از جای دیگری باز کرد!
دستمرد با اشاره به اتفاقات دیگری که پس از انتشار فراخوان رخ داد، گفت: مرداد و شهریور نود و پنج کار تبلیغات و اطلاع‌رسانی جشنواره از طرف دبیرخانه آغاز و موضوع جشنواره آزاد اعلام شد. رویکردهای مفهومی و اساسی‌ای که اولویت‌های جشنواره را دربرگرفته‌اند، عبارت بودند از: توجه به زیرساخت‌های اسطوره‌ای و تاریخی، توجه به مفاهیم (فلسفی، اخلاقی، عرفانی و دینی)، توجه به زبان و ادبیت متن و توجه به خشونت‌های اجتماعی. آخرین مهلت ارسال متن به جشنواره پایان مهر ماه اعلام شد، که در نیمه‌ی دوم مهر به دلیل تقاضای شرکت‌کنندگان تمدید شدن آن، تا 25 آبان در برنامه کار دبیرخانه و شورای مرکزی انجمن نهاده شد و پس از تصویب به اطلاع دانشجویان رسید.
دبیر انجمن علمی ادبیات نمایشی خاطرنشان کرد: در اولین شورای سیاست‌گذاری جشنواره، ایده‌ی شکل‌گیری شورای علمی و برنامه‌ریزی مطرح شد، پس از بررسی جوانب و وظایف شورای فوق به تصویب اعضا رسید و با اتفاق نظر اعضایی که نام‌شان را می‌گویم برای روند مراحل کار معرفی شدند که شامل دکتر فرزان سجودی (عضو هیئت علمی دانشکده‌ی سینما و تئاتر)، دکتر سعید اسدی (عضو هیئت علمی پردیس هنرهای زیبای دانشگاه تهران)، دکتر کامران سپهران (عضوهیئت علمی دانشکده‌ی سینما و تئاتر دانشگاه هنر)، دکتر محمدحسین ناصربخت (عضو هیئت علمی دانشکده‌ی سینما و تئاتر دانشگاه هنر و مشاور انجمن علمی ادبیات نمایشی)، آقای علی‌اکبر جعفری‌خواه (مشاور جشنواره و مدیر پیشین تشکل‌ها و انجمن‌های علمی دانشگاه هنر) و مرتضی دستمرد (دبیر انجمن علمی ادبیات نمایشی و دبیر جشنواره) می‌شود.
دستمرد وظایف شورا را تعیین خط فکری و برنامه‌ریزی جشنواره در تمامی مراحل خواند و گفت: با برگزاری جلسات شورای سیاست‌گذاری ـ و علمی و برنامه‌ریزی که هر دو نقش یاری‌رسان جشنواره را تا اعلام نتیجه داوری داشته‌اند. سمت و سوهای اجرایی جشنواره با همت و تلاش تیم دبیرخانه رو به جلو بود و فرایند کار، پیشرفت روز افزون داشت. در آبان 95چگونگی انتخاب ترکیب داوری و تأیید صلاحیت آنها در دستور کار شورای علمی و برنامه‌ریزی قرار گرفت، که پس از به تصویب رسیدن کمیته‌ی داوری توسط شورای سیاست‌گذاری به اطلاع شرکت‌کنندگان رسید.
او یادآور شد: ایده‌ی دیگری که دی ماه 95 در شورای علمی و برنامه‌ریزی مطرح شد برگزاری سمیناری با عنوان «درام و امر سیاسی» بود، که این سمینار در سومین جلسه‌ی شورای سیاست گذاری به تصویب نهایی رسید و ساختار و رکن‌های آن مشخص شد. ترکیب برگزاری سمینار عبارت بودند از: من به عنوان دبیر سمینار، فرزان سجودی (دبیر علمی سمینار) سعید اسدی (مشاور علمی سمینار)، علی‌اکبر جعفری‌خواه (مشاور اجرایی سمینار)، رضا سرور (مشاور دبیر جشنواره) و مصطفی فراهانی (دبیر اجرایی سمینار). که پیش‌نویسِ رهیافت‌های علمی و اجرایی این سمینار تعیین شد و به زودی در دستور کار شورای جدید انجمن علمی ادبیات نمایشی قرار می‌گیرد.
او همچنین به معرفی تیم اجرایی جشنواره پرداخت و گفت: مصطفی فراهانی (نایب دبیر جشنواره)، هادی سرکانی (دبیر اجرایی جشنواره)، ثارالله آذریتون (مدیر روابط عمومی)، مبینا پزشکی (مسئول واحد دبیرخانه)، مریم سلطانیان (مدیر اجرایی )، ابوذر عزیزی (مدیر پژوهش) و سیاوش فرهادی (واحد طراحی و صفحه آرایی) جشنواره سخن را همراهی می‌کنند.
دستمرد با تاکید بر اینکه «حکایت‌های گوناگونی از برگزار نشدن و آماده بودن همه‌ی الزامات حتی پوستر جشنواره برای برگزاری اختتامیه وجود دارد» گفت: اشاره به مسائل مالی و برآوردِ هزینه نکردن برای چنین جریان‌هایی، ما را به منزلگاه مقصود می‌رساند و فشارهایی دوچندانی را بر دبیران این چنین رخدادهایی تحمیل می‌کند.
او تصریح کرد: واقعیت‌هایی در پشت این داستان نهان است که سر قصه را به درازا می‌کشاند و اطاله کلام به رسوایی می‌انجامد. نوید می‌رود که همه عوامل دست به دست هم دهند تا بلکه شکوه نهایی نخستین جشنواره سراسری دانشجویی نمایشنامه‌نویسی سخن را در مهر ماه 96 به تماشا بنشینیم.
در این بخش اسامی کاندیداهای نخستین جشنواره نمایشنامه‌نویسی سراسری دانشجویی «سخن» در دو بخش دانشجویی، دانش آموختگان و مدرسین اعلام می‌شود. لازم به ذکر است این اعلام پس از بررسی 103 اثر توسط کمیته داورای بخش دانشجویی که متشکل از: کامران سپهران، آزاده شاهمیری و نادر برهانی مرند بوده‌اند؛ صورت گرفته است:
1-نمایشنامه «ویار» نوشته رها سلیمانی 2-نمایشنامه «گردن گیر» نوشته ابراهیم شاکری 3-نمایشنامه «واقع‌گرایی» نوشته محمدحسین معارف 4-نمایشنامه «یاداشت‌های پراکنده‌ای از یک تاریخ ناویراسته» نوشته پویا شهرابی 5-نمایشنامه «ارث» آقام نوشته معصومه آرامی 6-نمایشنامه «دلبربان» نوشته جمال جعفری 7-نمایشنامه «آخر دنیا» نوشته مسعود صرامی 8-نمایشنامه «تلورانس» نوشته پویا (محمد) سعیدی 9-نمایشنامه «کشتارگاه» نوشته محسن براتی 10-نمایشنامه «مرزداران» نوشته حسین ملکی و وحید رهجوی.
داوران جشنواره سه اثر (بخش دانشجویی) را در بخش «سخن دیگر» معرفی می‌کنند نیز به این شرح هستند:
1- نمایشنامه «کشیده» نوشته امیر نجفی 2- نمایشنامه «پرده پروانه پولادی» نوشته سیدرضا خوش‌شانس 3- نمایشنامه «یک روایت ساده از یک خانواده» نوشته مریم مظفری.
نکته: استدلال کمیته داورای برای افزودن چنین بخشی، سطح کیفی آثار و پیدا کردن قوت هر کدام از نمایشنامه‌های رسیده به دبیرخانه جشنواره بوده است.
در بخش دانش‌آموختگان و مدرسین، 25 اثر مورد خوانش واقع شد. کمیته داوری عبارت بودند از: فرزان سجودی، فرزاد امینی و محمدامیر یاراحمدی، پس از بررسی‌های همه جانبه؛ آثار زیر را به عنوان کاندیدای جشنواره معرفی کرده‌اند: 1- نمایشنامه «فاجعه مراقب همه چیز است» نوشته تهمینه محمدی 2- نمایشنامه «وقتی کلاغ جوان بشود» نوشته امیرحسین طاهری 3- نمایشنامه «سگ‌خوری» نوشته محمدرضا قلی‌پور 4- نمایشنامه «فیل دوست» نوشته الهه دهقان‌پیشه 5- نمایشنامه «دور از دسترس اطفال نگهداری شود» نوشته فرشته فرشاد.
